Tăng men gan - Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Tăng men gan là một dấu hiệu cảnh báo cho thấy gan đang hoạt động bất thường. Tăng men gan có thể gặp ở bất kỳ đối tượng, lứa tuổi nào và ngày càng có xu hướng trẻ hóa. Vậy tăng men gan cao là gì? Nguyên nhân gây bệnh là gì và nên phòng tránh như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu cụ thể hơn qua bài viết dưới đây.

Tăng men gan là gì?

Tăng men gan là tình trạng nồng độ các enzyme gan - chủ yếu là alanine aminotransferase (ALT) và aspartate aminotransferase (AST) trong huyết thanh cao hơn giới hạn bình thường. Đây là dấu hiệu gián tiếp cho thấy có thể đang xảy ra tổn thương tế bào gan hoặc rối loạn chức năng gan.

Các enzyme này bình thường tồn tại chủ yếu trong tế bào gan và có vai trò trong quá trình chuyển hóa các acid amin. Khi tế bào gan bị viêm, hoại tử hoặc chịu tổn thương do tác nhân nội sinh hoặc ngoại sinh, các enzyme sẽ được giải phóng vào máu, làm tăng nồng độ đo được trong xét nghiệm sinh hóa.

Mức độ tăng men gan thường không phản ánh đầy đủ mức độ nghiêm trọng của tổn thương gan, nhưng có thể gợi ý nguyên nhân tiềm ẩn. Trong thực hành lâm sàng, bác sĩ có thể phân chia mức độ tăng men gan như sau:

• Mức độ nhẹ: Chỉ số men gan tăng cao < 5 lần so với mức bình thường.
• Mức độ trung bình: Chỉ số men gan tăng cao từ 5 - 10 lần so với mức bình thường.
• Mức độ nặng: Chỉ số men gan tăng cao > 10 lần so với mức bình thường.

Tăng men gan là dấu hiệu cho thấy tổn thương gan cần đánh giá nguyên nhân; nó có thể gặp trong các bệnh lý gan mạn như viêm gan do virus, gan nhiễm mỡ,… và nếu kéo dài mà không được xử lý thì có thể tiến triển thành xơ gan hoặc ung thư gan.

Triệu chứng của tăng men gan

Tăng men gan có thể hoàn toàn không có biểu hiện lâm sàng và thường được phát hiện tình cờ qua các xét nghiệm sinh hóa máu định kỳ. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, đặc biệt khi men gan tăng cao hoặc kéo dài, người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng sau:

Đau hoặc khó chịu ở vùng bụng

Một trong những triệu chứng phổ biến đi kèm với men gan cao là cảm giác đau hoặc khó chịu ở vùng bụng phía trên, ở phần bên phải của cơ thể. Cơn đau có thể âm ỉ, kéo dài hoặc đột ngột trong thời gian ngắn và nhanh chóng thuyên giảm.

Vàng da, vàng mắt

Một trong những dấu hiệu thông thường của bệnh lý tại gan gây men gan cao là sự thay đổi màu da và màu mắt. Do nồng độ bilirubin trong máu tăng cao khi gan không thể chuyển hóa hết. Người bệnh thường có màu da và mắt chuyển sang màu vàng. Vàng da có thể kèm theo tình trạng ngứa ngáy trên da, gây khó chịu và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày của người bệnh.

Chán ăn

Tổn thương gan có thể ảnh hưởng đến quá trình sản xuất và bài tiết mật, từ đó gây rối loạn tiêu hóa và cảm giác đầy bụng, chán ăn. Mặt khác, khi gan không thực hiện chức năng, chất béo cũng như các vitamin tan trong dầu không được cơ thể hấp thu có thể gây nên chán ăn.

Buồn nôn và nôn

Gan bị ảnh hưởng sẽ khiến cho hệ tiêu hóa hoạt động không tốt, thức ăn không được tiêu hóa như bình thường. Tình trạng đầy hơi, khó tiêu có thể là nguyên nhân dẫn tới tình trạng buồn nôn và nôn ở những người có men gan tăng.

Mệt mỏi

Người bệnh có men gan cao có thể cảm thấy mệt mỏi không rõ lý do. Người bệnh thường cảm thấy kiệt sức, có thể cảm thấy mệt suốt cả ngày dù nghỉ ngơi điều độ và ngủ đủ giấc nhưng không cải thiện được tình trạng.

Nước tiểu sậm màu và phân nhạt màu

Nước tiểu có màu vàng sậm như nước trà đặc hoặc màu hổ phách, đôi khi có bọt. Phân mất đi màu nâu tự nhiên, trở nên nhạt màu bất thường (màu trắng bã đậu, màu đất sét hoặc màu xám nhạt). Kết quả của việc rối loạn bài tiết sắc tố mật.

