Động mạch là gì? Động mạch có cấu tạo và chức năng như thế nào?

Hiện nay, đang càng ngày càng gia tăng các vấn đề sức khỏe liên quan đến hệ thống động mạch. Thậm chí có nhiều bệnh lý vô cùng nguy hiểm, đe dọa đến tính mạng người bệnh. Cùng Nhà thuốc Long Châu khám phá về bản chất, cấu trúc và chức năng của hệ thống động mạch thông qua bài viết phía dưới.

Tìm hiểu về động mạch là gì?

Động mạch đóng vai trò là một hệ thống mạch máu chứa máu giàu oxy, chuyển đến từ tim và lan tỏa đến mọi mao mạch trên cơ thể để cung cấp oxy cho các cơ quan và hoạt động sinh học.

Được biết đến là động mạch chủ, nó bắt đầu từ tim và nhánh ra thành các động mạch nhỏ hơn, phân phối máu đến các khu vực khác nhau của cơ thể. Những đường này tiếp tục phân chia thành các động mạch nhỏ hơn, hay còn gọi là tiểu động mạch. Khi tiếp cận mô, những tiểu động mạch này đóng vai trò thiết yếu trong việc điều chỉnh luồng máu, đảm bảo phân phối hiệu quả máu đến các mao mạch phù hợp với nhu cầu của từng tổ chức.

Động mạch có cấu tạo thế nào?

Về cấu tạo của động mạch thì được chia thành ba lớp chính như sau:

• Lớp trong: Đây là lớp tế bào nội mạc, tiếp xúc trực tiếp với máu. Ngay sau đó là lớp cơ cơ bản và lớp mô đàn hồi, được gọi chung là lớp đàn hồi trong. Lớp tế bào nội mạc này liên tục lót bề mặt trong của hệ tim mạch, bao gồm cả tim và tất cả các mạch máu.
• Lớp giữa: Đây là lớp dày nhất, chứa các tế bào cơ trơn và sợi đàn hồi. Lớp này được kiểm soát bởi hệ thần kinh giao cảm, có khả năng điều chỉnh đường kính của mạch máu.
• Lớp ngoài: Chủ yếu bao gồm sợi collagen và sợi đàn hồi. Ở các động mạch vừa, một lớp sợi đàn hồi ngoài nằm giữa lớp ngoài và lớp giữa. Lớp này hỗ trợ và bảo vệ mạch máu. Trong các động mạch lớn có mạch máu nuôi động mạch.

Lớp giữa quyết định tính chất của động mạch, tùy thuộc vào tỷ lệ giữa sợi đàn hồi và tế bào cơ trơn. Đối với động mạch lớn như động mạch chủ hay động mạch cảnh chung, lớp này trở nên mỏng, chứa nhiều sợi đàn hồi và ít cơ trơn. Nhờ vào sự giãn của các sợi đàn hồi, chúng có khả năng dự trữ năng lượng, đảm bảo sự liên tục của dòng máu. Các động mạch vừa, chẳng hạn như động mạch phân đến cơ quan có thành dày hơn, chứa nhiều sợi cơ trơn và ít sợi đàn hồi, giúp chúng có khả năng co hoặc giãn lớn để điều chỉnh lưu lượng máu theo nhu cầu của cơ quan bộ phận.

Các đặc tính sinh lý của động mạch

Động mạch có hai đặc tính sinh lý chủ yếu đó là:

• Tính đàn hồi: Tính đàn hồi là khả năng của động mạch trở về trạng thái ban đầu sau khi trải qua biến đổi hoặc lực tác động (như dây cao su hoặc lò xo). Tính đàn hồi cho phép nó giữ được sự liên tục của dòng máu ngay cả khi tim đập không ngừng. Trong giai đoạn tâm thu, khi tâm thất bóp máu và đẩy vào động mạch, nó trở nên căng ra, lưu giữ một lượng năng lượng. Trong giai đoạn tâm trương, khi máu quay về tim, động mạch trở lại trạng thái ban đầu, trả lại năng lượng đó và tiếp tục đẩy máu, duy trì sự liên tục của dòng máu.
• Tính co thắt: Lớp cơ trơn trong thành động mạch được kiểm soát bởi hệ thần kinh, có khả năng điều chỉnh đường kính động mạch, đặc biệt là ở hệ thống tiểu động mạch. Tính chủ động này giúp điều chỉnh phân phối máu đến các cơ quan theo nhu cầu, phản ánh sự linh hoạt của động mạch trong việc cung cấp máu khi cơ thể đang hoạt động hoặc nghỉ ngơi.

