Thao túng tâm lý là gì? Những hành vi thao túng tâm lý cần tránh

Có một số ranh giới trong cuộc sống mà bạn không được bỏ qua khi người khác cố tình vượt qua để bảo vệ mình. Trên thực tế, một người có thể sử dụng nhiều cách để vượt qua giới hạn của bạn. Những hành vi tự này có thể xuất hiện trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, những mối quan hệ có ảnh hưởng sâu sắc đến bạn.

Thao túng tâm lý là gì?

Thao túng tâm lý là một hình thức lạm dụng tâm lý, gây ảnh hưởng không thích hợp đến người khác thông qua việc bóp méo tinh thần và lạm dụng tình cảm với mục đích giành được quyền kiểm soát hoặc đặc quyền từ nạn nhân. Điều quan trọng là phải phân biệt giữa ảnh hưởng xã hội lành mạnh và thao túng tâm lý có hại. Ảnh hưởng xã hội lành mạnh là sự cho và nhận với các mối quan hệ xung quanh và mang tính xây dựng. Trong khi đó, việc thao túng tâm lý chỉ vì lợi ích một phía. Kẻ thao túng cố tình tạo ra sự mất cân bằng quyền lực và lợi dụng nạn nhân cho mục đích của riêng mình.

Thao túng tâm lý là một hình thức lạm dụng tâm lý, gây ảnh hưởng tinh thần, cảm xúc của người khác

Dấu hiệu bạn đang bị thao túng tâm lý

Một số dấu hiệu việc bạn đang bị thao túng tâm lý bao gồm: 

• Bạn thường xuyên nghi ngờ bản thân, mang năng lượng tiêu cực.
• Bạn thường cảm thấy bối rối và nghĩ rằng bạn đang điên rồ.
• Bạn thường phải xin lỗi người khác.
• Bạn cứ thắc mắc tại sao mình có vẻ được đối xử tốt nhưng bạn vẫn không hài lòng. 
• Bạn bao che cho hành vi của người đang thao túng tâm lý bạn với mọi người xung quanh. 
• Bắt đầu nói dối để tránh bị xúc phạm.
• Việc đưa ra quyết định những việc đơn giản nhất ngày trở nên khó khăn.
• Bạn cảm thấy mình là một con người hoàn toàn khác.
• Bạn cảm thấy có điều gì đó không ổn nhưng bạn không thể giải thích.
• Bạn không còn tìm thấy niềm vui.
• Bạn liên tục hỏi chính mình liệu bạn có phải là người tốt không.

Hãy nhớ rằng ngay từ đầu đây không phải là lỗi của bạn. Thứ hai, bạn không thể thay đổi người đã thao túng bạn, vì vậy hãy tránh xa những người đó.

Các dấu hiệu hành vi thao túng tâm lý

Hành vi gây hấn thụ động (passive-aggressive)

Đầu tiên, người thao túng thường sẽ đồng ý việc nào đó với bạn nhưng sau đó thể hiện các biểu hiện gián tiếp để cho bạn biết họ thực sự không muốn làm điều đó như châm biếm, im lặng, trì hoãn, thể hiện sự thất vọng,... với bạn. Nhưng không nói trực tiếp bất kỳ vấn đề nào. Điều đó khiến bạn căng thẳng và không tự tin.

Chỉ trích, đe dọa trên mạng hoặc ngoài đời thực

Cách bạo hành tâm lý bằng chỉ trích, đe dọa:

• Trên mạng xã hội: Tung tin đồn thất thiệt hoặc cố tình nói xấu nạn nhân. Điều này có thể dẫn đến hệ quả lại như trầm cảm dẫn đến hành vi tự sát.
• Bắt nạt trí tuệ: Một số người thao túng tự coi mình là chuyên gia và áp đặt kiến ​​thức của họ lên nạn nhân. Điều này khiến người khác cảm thấy thiếu thốn và phụ thuộc vào họ. 
• Bắt nạt quan liêu: Sử dụng luật pháp và thủ tục giấy tờ để chế ngự hoặc phá hoại mục tiêu của nạn nhân. 

Cách bạo hành tâm lý bằng chỉ trích, đe doạ từ trên mạng và ngoài đời thực

Bóp méo sự thật (distortion-gaslight)

Một hình bóp méo là gây sự nghi ngờ cho bản thân nạn nhân, khiến họ nghi ngờ về khả năng và kỹ năng của chính mình dẫn đến thiếu quyết đoán trong các quyết định. 

Sự tội lỗi

Những người dễ bị lôi kéo về mặt cảm xúc thường bị thao túng tâm lý lúc nào không hay. Những kẻ thao túng có xu hướng đóng vai nạn nhân hoặc nhắc lại những ân huệ trong quá khứ để gợi lên cảm giác đáp trảm của nạn nhân. Cuối cùng, họ có thể đạt được những gì họ muốn.

Phớt lờ

Biểu hiện đơn giản nhất của kiểu thao túng tâm lý này là im lặng. Làm ngơ và im lặng là cách họ trừng phạt nạn nhân. Đối phương đang mong đợi sự xác thực hoặc khẳng định của người thao túng trong khi họ cố tình phớt lờ.

So sánh với thường khác

Những người thao túng có xu hướng so sánh bạn với những người khác. Đây là một cách khiến nạn nhân bất an và tự phê bình bản thân khi bị so sánh. Họ thậm chí có thể thuê hoặc thay thế người khác để gây áp lực cho bạn về cảm xúc hoặc nhiều khía cạnh. 

Cách đối phó với hành vi thao túng tâm lý

Thao túng tâm lý có thể xuất hiện trong mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình, đồng nghiệp hoặc bạn bè. Hành vi trên có ảnh hưởng rất xấu đến chất lượng cuộc sống. Nếu bạn thường xuyên bị người khác thao túng tâm lý, bạn cảm thấy buồn bã, nghi ngờ bản thân, lo lắng,... Thì đây là một mối quan hệ độc hại bạn cần tỉnh táo nhìn nhận, vượt qua và thoát khỏi mối quan hệ này. Nếu bạn khó tránh khỏi các mối quan hệ như trên thì cần chủ động đối phó như sau:

• Tránh tiếp xúc với những người có xu hướng thể hiện tình cảm quá mức, giả tạo. 
• Khẳng định bản thân và ranh giới của bạn bằng lời nói.
• Đừng đưa ra những quyết định vội vàng mà cần có thời gian để suy nghĩ thấu đáo để tránh những điều hối tiếc sau này. 
• Xây dựng lại lòng tin bản thân bằng cách lắng nghe tín hiệu bên trong bạn. Điều này có thể giúp bạn làm rõ những mơ hồ.
• Nếu bạn không thể giải quyết cảm xúc bị thao túng hãy tìm gặp nhà trị liệu tâm lý để giúp bạn kiểm soát, cân bằng với cảm xúc của mình.
• Viết nhật ký là cách giúp bạn giải tỏa cảm xúc, sắp xếp suy nghĩ của mình. 

Nếu không thể thoát khỏi các mối quan hệ thao túng tâm lý dễ dẫn đến trầm cảm hoặc hành vi tự sát

Bài viết trên đây đã giải thích hiện tượng thao túng tâm lý là như thế nào cũng như những hành vi thao túng tâm lý bạn nên nhận biết và tránh xa. Bạn không nên thỏa hiệp với các mối quan hệ độc hại. Nếu bạn nhận ra những hành vi độc hại này từ những người xung quanh, hãy tách mình khỏi những người đó để bảo vệ sức khỏe tâm lý của chính mình. 

Cao Hiếu

Nguồn tham khảo: Tổng hợp