Suy vỏ thượng thận là gì? Nguyên nhân gây suy vỏ thượng thận

Suy vỏ thượng thận, hay còn được biết đến với tên gọi bệnh Addison, là một rối loạn nội tiết hiếm gặp nhưng có thể đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Bệnh này ảnh hưởng đến chức năng sản xuất hormone của tuyến thượng thận, dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Suy vỏ thượng thận là gì?

Suy vỏ thượng thận, còn gọi là bệnh Addison, là một rối loạn nội tiết hiếm gặp khi tuyến thượng thận không sản xuất đủ hormone cortisol và aldosterone. Cortisol là hormone cần thiết giúp cơ thể đối phó với stress, duy trì huyết áp và chuyển hóa năng lượng. Aldosterone giúp điều chỉnh cân bằng muối và nước trong cơ thể. Sự thiếu hụt các hormone này gây ra nhiều triệu chứng nghiêm trọng và ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể của người bệnh.

Suy vỏ thượng thận có hai dạng chính: Nguyên phát và thứ phát. Suy vỏ thượng thận nguyên phát xảy ra khi tuyến thượng thận bị tổn thương trực tiếp, không thể sản xuất đủ hormone. Suy vỏ thượng thận thứ phát xảy ra khi tuyến yên trong não không sản xuất đủ hormone kích thích tuyến thượng thận, dẫn đến sự suy giảm sản xuất hormone của tuyến thượng thận.

Nguyên nhân gây suy vỏ thượng thận

Các yếu tố di truyền và tự miễn đóng vai trò quan trọng trong việc gây ra suy vỏ thượng thận nguyên phát. Bệnh Addison thường liên quan đến các bệnh tự miễn, khi hệ thống miễn dịch tấn công và phá hủy các tế bào của tuyến thượng thận. Một số yếu tố di truyền cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh, chẳng hạn như đột biến gen ảnh hưởng đến sự phát triển và chức năng của tuyến thượng thận.

Ảnh hưởng của các bệnh khác đến tuyến thượng thận cũng có thể dẫn đến suy vỏ thượng thận. Các bệnh lý như lao, nhiễm nấm, hoặc các khối u ác tính ở tuyến thượng thận có thể gây tổn thương và làm suy giảm chức năng của tuyến thượng thận. 

Ngoài ra, việc sử dụng kéo dài các loại thuốc corticoid mà không có sự giám sát y tế cũng có thể làm giảm khả năng sản xuất hormone của tuyến thượng thận, dẫn đến suy vỏ thượng thận.

Phương pháp chẩn đoán suy vỏ thượng thận

Triệu chứng lâm sàng của suy vỏ thượng thận

Các triệu chứng phổ biến của suy vỏ thượng thận bao gồm:

• Mệt mỏi, yếu sức và chán ăn: Người bị suy vỏ thượng thận thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, yếu sức và không muốn ăn. Những triệu chứng này có thể xuất hiện từ từ, sau đó trở nên nghiêm trọng hơn theo thời gian, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
• Sụt cân: Sụt cân không rõ nguyên nhân là một dấu hiệu đáng chú ý của suy vỏ thượng thận. 
• Tụt huyết áp: Người bệnh cũng có thể bị hạ huyết áp, đặc biệt là khi đứng dậy, dẫn đến cảm giác chóng mặt hoặc ngất xỉu. 
• Tăng sắc tố da: Là một triệu chứng đặc trưng khác của suy vỏ thượng thận, đặc biệt là ở các vùng da tiếp xúc với ánh nắng, ở nếp gấp, như khuỷu tay và đầu gối.

Phương pháp xét nghiệm chẩn đoán

Các xét nghiệm máu thường được sử dụng để đo mức cortisol và aldosterone. Mức độ của các hormone này giảm thấp có thể gợi ý đến suy vỏ thượng thận. Xét nghiệm kích thích ACTH (hormone kích thích tuyến thượng thận) có thể được thực hiện để đánh giá khả năng sản xuất cortisol của tuyến thượng thận. Xét nghiệm nước tiểu 24 giờ cũng có thể được sử dụng để đo lượng cortisol trong nước tiểu.

