Tại sao đàn ông dễ mắc bệnh hơn phụ nữ?

Trên khắp thế giới, đàn ông có tỷ lệ mắc bệnh, bao gồm cả Covid-19 cao hơn nữ giới. Tại sao lại như vậy? Có phải là do hệ thống miễn dịch, nội tiết tố, hay thậm chí do nam giới có hành vi chủ quan hơn trong việc bảo vệ sức khỏe so với nữ giới? Bài viết này sẽ giải thích nguyên nhân tại sao nam giới mắc bệnh và thậm chí có tỷ lệ tử vong cao hơn so với nữ giới.

Sự khác nhau về mặt sinh học giữa nam và nữ giới

Nam giới và nữ giới khác nhau về nhiễm sắc thể giới tính và gen di truyền trên đó. Phụ nữ có hai bản sao của nhiễm sắc thể cỡ trung bình (được gọi là X). Nam giới chỉ có một nhiễm sắc thể X đơn và một nhiễm sắc thể Y nhỏ chứa ít gen hơn.

Một trong những gen Y này (SRY) điều hướng giới tính đực của phôi bằng cách kích hoạt sự phát triển của tinh hoàn trong phôi XY. Tinh hoàn tạo ra nội tiết tố nam và nội tiết tố làm cho em bé phát triển như một bé trai. Khi không có SRY, buồng trứng sẽ hình thành và tạo ra nội tiết tố nữ.

Đó là các hormone kiểm soát hầu hết những khác biệt rõ ràng có thể nhìn thấy giữa nam và nữ - bộ phận sinh dục và ngực, tóc và kiểu dáng cơ thể - và có ảnh hưởng lớn đến hành vi của nam và nữ.

Nhiễm sắc thể XX và XY quyết định giới tính

Bất lợi từ nhiễm sắc thể Y

Nghe có vẻ phản khoa học bởi mỗi một sắc thể đều có vai trò riêng của nó, nhưng các nhà khoa học cho biết nhiễm sắc thể Y mang lại nhiều bất lợi cho nam giới. Nhiễm sắc thể Y hầu như không chứa bất kỳ gen khác nào ngoài gen SRY - nhưng nó chứa đầy các trình tự lặp lại (được gọi là “DNA rác”).

“Chất độc Y” có thể mất khả năng điều tiết trong quá trình chống lão hóa, làm đẩy nhanh quá trình lão hóa ở nam giới và khiến họ dễ bị nhiễm vi rút hơn. Nhưng quan trọng hơn là gen SRY này giải phóng kích thích tố nam testosterone. Mức testosterone cao có liên quan đến nhiều bệnh, đặc biệt là bệnh tim và có thể ảnh hưởng đến tuổi thọ.

Nội tiết tố nam cũng ảnh hưởng đến hành vi ảnh hưởng tới sức khỏe, chẳng hạn như hút thuốc, uống quá nhiều rượu, cũng như miễn cưỡng nghe lời khuyên về sức khỏe và thăm khám khi có dấu hiệu bệnh.

Mức testosterone cao có liên quan đến nhiều bệnh, đặc biệt là bệnh tim

Lợi ích từ hai nhiễm sắc thể X

Nhiễm sắc thể X chứa hơn 1.000 gen với các tất cả các chức năng, bao gồm chuyển hóa, làm đông máu và phát triển não. Sự hiện diện của hai nhiễm sắc thể X ở nữ giới giúp tạo ra bộ đệm hỗ trợ nếu một gen trên một nhiễm sắc thể X bị đột biến.

Có ít nhất 60 gen đáp ứng miễn dịch trên nhiễm sắc thể X, và với việc có số lượng nhiễm sắc thể X nhiều hơn và có hai phiên bản nhiễm sắc thể X khác nhau, phụ nữ khả năng phòng vệ đối với các loại bệnh rộng hơn so với nam giới.

Nam giới XY thiếu bản sao lưu nhiễm sắc thể X này. Điều này giải thích tại sao nam giới mắc nhiều bệnh liên quan đến giới tính hơn, chẳng hạn như bệnh máu khó đông (tình trạng đông máu kém).

Do vậy, phụ nữ không chỉ có liều lượng gen X gấp đôi so với nam giới mà còn có thể hưởng lợi ích to lớn từ hai phiên bản khác nhau của mỗi gen.

Nhiễm sắc thể X giúp phụ nữ tăng khả năng phòng vệ đối với các loại bệnh rộng hơn so với nam giới

Bên cạnh đó, phụ nữ có hệ thống miễn dịch mạnh hơn nam giới do cơ thể phụ nữ liên tục đào thải các chất độc hại ra khỏi cơ thể thông qua kinh nguyệt. Theo đó, phụ nữ ít có khả năng mắc các loại vi-rút hơn so với nam giới, bao gồm cả SARS và MERS. Tuy nhiên, điều này không hoàn toàn là tin tốt bởi nó khiến phụ nữ dễ mắc các bệnh tự miễn dịch, chẳng hạn như bệnh lupus và bệnh đa xơ cứng.

Bài viết trên đây giải thích lý do tại sao đàn ông dễ mắc bệnh hơn phụ nữ? Có vẻ như phụ nữ sinh ra được trao đặc quyền, không chỉ về vẻ đẹp mà còn về khả năng miễn dịch với nhiều loại bệnh cao hơn nam giới. Dẫu vậy, sức khỏe là ở quyền lựa chọn mỗi người – mỗi người chúng ta cần duy trì lối sống lành mạnh và hạn chế các tác nhân gây hại cho cơ thể để cơ thể luôn khỏe mạnh, dù là nam giới hay nữ giới đi chăng nữa.

Tuyết Linh

Nguồn tham khảo: The Conversation