Tác hại của chất làm chín hoa quả và cách làm chín hoa quả tự nhiên

Trên các sạp trái cây, những loại quả chín mọng, màu sắc bắt mắt luôn thu hút người tiêu dùng. Để có được những loại trái cây đẹp mắt như vậy, nhiều người bán đã bất chấp sử dụng chất làm chín hoa quả. Việc lạm dụng các chất này có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe người tiêu dùng. Cùng Long Châu tìm hiểu về các chất giúp làm chín hoa quả nhanh trong nội dung dưới đây.

Chất làm chín hoa quả là gì? Có những loại nào?

Tại Việt Nam, việc sử dụng chất làm chín hoa quả diễn ra phổ biến, đặc biệt ở các vùng trồng trọt lớn và các chợ dân sinh. Theo một báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (2023), một số người sản xuất sử dụng chất làm chín như canxi carbide (CaC2) do giá thành thấp. Trong khi đó, tại các nước phát triển, việc sử dụng và kiểm soát chất làm chín như ethylene được quản lý chặt chẽ hơn.

Nguyên nhân của tình trạng lạm dụng chất kích chín hoa quả là lợi nhuận. Khi nhu cầu thị trường lớn, người trồng trái cây hay người bán hàng muốn tìm mọi cách tối ưu lợi nhuận. Ngoài ra, sự thiếu kiến thức về tác hại của các chất độc hại, cùng với khâu quản lý lỏng lẻo trong kiểm soát chất lượng, cũng làm gia tăng tình trạng sử dụng bừa bãi.

Chất làm chín hoa quả là gì?

Chất làm chín hoa quả là các hợp chất hoặc khí được sử dụng để thúc đẩy quá trình chín của trái cây sau khi thu hoạch. Những chất này giúp hoa quả chín nhanh, đều màu và đẹp mắt hơn. Những chất này có thể là tự nhiên hoặc nhân tạo. Chúng hoạt động bằng cách tăng sản xuất ethylene trong hoa quả - một hormone thực vật chịu trách nhiệm kích thích chín.

Chất làm chín hoa quả có những loại nào?

Các chất làm chín hoa quả chủ yếu bao gồm:

• Ethylene hay còn được gọi là khí đá (C₂H₄): Ethylene là một khí tự nhiên do nhiều loại trái cây sản xuất ra khi chín. Nó giúp thúc đẩy quá trình chín bằng cách kích thích các enzym chuyển hóa trong quả, làm mềm và thay đổi màu sắc.
• Đất đèn (Calcium Carbide - CaC₂): Đất đèn chứa một lượng nhỏ acetylene (C2H2), một khí tương tự như ethylene. Khi tiếp xúc với nước, đất đèn sẽ giải phóng acetylene, kích thích quá trình chín của trái cây.
• Enzyme tự nhiên: Các enzyme như pectinase và amylase giúp phân giải các thành phần trong quả, làm quả trở nên mềm và ngọt hơn. Pectinase phân giải pectin trong thành tế bào, làm quả mềm ra. Trong khi đó, amylase chuyển hóa tinh bột thành đường, làm quả ngọt hơn.
• Ngoài ra, một số chất kích thích sinh trưởng khác như 2,4-D cũng có thể được sử dụng.

Tác hại của chất làm chín hoa quả

Việc sử dụng chất làm chín hoa quả có thể gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng đến sức khỏe con người và môi trường. Các chất như calcium carbide (CaC₂), khi sử dụng để làm chín, có thể giải phóng khí acetylen. Đây là một hợp chất tương tự như ethylene nhưng độc hại hơn. Tiếp xúc hoặc tiêu thụ trái cây chứa dư lượng calcium carbide có thể khiến da bị kích ứng, tổn thương niêm mạc dạ dày, ngộ độc thực phẩm.