Ngứa ngáy

Các chất độc tích tụ dưới da gây ra tình trạng ngứa ngáy khó chịu. Ngứa có thể khu trú ở lòng bàn tay, bàn chân hoặc lan ra toàn thân.

Sụt cân

Trong các trường hợp tăng men gan kéo dài do bệnh gan mạn tính, người bệnh có thể chán ăn kéo dài, từ đó dẫn tới sụt cân. Đi kèm với đó là cảm giác chướng bụng, chán ăn, không muốn ăn hoặc có cảm giác no nhanh chóng sau khi ăn một chút thức ăn. Đây là những dấu hiệu nghiêm trọng cho thấy người bệnh cần đi khám và tầm soát nguyên nhân càng sớm càng tốt.

Lưu ý: Các triệu chứng trên không đặc hiệu, vì vậy cần làm xét nghiệm máu (AST, ALT, GGT, ALP, bilirubin, protein, albumin…) và siêu âm gan để đánh giá chức năng gan và nguyên nhân.

Nguyên nhân dẫn đến tăng men gan

Một số nguyên nhân chính dẫn đến tăng men gan bao gồm:

• Nhiễm virus viêm gan: Một số loại virus như viêm gan A, B, C, D, E có thể xâm nhập vào gan, tấn công gan và gây ra tình trạng tăng men gan. Nguy hiểm nhất là viêm gan B và viêm gan C vì khi 2 loại virus này phát triển mạnh rất dễ gây ra tình trạng xơ gan, ung thư gan.
• Do một số bệnh lý: Người mắc bệnh gan nhiễm mỡ, bệnh lý đường mật (sỏi mật, viêm đường mật), bệnh lý tim mạch, xơ gan hoặc các bệnh lý toàn thân như sốt xuất huyết, sốt rét… cũng có khả năng làm tăng men gan
• Lạm dụng rượu bia: Nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương cho gan. Rượu có thể gây viêm gan, gan nhiễm mỡ, và xơ gan.
• Do thuốc và hóa chất: Người bệnh sử dụng một số thuốc không rõ nguồn gốc, lạm dụng các loại thuốc giảm đau, thuốc kháng viêm, thuốc kháng sinh, thuốc hạ mỡ máu (statin)… tạo gánh nặng và gây tổn thương cho gan.
• Chế độ ăn uống không lành mạnh: Thực phẩm bẩn, nhiễm hóa chất hoặc chứa nhiều độc tố (như nấm Aflatoxin) làm tăng gánh nặng cho gan.

Điều trị và phòng ngừa tăng men gan như thế nào?

Những trường hợp do viêm gan virus gây ra, các bác sĩ sẽ lên phác đồ điều trị với những loại thuốc kháng virus để ngăn chặn sự hoạt động, phát triển của virus, từ đó làm giảm men gan và bảo vệ sức khỏe gan của người bệnh.

Những trường hợp men gan tăng do lạm dụng rượu, bia thì người bệnh cần loại bỏ ngay loại đồ uống này.

Những trường hợp men gan cao do chế độ ăn uống, bệnh nhân cần thay đổi chế độ ăn, hãy ăn những thực phẩm lành mạnh và tốt cho lá gan, chẳng hạn như các loại trái cây, rau củ quả tươi sạch,… Đồng thời loại bỏ những loại thức ăn có chứa nhiều dầu mỡ, đồ ăn chế biến sẵn,…

Kiểm soát cân nặng hợp lý qua việc tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày để giảm nguy cơ gan nhiễm mỡ.

Vai trò của thuốc bảo vệ gan Heptral¹

Heptral với hoạt chất SAMe (S-Adenosylmethionine): Một hoạt chất tự nhiên có mặt trong cơ thể, được tổng hợp chủ yếu tại gan, là chất chuyển hóa chính điều hòa sự tăng trưởng của tế bào gan². Một số nghiên cứu đã cho thấy SAMe giúp làm giảm hơn 50% men gan (ALT, AST) chỉ sau 2 tuần³. Ngoài ra giúp cải thiện rõ rệt tình trạng vàng da, ngứa mệt mỏi sau 2 tuần và giảm lipid ở bệnh nhân gan nhiễm mỡ^4,5.

Tài liệu tham khảo:

1. Hội Gan mật Việt Nam
2. https://www.nccih.nih.gov/health/sadenosyllmethionine-same-in-depth
3. Frezza M. Surrenti C. Manzillo G. et al. Oral S-adenosylmethionine in the symptomatic treatment of intrahepatic cholestasis. A double-blind, placebo-controlled study. J Gastroenterol 1990;99:211-215.
4. Virukalpattigopalratnam MP, et al. J Indian Med Assoc. 2013;111(12):856-59.
5. Chinese Hepatology, Oct. 2011, Vol. 16, No. 5, pp. 350-351