Dịch não tuỷ và những thông tin cần biết

Dịch não tủy là một chất lỏng, trong, không màu tồn tại trong não và tủy sống. Chúng có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ não và tủy sống khỏi các tác động hoặc chấn thương bất ngờ. Ngoài ra, dịch não tủy còn kiểm soát và điều phối mọi hoạt động của cơ thể. 

Dịch não tủy là gì?

Dịch não tủy là dịch ngoại bào đặc biệt, trong suốt, không màu tồn tại xung quanh não và tủy sống. Dịch não tủy ở người trưởng thành thông thường khoảng 150ml và dịch não tủy làm mới từ 3 - 4 lần trong vòng 24 giờ.

Dịch não tủy có chức năng chính là bảo vệ não bộ và tủy sống khỏi các tác động cơ học, có vai trò trong nhiệm vụ dinh dưỡng, chuyển hóa các chất của hệ thần kinh trung ương.

Dòng di chuyển một chiều của dịch não tủy giúp vận chuyển một số chất cần thiết cho não và cơ thể. Đồng thời, khi dịch não tủy có những thay đổi không ổn dịnh thì tương ứng hệ thần kinh trung ương cũng có thể đã bị tổn thương.

Nguồn gốc của dịch não tủy

Dịch não tuỷ được sinh ra từ đám rối mạch mạc có trong các não thất bên, qua lỗ Monro vào não thất ba, qua lỗ Luschka vào khoang dưới nhện của não và qua lỗ Magendie thông với khoang dưới nhện của tủy sống.

Dịch não tủy luôn được đổi mới, mỗi 2 giờ có khoảng 20ml dịch não tủy được sinh ra và được hấp thu trở lại tĩnh mạch (nhờ các hạt Pacchioni). Các thành phần sinh học của dịch não tủy luôn được điều hòa thường xuyên bởi các vùng liên diện. Đó là các hệ thống các hàng rào máu - não, máu - dịch não tủy và dịch não tủy - máu.

Chức năng của dịch não tủy

Chức năng dinh dưỡng và chuyển hóa

Dịch não tủy cung cấp các chất dinh dưỡng thiết yếu, chuyển hóa hệ thần kinh. Ngoài ra khi di chuyển trong não bộ, dịch não tủy sẽ đồng thời lấy đi các chất thải sinh ra trong quá trình chuyển hóa, thực hiện trao đổi chất với hệ thần kinh trung ương.

Dịch não tủy ở giai đoạn bào thai sớm có nhiệm vụ cung cấp chất dinh dưỡng nuôi dưỡng thai nhi, tuy nhiên khi bào thai lớn lên chức năng này sẽ dần mất đi.

Chức năng bảo vệ

Dịch não tủy có chức năng bảo vệ hệ thần kinh trung ương thông qua 2 cơ chế:

• Dịch não tủy có tác dụng làm trơn và làm chất đệm giữa não bộ và phần xương cứng phía bên ngoài. Bảo vệ não bộ và tủy hạn chế được các tổn thương gây ra bởi các tác động bên ngoài.
• Dịch não tủy giúp ngăn các chất độc tố không vào được hệ thần kinh. Giúp não bộ không bị tấn công bởi các tác nhân gây hại như virus, vi khuẩn, ký sinh trùng...

Chức năng vận chuyển

Nhờ dòng di chuyển một chiều của dịch não tủy, điều này đã giúp chứng đảm nhiệm chức năng giúp vận chuyển một số chất cần thiết cho não và cơ thể. 

Xét nghiệm dịch não tủy để làm gì?

Khi có tổn thương tại hệ thần kinh trung ương sẽ có xuất hiện các tình trạng bệnh lý ở não bộ. Khi đó, dịch não tủy cũng sẽ có những thay đổi. Vì thế dựa vào thay đổi tại dịch não tủy, thực hiện xét nghiệm dịch não tủy sẽ phản ánh rõ nhất tình trạng của não và màng não.

• Chọc dịch để đo áp lực dịch não tủy, sự lưu thông dịch não tủy.
• Định lượng immunoglobulin, nếu tăng cao trong dịch não tủy, có thể là dấu hiệu của bệnh đa xơ cứng (Multiple sclerosis – MS).
• Bệnh nhân mắc Alzheimer hoặc các loại bệnh lý mất trí khác, một số loại protein đặc trưng liên quan đến các bệnh này có thể có trong dịch não tủy.
• Tình trạng nhiễm trùng của não và tủy sống như: Viêm màng não, viêm não. Trường hợp này xảy ra khi dịch não tuỷ nếu xuất hiện các tế bào bạch cầu, vi khuẩn và một số chất khác.
• Trường hợp dịch não tủy bị đổi màu: Màu đỏ có thể là xuất huyết não, màu vàng có thể là lao màng não,...
• Xét nghiệm trong chỉ định với mục đích điều trị bằng cách đưa thuốc vào khoang dưới nhện tủy sống, thuốc gây tê phục vụ trong trường hợp phẫu thuật, thuốc kháng sinh, thuốc chống ung thư, corticoid,... nhằm các bệnh của hệ thần kinh trung ương hoặc các bệnh rễ - thần kinh.

Hiện nay, phương pháp chọc dịch não tủy hoặc còn gọi là chọc dò tủy sống là phương pháp được lựa chọn nhiều nhất trong việc lấy dịch não tủy phục vụ cho xét nghiệm.

Trong quá trình chọc dịch não tủy, thường là vị thí thắt lưng (Khoảng liên đốt L3 - L4 hay L4 – L5), một cây kim sẽ được đưa vào khoảng trống giữa hai xương thắt lưng (đốt sống) để lấy mẫu dịch não tủy.

Xét nghiệm dịch não tủy cho kết quả và bác sĩ sẽ căn cứ vào kết quả để tư vấn, đưa ra phác đồ phù hợp nhằm điều trị và tiên lượng bệnh chính xác hơn đến với bệnh nhân. Trước khi bác sĩ chỉ định phương pháp chẩn đoán thì người bệnh và bệnh nhân cần hợp tác với nhau trong việc khai báo và khai thác thông tin, tiền sử bệnh án để có thể đưa ra phương án lựa chọn phù hợp.

Xem thêm:

• Bật mí cách giảm nguy cơ đau đầu sau chọc dò tủy sống
• Chọc dò tủy sống có đau không, có ảnh hưởng gì không?
• Vai trò của dịch não tủy là gì? Mục đích xét nghiệm