Tắc động mạch chủ: Nguyên nhân, chẩn đoán và cách chữa trị

Động mạch chủ là mạch máu lớn nhất trong cơ thể, chịu trách nhiệm vận chuyển máu giàu oxy từ tim đến toàn bộ các bộ phận của cơ thể. Sự tắc nghẽn của động mạch chủ hay còn được gọi là tắc động mạch chủ, xuất hiện khi có chướng ngại vật dọc theo con đường của nó. Điều này có thể gây tổn thương lâu dài cho các cơ quan và mô trong cơ thể.

Nguyên nhân gây tắc động mạch chủ

Xơ vữa động mạch thường được biết đến là xơ cứng động mạch, là tình trạng mảng bám hình thành chủ yếu từ cholesterol và axit béo tích tụ trong động mạch. Khi tiến triển xơ vữa động mạch có thể dẫn đến tắc nghẽn hoàn toàn của động mạch chủ do mảng bám hoặc do cục máu đông nằm trong phần bị thu hẹp. Trong trường hợp này, các mô bên dưới chỗ tắc nghẽn sẽ không đủ máu hoặc oxy. Có nhiều yếu tố tăng nguy cơ phát triển xơ vữa động mạch và gây tắc động mạch chủ. Đối với những người nhiều yếu tố nguy cơ, mức độ nghiêm trọng của bệnh có thể lớn hơn.

Các yếu tố rủi ro phổ biến bao gồm:

• Hút thuốc;
• Bệnh tiểu đường;
• Cholesterol cao hoặc chế độ ăn nhiều chất béo;
• Huyết áp cao;
• Trên 60 tuổi;
• Lịch sử gia đình.

Triệu chứng của những người bị tắc động mạch chủ có thể bao gồm:

• Chuột rút hoặc đau ở hông, mông, đùi hoặc bắp chân sau khi hoạt động sẽ giảm đi khi nghỉ ngơi, nhưng tái phát khi hoạt động trở lại.
• Đau ở hông, mông, đùi hoặc bắp chân tăng lên khi leo cầu thang hoặc đi lên dốc.
• Đau ở một chi khi nghỉ ngơi, đây là triệu chứng tắc nghẽn động mạch nghiêm trọng.

Chẩn đoán

Khi có nghi ngờ về tắc động mạch chủ, bác sĩ sẽ tiến hành một cuộc kiểm tra sức khỏe toàn diện cho bệnh nhân, xem xét các triệu chứng và đánh giá các yếu tố nguy cơ liên quan đến bệnh động mạch. Một phần quan trọng của quá trình chẩn đoán là thực hiện các xét nghiệm để kiểm tra lưu lượng máu trong phòng thí nghiệm mạch máu. Kỹ thuật viên thí nghiệm mạch máu sẽ đo lường lưu lượng máu ở bụng, chân và bàn chân để đánh giá xem có sự giảm lưu lượng máu đến chân hay không.

Chẩn đoán tắc động mạch chủ có thể bao gồm nhiều xét nghiệm và thủ thuật, trong đó có:

• Chỉ số mắt cá chân - cánh tay (ABI): So sánh áp lực máu ở mắt cá chân và bàn chân với áp lực ở cánh tay.
• Siêu âm Doppler: Sử dụng siêu âm để quan sát dòng máu chảy qua động mạch, giúp phát hiện sự thu hẹp hoặc tắc nghẽn.
• Chụp CT mạch: Sử dụng máy chụp cắt lớp để xem mức độ tắc nghẽn và lên kế hoạch phẫu thuật điều trị.
• Chụp động mạch qua ống thông: Tiêm chất nhuộm vào động mạch chủ qua ống được đưa vào từ động mạch chân hoặc động mạch ở cánh tay.

Dựa trên kết quả của các xét nghiệm này, bác sĩ sẽ đưa ra chẩn đoán chính xác về vị trí và mức độ nghiêm trọng của tắc nghẽn. Các xét nghiệm và thủ thuật chẩn đoán cụ thể sẽ được lựa chọn tùy thuộc vào tình trạng cụ thể của bệnh nhân và nguyên nhân gây ra tắc nghẽn.

Chữa trị

Bệnh nhân có thể thực hiện các bước nhất định để giảm tổn thương động mạch do xơ vữa động mạch, đặc biệt là việc ngừng hút thuốc lá ngay lập tức. Đối với những trường hợp nghiêm trọng về tắc động mạch chủ bụng, việc thực hiện các phương pháp điều trị nội mạch xâm lấn có thể được khuyến khích nhằm cải thiện tuần hoàn máu ở chân. Trong những tình huống mà tắc nghẽn mở rộng hoặc không thể điều trị bằng phương pháp nội mạch, phẫu thuật bắc cầu có thể là một lựa chọn.

Các phương pháp điều trị nội mạch xâm lấn, được thực hiện để khắc phục động mạch bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn, bao gồm:

• Nong mạch vành: Sử dụng một quả bóng nhỏ để thông qua động mạch bị tắc nghẽn. Khi động mạch đã được mở rộng, quả bóng sẽ được xì hơi và rút ra ngoài.
• Đặt stent: Chèn một ống lưới thép nhỏ vào động mạch để giữ cho nó mở rộng. Một ống thông bóng chứa stent được dẫn qua chỗ tắc nghẽn. Khi ống thông bóng được bơm căng, stent mở rộng và giữ cho động mạch thông thoáng. Bóng được xì hơi và lấy ra, nhưng stent vẫn ở lại giữ cho động mạch mở rộng.
• Phẫu thuật bắc cầu: Bác sĩ xác định phần động mạch khỏe mạnh ở phía trên vị trí tắc nghẽn. Mảnh ghép tổng hợp sau đó được sử dụng để tạo ra con đường mới cho máu, được gắn vào động mạch khỏe mạnh phía trên và dưới chỗ tắc nghẽn, tạo thành một "cầu" qua đoạn động mạch bị tắc nghẽn, cho phép máu chảy thông suốt.

Tắc động mạch chủ là một thách thức đáng kể đối với y học, nó đặt ra nhiều vấn đề về tuần hoàn máu và có thể ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Việc thực hiện các biện pháp ngăn ngừa như thay đổi lối sống, duy trì một chế độ ăn lành mạnh, và theo dõi sát sao sức khỏe là quan trọng để giảm nguy cơ phát sinh tắc động mạch chủ.