Chuột rút co cứng là gì? Nguyên nhân gây bệnh, phương pháp điều trị và nguyên tắc phòng ngừa

Chuột rút co cứng là gì? 

Chuột rút co cứng là hiện tượng co thắt đột ngột và không chủ ý của một hoặc nhiều cơ. Chuột rút có thể gây đau dữ dội khiến bệnh nhân thức giấc giữa đêm hoặc dừng lại. Mặc dù nói chung là vô hại, chuột rút cơ có thể khiến cơ bị ảnh hưởng tạm thời không thể hoạt động được.

Tập thể dục hoặc lao động thể lực trong thời gian dài, đặc biệt là trong thời tiết nóng, có thể dẫn đến chuột rút co cứng. Một số loại thuốc và bệnh lý cũng có thể gây ra chuột rút. Điều trị chuột rút co cứng thường được thực hiện tại nhà bằng các biện pháp tự chăm sóc.

Những dấu hiệu và triệu chứng của chuột rút co cứng

Hầu hết các cơn chuột rút cơ xảy ra ở cơ chân, đặc biệt là ở bắp chân. Ngoài cơn đau đột ngột, đau nhói, cũng có thể cảm thấy hoặc nhìn thấy một khối mô cơ cứng bên dưới da.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến chuột rút co cứng

Chuột rút co cứng sau một chấn thương

Sau khi chấn thương, cơ có xu hướng co thắt để giảm thiểu chuyển động và ổn định vùng thương tích. Đây như là cơ chế tự bảo vệ của cơ thể.

Vận động mạnh

Sử dụng các cơ quá sức như chơi thể thao hoặc vận động thể lực quá sức mà không luyện tập thường xuyên dẫn đến cơ bắp mệt mỏi. Loại chuột rút co cứng này có thể xảy ra trong quá trình vận động hoặc đôi khi là nhiều giờ sau đó.

Cơ bắp mệt mỏi

Do ngồi hoặc nằm ở một tư thế ít thay đổi trong một thời gian dài. Bị chuột rút lúc nghỉ ngơi rất phổ biến, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, kể cả trẻ em và đặc biệt ở người lớn tuổi.

Mặc dù không đe dọa đến tính mạng nhưng chứng chuột rút khi ngủ ban đêm có thể gây đau đớn, ảnh hưởng giấc ngủ và tái diễn nhiều lần một đêm hoặc nhiều đêm. Nguyên nhân có thể do cơ thể bị mất nước sau khi hoạt động mạnh và ra quá nhiều mồ hôi.

Thiếu hụt natri

Natri là thành phần hóa học phổ biến nhất của dịch ngoại bào. Mất natri làm cho cơ thể bị mất nước.

Nồng độ kali thấp

Nồng độ kali máu thấp đôi khi gây chuột rút, mặc dù có liên quan nhiều đến tình trạng yếu cơ hơn.

Các tế bào thần kinh hoạt hóa trong cơ thể

Thiếu calci và hàm lượng magie thấp kích thích hoạt động của mô thần kinh có thể gây chuột rút. Thiếu hụt calci trong máu không chỉ gây ra sự co thắt của cơ bắp tay, cơ cổ tay mà còn có thể gây ra cảm giác ngứa ran và tê liệt xung quanh miệng cùng nhiều vùng khác.

Những ai có nguy cơ mắc phải chuột rút co cứng?

Mọi đối tượng, bất kể giới tính, chủng tộc hoặc tuổi tác đều có nguy cơ bị chuột rút co cứng.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải chuột rút co cứng

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc Chuột rút co cứng, bao gồm:

• Tuổi tác: Người lớn tuổi bị mất khối lượng cơ, do đó, phần cơ còn lại dễ bị căng quá mức.
• Mất nước: Các vận động viên mệt mỏi và mất nước trong khi tham gia các môn thể thao thời tiết nóng thường bị chuột rút cơ.
• Thai kỳ: Chuột rút cơ cũng phổ biến trong thai kỳ.
• Bệnh lý: Bạn có thể có nguy cơ cao bị chuột rút cơ nếu bạn mắc bệnh tiểu đường hoặc rối loạn thần kinh, gan hoặc tuyến giáp...).