Chức năng của động mạch

Động mạch thực hiện nhiệm vụ chuyển máu từ tim đến các cơ quan, đảm bảo cung cấp oxy cho các cơ bộ phận và duy trì các hoạt động sinh học.

Động mạch chủ bắt đầu từ tim và chia thành nhiều động mạch nhỏ hướng đến các khu vực trong cơ thể. Những động mạch này tiếp tục chia thành các động mạch nhỏ hơn (tiểu động mạch). Các tiểu động mạch này đi vào mô, đồng thời điều tiết việc phân phối máu đến các mao mạch.

Các yếu tố điều hòa tuần hoàn hệ thống động mạch

Động mạch không chỉ là một tập hợp các ống dẫn máu thụ động mà ngược lại nó còn đóng vai trò quan trọng trong việc phân phối máu đến các cơ quan và tổ chức. Trong thành động mạch, các sợi cơ trơn chủ động chúng có khả năng chun giãn. Những sợi cơ trơn này đang được điều chỉnh bởi hệ thần kinh thực vật và đồng thời cũng chịu ảnh hưởng của nhiều chất trong máu thông qua cơ chế thể dịch.

Cơ chế điều hòa tuần hoàn tại chỗ nhằm đảm bảo hai chức năng sau:

• Đảm bảo sự cung cấp máu ổn định: Khi cơ quan yêu cầu máu được duy trì ổn định, cơ chế tự điều hòa đảm bảo sự cung cấp máu không thay đổi ngay cả khi áp lực động mạch thay đổi.
• Đáp ứng đúng mức cầu: Khi cơ quan yêu cầu máu theo nhu cầu như trong trạng thái hoạt động, sự điều chỉnh giúp tăng cung cấp máu nhiều lần so với khi đang nghỉ ngơi.

Quá trình giãn cơ trơn ở hệ thống tiểu động mạch phụ thuộc vào lưu lượng máu. Khi lưu lượng máu giảm, cơ trơn giãn ra và mạch giãn ra. Khi áp suất tăng, cơ trơn phản ứng bằng cách co lại, tạo ra sự co rút phản ứng.

Những bệnh lý thường gặp liên quan đến động mạch

Một số vấn đề sức khỏe thường gặp liên quan đến động mạch rất nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe của bệnh nhân đó là:

• Tách động mạch chủ;
• Phình động mạch chủ;
• Tình trạng hở van động mạch chủ.

Các vấn đề sức khỏe này thường rất khó để nhận biết vì nó không có triệu chứng rõ ràng trong cả một thời gian dài, do đó khi xuất hiện các triệu chứng bất thường thì người bệnh cần ngay lập tức thực hiện kiểm tra sức khỏe. Việc phát hiện bệnh sớm và điều trị kịp thời là quan trọng để ngăn chặn tình trạng xấu diễn ra.

Những nhóm đối tượng dễ mắc bệnh bao gồm người hút thuốc lá, bị tiểu đường, cao huyết áp.

Việc sử dụng siêu âm Doppler động mạch cảnh và siêu âm bụng là cách nhanh chóng giúp phát hiện bệnh sớm mà không làm tổn thương cơ thể và chi phí không cao. Những người trên 50 tuổi nên thực hiện siêu âm Doppler động mạch cảnh và động mạch chủ ít nhất một lần mỗi năm.

Quan trọng nhất là người bệnh cần duy trì lối sống lành mạnh và thay đổi thói quen sinh hoạt để phòng ngừa các căn bệnh về động mạch hoặc bệnh tim mạch. Hạn chế tiêu thụ rượu, bia và tránh hút thuốc lá. Bổ sung chế độ khoa học với rau, củ và thực phẩm giàu chất xơ. Tập thể dục đều đặn hàng ngày. Khi phát hiện bệnh, cần tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ, sử dụng đầy đủ thuốc để cải thiện tình trạng sức khỏe của mình.

Như vậy, qua bài viết trên Nhà thuốc Long Châu đã chia sẻ tới bạn đọc những thông tin về cấu tạo và chức năng của động mạch. Hy vọng bạn đọc đã có thêm nhiều kiến thức hữu ích giúp việc chăm sóc sức khỏe của mình được tốt hơn.