Quế hoa là gì? Vai trò của chúng trong Y học cổ truyền và hiện đại

Bánh quế hoa là trong trong các đặc sản của Tân Đô, Trung Quốc nổi tiếng từ thời vua chúa xa xưa. Món bánh này đặc biệt bởi mùi thơm tự nhiên thanh mát của quế hoa. Vậy quế hoa là gì? Nó có công dụng gì khác ngoài ẩm thực hay không?

Quế hoa là gì?

Quế hoa (tên gọi khác: Hoa mộc, mộc tê) là một loài thực vật có tên khoa học là Osmanthus fragrans thuộc họ Oleaceae. Loài cây này đã xuất hiện từ rất lâu ở Trung Quốc, rất ưa nắng nhưng cũng chịu được bóng râm, cành lá mọc um tùm, hoa nở dày đặc khi có ánh nắng đầy đủ. Nó phát triển tốt trong điều kiện ấm áp và ẩm ướt của vùng khí hậu cận nhiệt đới. Cho nên, hiện tại, cây này được trồng với mục đích làm cảnh rất nhiều ở Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và một số nước Đông Nam Á.

Cây quế hoa là một loại cây bụi, thường xanh, cao 3 - 12m, có lá thuôn dài mọc đối, có hoa mọc thành chùm nhỏ. Hoa của nó có màu trắng, vàng nhạt, vàng kim hoặc vàng cam với tràng hoa bốn thùy và có mùi thơm nồng. Hoa O. Fragrans có thể ra hoa vào mùa xuân, mùa hè và mùa thu, nhưng thời gian ra hoa cao điểm của nó thường vào khoảng tháng 9 đến đầu tháng 10.

O. Fragrans có thể được chia thành bốn loại dựa vào màu sắc hoa bao gồm đan quế (hoa vàng cam), kim quế (hoa vàng kim), ngân quế/mộc tê (hoa trắng hơi vàng nhẹ) và tứ quý quế (vàng nhạt và nở quanh năm).

Quế hoa có mùi hương lan tỏa đặc trưng cho nên có trở thành sự lựa chọn phổ biến trong ẩm thực như món tráng miệng, bánh ngọt, mứt, trà, rượu, cũng như trong sản xuất nước hoa và mỹ phẩm. Chúng được sử dụng rộng rãi trong nguyên liệu thực phẩm không chỉ vì có thể cải thiện màu sắc, mùi vị của thực phẩm nhờ hương thơm nồng và độc đáo mà còn vì chúng có thể tăng cường sức khỏe nhờ các hợp chất hóa học, thành phần dinh dưỡng và hoạt tính sinh học có trong chúng.

Giá trị sức khỏe của quế hoa

Khi đọc phần trên, bạn đã biết quế hoa là gì và những đặc điểm của loài cây này. Vậy quế hoa có vai trò gì trong y học Trung Quốc? Quế hoa có nhiều đặc tính có lợi cho sức khỏe con người, từ rễ, thân, lá, hoa, quả của nó đều có giá trị làm thuốc. Theo Y học cổ truyền Trung Quốc, Osmanthus fragrans được ghi chép là có vị cay, tính ấm và không độc.

• Rễ O. Fragrans có thể dùng để chữa đau răng, giảm đau bụng, trừ tê thấp, kháng viêm;
• Hoa O. Fragrans có thể dùng để trị hôi miệng;
• Vỏ cây O. Fragrans có thể tăng cường chức năng lá lách và thận, đắp lên vị trí chấn thương trị bong gân;
• Quả O. Fragrans có tác dụng hỗ trợ sức khỏe gan và thận.

Theo nghiên cứu của Y học hiện đại, chiết xuất O. Fragrans có chứa nhiều flavonoid (dihydroquercetin, diosmetin, naringenin...) và một ít axit phenolic (tyrosol, axit salicylic), terpenoids, glycoside, hợp chất axit béo (β-ionone - một trong các chất tạo mùi thơm cho cây), sắc tố màu (carotenes),...