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán chuột rút co cứng

Tiền sử

Điều tra tiền sử chuột rút của bệnh nhân, bao gồm thời gian, tần suất, vị trí, các yếu tố khởi phát rõ ràng và bất kỳ triệu chứng liên quan nào. Các triệu chứng liên quan đến rối loạn thần kinh hoặc cơ có thể bao gồm cứng cơ, yếu, đau và mất cảm giác.

Các yếu tố có thể góp phần gây mất nước hoặc mất cân bằng điện giải hoặc chất lỏng trong cơ thể (ví dụ: Nôn mửa, tiêu chảy, tập thể dục quá nhiều và đổ mồ hôi, lọc máu gần đây, sử dụng thuốc lợi tiểu, mang thai) cần được ghi lại.

Tìm kiếm các triệu chứng của các nguyên nhân có thể xảy ra, bao gồm:

• Vô kinh hoặc kinh nguyệt không đều: Chuột rút ở chân do mang thai.

• Không thể chịu lạnh kèm tăng cân và thay đổi màu da: Suy giáp.

• Suy nhược: Rối loạn thần kinh.

• Đau hoặc mất cảm giác: Bệnh thần kinh ngoại vi hoặc bệnh nhân rễ.

• Tiền sử bệnh phải liệt kê bất kỳ rối loạn nào có thể gây chuột rút cùng tiền sử sử dụng ma túy và rượu.

Kiểm tra thể chất

Kiểm tra tổng quát nên bao gồm da, bằng chứng nghiện rượu, phù nề hoặc rụng lông mày (cho thấy suy giáp) và những thay đổi về độ ẩm hoặc sắc tố của da. Thực hiện kiểm tra thần kinh, bao gồm cả phản xạ gân sâu.

Nên sờ mạch và đo huyết áp ở tất cả các chi. Mạch yếu hoặc mắt cá thấp: Tỷ lệ huyết áp cánh tay ở chi bị ảnh hưởng có thể cho thấy thiếu máu cục bộ.

Giải thích các phát hiện

Chuột rút khu trú gợi ý chuột rút vô căn lành tính, chuột rút cơ liên quan đến tập luyện, bất thường cơ xương, nguyên nhân hệ thần kinh ngoại biên hoặc rối loạn thoái hóa sớm có thể không đối xứng, như rối loạn thần kinh vận động.

Giảm khả năng vận động khu trú gợi ý một bệnh lý thần kinh ngoại vi, bệnh đám rối thần kinh hoặc xuyên rễ.

Ở những bệnh nhân bị chuột rút lan tỏa (đặc biệt là những người run rẩy), tăng phản xạ gợi ý một nguyên nhân toàn thân (ví dụ: Hạ calci huyết do ion hóa; đôi khi nghiện rượu, rối loạn thần kinh vận động hoặc dùng thuốc, mặc dù tác dụng lên phản xạ gân sâu có thể khác nhau tùy theo loại thuốc). Giảm khả năng đọc tổng quát có thể gợi ý suy giáp và đôi khi nghiện rượu hoặc là một phát hiện bình thường, đặc biệt ở những bệnh nhân lớn tuổi.

Thăm khám và tiền sử tương thích cho thấy chuột rút vô căn lành tính ở chân hoặc chuột rút cơ liên quan đến tập luyện.

Xét nghiệm

Xét nghiệm được thực hiện theo chỉ định của các phát hiện lâm sàng bất thường. Không có xét nghiệm nào được thực hiện thường xuyên.

Cần đo đường huyết, xét nghiệm chức năng thận và nồng độ chất điện giải, bao gồm calci và magie nếu bệnh nhân bị chuột rút lan tỏa không rõ nguyên nhân, đặc biệt nếu có tăng phản xạ.