Các kỹ thuật hình ảnh học như chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) có thể được sử dụng để đánh giá kích thước và hình dạng của tuyến thượng thận. Những phương pháp này giúp phát hiện bất kỳ bất thường nào như khối u hoặc tổn thương khác có thể gây ra suy vỏ thượng thận.

Phương pháp điều trị suy vỏ thượng thận

Điều trị bằng hormone thay thế

Việc điều trị suy vỏ thượng thận chủ yếu dựa vào việc thay thế các hormone mà tuyến thượng thận không thể sản xuất đủ. Hydrocortisone thường được sử dụng để thay thế cortisol, giúp cơ thể đối phó với stress và duy trì các chức năng sinh lý quan trọng. Fludrocortisone được sử dụng để thay thế aldosterone, giúp duy trì cân bằng muối và nước trong cơ thể.

Việc điều chỉnh liều lượng hormone thay thế cần được thực hiện cẩn thận và thường xuyên, dựa trên mức độ hoạt động của người bệnh, tình trạng sức khỏe tổng quát, cũng như các triệu chứng cụ thể. Bên cạnh đó, cần theo dõi tác dụng phụ của hormone bao gồm: Tăng cân, loãng xương, tăng đường huyết và các vấn đề về tâm lý.

Chăm sóc và theo dõi lâu dài

Người bệnh cần duy trì một lối sống lành mạnh và cân bằng chế độ ăn uống để hỗ trợ quá trình điều trị. Nên bổ sung đủ lượng muối trong khẩu phần ăn, đặc biệt trong những tình huống căng thẳng hoặc khi vận động nhiều. Tập thể dục đều đặn, tránh căng thẳng cũng rất quan trọng để duy trì sức khỏe tổng thể.

Cùng với đó, việc theo dõi định kỳ với bác sĩ chuyên khoa nội tiết là cần thiết để đảm bảo rằng việc điều trị bằng hormone thay thế đang hiệu quả và không gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng. Các xét nghiệm máu, thăm khám lâm sàng thường xuyên giúp điều chỉnh liều lượng thuốc kịp thời, đảm bảo sự ổn định trong quá trình điều trị và phòng ngừa các biến chứng tiềm ẩn.

Tầm quan trọng của việc nhận thức về suy vỏ thượng thận đối với sức khỏe

Nâng cao nhận thức cộng đồng

Việc tổ chức các chiến dịch giáo dục và tuyên truyền rộng rãi giúp cộng đồng hiểu rõ hơn về bệnh suy vỏ thượng thận, nhận diện các triệu chứng sớm và tầm quan trọng của việc điều trị bệnh kịp thời. Các chiến dịch này có thể được triển khai qua các phương tiện truyền thông, hội thảo y tế, các sự kiện cộng đồng.

Bên cạnh đó, các tổ chức y tế và xã hội cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về suy vỏ thượng thận, cụ thể là cung cấp thông tin, hỗ trợ tài chính cho nghiên cứu và điều trị, đồng thời hỗ trợ bệnh nhân, gia đình trong việc quản lý bệnh.

Phát hiện sớm và phòng ngừa

Kiểm tra định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu của suy vỏ thượng thận, đặc biệt là ở những người có nguy cơ cao. Nhận biết sớm các triệu chứng như mệt mỏi, sụt cân, hạ huyết áp có thể giúp điều trị kịp thời và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

Bên cạnh đó, duy trì một lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống cân bằng dinh dưỡng và kiểm soát căng thẳng có thể giúp giảm nguy cơ mắc suy vỏ thượng thận. 

Trên đây là những thông tin về căn bệnh suy vỏ thượng thận. Việc nhận biết sớm và điều trị kịp thời suy vỏ thượng thận là rất quan trọng để phòng ngừa các biến chứng tiềm ẩn, đảm bảo chất lượng cuộc sống tốt hơn cho người bệnh. Hy vọng bài viết đã đem đến những kiến thức bổ ích cho bạn đọc và hẹn gặp lại ở những bài viết sau.

Xem thêm: 

• Bệnh thận là gì? Các dấu hiệu bạn có thể mắc bệnh thận
• Chức năng sinh lý thận trong cơ thể và những điều cần biết