• Flavonoid: Đây là hoạt chất được biết đến phổ biến với tác dụng chống oxy hóa. Diosmetin là một chất chuyển hóa được tìm thấy trong cánh hoa O. Fragrans, có đặc tính chống viêm, kháng khuẩn, chống ung thư. Dihydroquercetin là một flavonoid quan trọng được tìm thấy trong tự nhiên với đặc tính kháng virus, chống viêm, chống dị ứng, chống apoptosis. Naringenin là một flavonoid có tác dụng chống viêm, chống lão hóa và chống ung thư dạ dày, ung thư gan, ung thư ruột kết và có thể điều trị các bệnh chuyển hóa như tiểu đường, tăng huyết áp và tăng lipid máu.
• Terpenoids: Là hợp chất dễ bay hơi góp phần chính trong tạo nên mùi thơm độc đáo của hoa. Quế hoa được sử dụng để sản xuất tinh dầu và nguyên liệu làm các loại gia vị khác nhau. Đặc tính của terpenoid trong quế hoa có tác dụng chống tạo mỡ và chống loãng xương. Trong đó, Oleoside là một hợp chất glycoside iridoid có vai trò như một chất chống oxy hóa thu gom các gốc tự do và ức chế quá trình peroxid hóa lipid.
• Axit phenolic: Là một trong những hợp chất của polyphenol có tác dụng chống viêm, chống oxy hóa, chống dị ứng và bảo vệ mạch máu. Nổi trội trong đó là hoạt chất axit salicylic được sử dụng rộng rãi trong nhiều ngành dược phẩm với công dụng ngừa huyết khối, chống kết tập tiểu cầu, trị mụn trứng cá, làm trắng da,...

Quế hoa có công dụng gì?

Quế hoa là dược liệu được sử dụng rộng rãi trong nguyên liệu thực phẩm không chỉ vì chúng có thể cải thiện màu sắc và mùi vị của món ăn nhờ hương thơm nồng và độc đáo mà còn vì chúng có thể tăng cường sức khỏe nhờ các hợp chất dinh dưỡng và hoạt tính sinh học có trong chúng.

O. Fragrans cung cấp cho con người nguồn chất dinh dưỡng đa dạng như khoáng chất (kali, kẽm), protein, phytochemical tự nhiên, vitamin E, axit hữu cơ, axit béo,... Dựa vào các thành phần hóa học đã đề cập ở trên, quế hoa có một số công dụng như sau:

Chữa sâu răng, hôi miệng

Quế hoa có thể chữa sâu răng gây ra bởi vi khuẩn Lactobacillus acidophilus vì nó có tác dụng sát trùng, kháng khuẩn. Và nhờ có mùi thơm đặc biệt nên có thể dùng sau bữa ăn làm thơm miệng.

Bệnh hô hấp

Quế hoa có thể chữa ho do cảm lạnh, long đờm, hen suyễn.

Giảm đau

Nước sắc hoa của quế hoa chung với một số dược liệu khác có tác dụng giảm đau bụng kinh, đau bụng do hàn, đau dạ dày. Do trong thành phần quế hoa có đặc tính chống viêm nên có thể hỗ trợ giảm đau cho bệnh nhân bị viêm khớp.

Cải thiện lưu thông máu

Nếu lưu lượng máu giảm, cơ thể có thể bị tê, ngứa ran, nặng hơn là tổn thương mô, tổn thương thần kinh và đột quỵ. Nhờ vào thành phần axit salicylic trong quế hoa mà nó có thể ngăn ngừa hình thành cục máu đông gây tắc mạch.

Trị mụn

Vì quế hoa có tính kháng khuẩn, chống viêm nên thường dùng bôi ngoài da hay nấu nước tắm để trị mụn trứng cá, mụn nhọt hay mụn lưng.

Hỗ trợ sáng mắt

Màu sắc của quế hoa được quyết định nhờ vào hoạt chất alpha và beta carotene - tiền chất của vitamin A, nó có thể chuyển đổi thành vitamin A. Vitamin A là một chất cần thiết để duy trì thị lực bình thường. Sự thiếu hụt vitamin A có thể dẫn đến các bệnh về mắt như rối loạn thị giác, thoái hóa điểm vàng,...

Dùng trong mỹ phẩm

Tinh dầu quế hoa được sử dụng rộng rãi như một chất bổ sung trong mỹ phẩm và xà phòng, dầu gội vì mùi thơm và đặc tính làm trắng của nó.

Dùng trong thực phẩm

O. Fragrans cung cấp cho con người nguồn chất dinh dưỡng đa dạng như khoáng chất (kali, kẽm), protein, phytochemical tự nhiên, vitamin E, axit hữu cơ, axit béo,... Do đó, người Trung Hoa thường dùng nó để chế biến thành thực phẩm bổ sung như cháo quế hoa, bánh quế hoa, cũng như các đồ uống hỗ trợ sức khỏe như trà Osmanthus và rượu quế hoa.

Giờ bạn đã biết quế hoa là gì chưa? Quế hoa là dược liệu cổ truyền của Trung Quốc đã được sử dụng từ hàng nghìn năm nay với nhiều công dụng khác nhau. Quế hoa không chỉ được sử dụng để làm cảnh, làm thuốc Y học cổ truyền mà còn có thể làm phụ gia cho các loại trà, đồ uống, thực phẩm và mỹ phẩm. 

Xem thêm: Hoa nguyệt quế có uống được không? Lợi ích khi uống