Đo calci ion hóa và khí máu động mạch (ABGs) để xác nhận nhiễm kiềm hô hấp nếu bệnh nhân bị uốn ván.

Đo điện cơ nếu các cơ co cứng yếu.

Chụp MRI não và tủy sống nếu yếu cơ hoặc các dấu hiệu thần kinh.

Phương pháp điều trị chuột rút co cứng hiệu quả

Xử trí các bệnh lý căn nguyên gây chuột rút co cứng.

Nếu chuột rút xảy ra, kéo căng các cơ bị ảnh hưởng thường giúp giảm chuột rút. Ví dụ để giảm tình trạng chuột rút ở bắp chân, bệnh nhân có thể dùng tay kéo các ngón chân và bàn chân lên trên.

Chườm nóng (sử dụng khăn ấm hoặc miếng đệm nóng, tắm nước ấm hoặc vòi hoa sen) hoặc chườm lạnh (xoa bóp vùng cơ bị ảnh hưởng bằng nước đá) có thể giúp giảm đau.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của chuột rút co cứng

Chế độ sinh hoạt:

• Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị. 

• Duy trì lối sống tích cực, hạn chế sự căng thẳng.

• Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.

• Không vận động ngay sau khi ăn.

• Không hút thuốc lá và các chất kích thích khác, không lạm dụng rượu bia. Hạn chế sử dụng caffeine, nicotine...

• Uống nhiều nước, đặc biệt là đồ uống chứa kali sau khi tập thể dục hoặc vận động cường độ cao.

• Kéo dãn cơ nhẹ nhàng trước khi vận động hoặc đi ngủ.

• Tập thể dục, vận động điều độ và phù hợp với sức khỏe của bản thân.

Chế độ dinh dưỡng:

Tăng cường bổ sung các loại thực phẩm sau để ngăn ngừa chuột rút co cứng:

• Thực phẩm giàu kali: Chuối, khoai lang, sữa chua, đậu trắng, rau chân vịt, bông cải xanh... để tăng lượng kali trong máu, làm giảm chứng chuột rút cơ bắp.
• Thức ăn chứa muối: Cơ thể có thể mất muối qua mồ hôi, đặc biệt sau khi tập thể dục kéo dài trong thời tiết nóng. Có thể dùng nước tăng lực, nước bù ion hoặc một số loại bánh quy mặn để bổ sung lượng muối bị mất.
• Thực phẩm giàu calci: Lượng calci trong máu thấp cũng có thể gây chuột rút co cứng. Ăn sữa chua, pho mát, cá mòi, rau lá xanh đậm, củ cải xanh và sữa để bổ sung thêm khoáng chất này.
• Thực phẩm giàu carbohydrate và đồ uống: Nếu tập luyện hoặc thi đấu thể thao kéo dài hơn một giờ, cần phải bổ sung thêm carbohydrate để tránh cạn kiệt glycogen.

Phương pháp phòng ngừa chuột rút co cứng hiệu quả

Để phòng ngừa bệnh hiệu quả, bạn có thể tham khảo một số gợi ý dưới đây:

Tránh tình trạng mất nước, uống đủ nước hằng ngày. Thể tích phụ thuộc vào thức ăn, giới tính, mức độ hoạt động thể chất, thời tiết, sức khỏe, tuổi tác và loại thuốc đang dùng. Nước giúp cơ bắp co lại và thư giãn, đồng thời giữ cho các tế bào cơ ngậm nước và ít bị kích thích hơn. Trong quá trình hoạt động, cần bổ sung chất lỏng đều đặn và tiếp tục uống nước khác sau khi ngừng vận động.

Khởi động kéo giãn cơ trước và sau khi hoạt động trong thời gian dài. Nếu bị chuột rút chân vào ban đêm, cần kéo giãn trước khi đi ngủ. Tập thể dục nhẹ, chẳng hạn như đi xe đạp chậm trong vài phút trước khi đi ngủ, cũng có thể giúp ngăn ngừa chuột rút khi đang ngủ.