Ngoài ra, một số hóa chất khác, như ethephon và carbendazim có thể làm tổn hại hệ thần kinh, gây rối loạn nội tiết và ảnh hưởng đến sự phát triển ở trẻ em. Theo nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), việc phơi nhiễm lâu dài với các chất làm chín hoa quả có thể làm suy giảm hệ miễn dịch và gia tăng tỷ lệ mắc bệnh mãn tính.

Hoa quả được làm chín bằng hóa chất thường có giá trị dinh dưỡng thấp hơn so với hoa quả chín tự nhiên. Việc sử dụng hóa chất làm thay đổi quá trình sinh hóa của trái cây. Điều này làm giảm hàm lượng vitamin, khoáng chất và hương vị tự nhiên. Trái cây chín cưỡng ép thường có bề ngoài bắt mắt nhưng chất lượng kém.

Đối với môi trường, việc lạm dụng chất làm chín các loại hoa quả góp phần gây ô nhiễm đất và nguồn nước. Hóa chất thấm vào môi trường xung quanh sẽ ảnh hưởng xấu đến hệ sinh thái và sức khỏe cộng đồng.

Cách làm trái cây chín tự nhiên, không dùng chất làm chín

Với những tác hại trên, các chất làm chín hoa quả không được khuyến khích sử dụng. Các phương pháp làm chín trái cây tự nhiên vừa an toàn cho sức khỏe, vừa thân thiện với môi trường. Ví dụ như:

Dùng túi làm chín trái cây

Một trong những cách đơn giản nhất là sử dụng túi giấy hoặc túi nilon. Nguyên lý của phương pháp này dựa vào việc trái cây tự tiết ra khí ethylene – loại khí thúc đẩy quá trình chín. Bằng cách cho trái cây vào túi giấy hoặc túi nilon và buộc miệng túi hơi lỏng, khí ethylene sẽ được giữ lại, giúp trái cây chín nhanh hơn.

Vùi trái cây vào thùng gạo

Một cách khác là cho trái cây vào thùng gạo. Đây là cách làm chín trái cây được người Việt sử dụng từ xa xưa. Thùng gạo vừa giữ khí ethylene lại vừa tạo môi trường ấm áp, thúc đẩy quá trình chín tự nhiên. Chỉ cần vùi sâu trái cây xuống gạo và đậy kín thùng là trái cây sẽ được kích chín tự nhiên. Ngoài ra, bạn cũng có thể đặt trái cây còn xanh gần những quả đã chín như chuối hoặc táo. Những quả chín tự nhiên tiết ra lượng lớn khí ethylene, giúp các quả khác chín nhanh hơn khi đặt cạnh chúng.

Dùng khăn vải bông làm chín trái cây

Sử dụng khăn vải bông kích chín trái cây thay vì dùng chất làm chín hoa quả cũng là một cách hiệu quả. Khăn vải bông có khả năng giữ nhiệt và hấp thụ độ ẩm. Từ đó sẽ tạo điều kiện thuận lợi để trái cây chín nhanh. Những gì bạn cần làm chỉ là gói trái cây bằng khăn vải ẩm và đặt ở nơi ấm áp. Đây là cách làm bơ nhanh chín được nhiều người áp dụng.

Dùng khói nhang làm chín trái cây

Một phương pháp làm chín trái cây độc đáo khác là sử dụng khói nhang. Khói nhang tạo ra một lượng nhỏ ethylene giúp trái cây chín nhanh hơn. Khói nhang cũng thường đi kèm với nhiệt độ cao, làm tăng tốc độ trao đổi chất trong trái cây. Nhiệt làm kích hoạt các enzym như amylase (biến tinh bột thành đường) và pectinase (làm mềm mô quả), giúp quả chín nhanh hơn.

Chất làm chín hoa quả có thể gây ra những tác hại khôn lường cho sức khỏe người dùng. Vì vậy, người tiêu dùng cần tỉnh táo lựa chọn trái cây tươi ngon, tránh mua những loại trái cây có dấu hiệu bị ép chín bằng thuốc. Trong phạm vi gia đình, nếu muốn trái cây mau chín, các bà nội trợ hãy thử áp dụng những cách kể trên.