Thùy chẩm: Khái niệm, vị trí, chức năng và những bệnh lý liên quan

Thùy chẩm là một phần cấu tạo quan trọng của bộ não con người, đóng vai trò quan trọng trong cả giải phẫu và chức năng. Bất kỳ tổn thương nào tới thùy này cũng có thể gây ảnh hưởng lớn đến hoạt động của cơ thể. Trong bài viết này, hãy cùng Nhà thuốc Long Châu tìm hiểu về cấu trúc và chức năng của thùy não này nhé.

Thùy chẩm là gì?

Thùy chẩm có tên tiếng anh là occipital lobe, đây là một trong bốn thùy chính của vỏ não ở động vật có vú. Vùng não này chịu trách nhiệm nhận thức về thế giới thị giác của con người, bao gồm màu sắc, hình dạng và chuyển động. Bộ não của mỗi người có hai thùy chẩm, một thùy ở mỗi bán cầu não, được phân chia bởi rãnh não trung tâm. Mỗi thùy lại được chia tiếp bởi rãnh calcarine thành thùy trên hay hồi cuneus và thùy dưới hay hồi lưỡi.

Đây là thùy nhỏ nhất của não, chiếm khoảng 12% tổng diện tích bề mặt vỏ não. Thùy có hai đơn vị chức năng: Vỏ não thị giác sơ cấp V1 (còn được gọi là vùng Brodmann 17) và vỏ não thị giác thứ cấp, còn được gọi là vỏ não liên kết thị giác (V2, V3, V4). Não nhận thông tin thị giác từ con đường thị giác, bao gồm võng mạc, dây thần kinh thị giác và một phần não được gọi là nhân gối bên. Sau khi đi qua vùng nhân này, các thông điệp bên trong kích thích thị giác cuối cùng sẽ kết hợp lại ở vỏ não thị giác của thùy não này.

Vùng V1 ở con người nằm giữa thùy chẩm trong khe cựa. Phần lớn của V1 mở rộng đến cực chẩm. Nó thường được gọi là “vỏ não có vân” do nó có thể dễ dàng xác định qua một dải myelin lớn. Các khu vực thị giác nằm bên ngoài V1 được gọi là 'vỏ não bên ngoài.

Có nhiều vùng thị giác ngoại vi, mỗi vùng biệt hóa cho các tác dụng thị giác khác nhau như xử lý không gian, phân biệt màu sắc và cảm nhận chuyển động. Tên gọi của các vùng này xuất phát từ xương chẩm bên trên và được đặt theo ngôn ngữ Latin. Tổn thương cả hai bên của thùy có thể dẫn đến mù vỏ não.

Cấu trúc giải phẫu

Như đã giới thiệu ở trên, đây là thùy nhỏ nhất trong bốn cặp thùy đôi trong hệ thống não người. Chúng nằm ở phía sau của hộp sọ và cùng với phần khác của vỏ não tạo thành một phần của phần sau của não. Tên của các thùy não thường được đặt dựa trên xương bên trên và xương chẩm mà chúng nằm gần.

Các thùy chẩm nằm ở phía sau của phần trên của não, đặc biệt là sau thùy thái dương và thùy đỉnh và ở phía trên tiểu não. Chúng được ngăn cách với tiểu não bởi một màng gọi là lều não.

Bề mặt của thùy có một chuỗi các nếp gấp, bao gồm các cấu trúc gọi là hồi và những khu vực lõm được gọi là các rãnh. Do thiếu sự cấu trúc có thứ tự trong thùy nên các nhà khoa học sử dụng các rãnh và hồi để xác định vị trí cụ thể của các thùy.

Chức năng của thùy chẩm

Các nhà nghiên cứu từng tin rằng chức năng duy nhất của thùy chẩm là kiểm soát các chức năng thị giác. Tuy nhiên, hiện nay chúng ta hiểu thùy này có liên quan đến các chức năng khác do có thể nhận thông tin đầu vào từ các vùng não khác. Thùy chẩm truyền thông tin hình ảnh đến thùy thái dương, giúp mang lại ý nghĩa cho thông tin hình ảnh, lưu trữ ký ức và phản ứng với các kích thích bên ngoài trên thế giới.

Đồng tử của mắt người giống như cánh cửa sổ, cho phép ánh sáng từ thế giới bên ngoài đi vào trong mắt. Ở phía trong mỗi mắt là một tập hợp các tế bào cực kỳ phức tạp được gọi là võng mạc. Các tế bào này tiếp nhận những thông tin được nhìn thấy và biến những hình ảnh đó thành một loại thông điệp được mã hóa rất chi tiết.

Các thông điệp được mã hóa sẽ di chuyển dọc theo dây thần kinh thị giác tới não của bạn và sau đó di chuyển trong các vùng quang não. Dọc theo các vùng thị giác, các vùng não của bạn, như đồi thị, chuyển tiếp các tín hiệu được mã hóa cho đến khi chúng đến thùy chẩm. Công việc chính của nó là giải mã các thông điệp được gửi từ mắt và chuyển thông tin đó thành các dạng mà phần còn lại của não có thể sử dụng.

Thùy chẩm có tác dụng gì ở người bị mù?

Đối với những người bị mù lòa, thùy não này vẫn hoạt động. Hoạt động ở thùy phụ thuộc vào bị mù bẩm sinh hay bệnh phát triển do các chấn thương. Đối với những người mù từ khi sinh ra hoặc khi còn nhỏ, thùy chẩm của họ vẫn hoạt động rất tích cực. Như vậy, nguyên nhân gây khiếm thị bẩm sinh thường không phải do thùy chẩm. Thùy não này của người mù cũng hoạt động mạnh hơn khi họ nói hoặc nghe người khác nói.

Đối với những người bị mù do tổn thương sau này, mặc dù thùy chẩm không còn nhận được nhiều thông tin đầu vào dựa trên thị giác nhưng nó vẫn phản hồi tương tự như đầu vào từ các giác quan khác.

Điều gì xảy ra nếu thùy chẩm bị tổn thương?

Triệu chứng phổ biến nhất khi thùy não này bị tổn thương là mất khả năng nhìn thấy một phần hoặc toàn bộ vùng thị giác, gọi là mù vỏ não. Người bệnh sẽ gặp khó khăn trong việc xác định vị trí các vật thể trong môi trường của họ. Ngoài ra, người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc nhận biết các từ hoặc đồ vật được vẽ, nhìn thấy chuyển động của đồ vật, đọc và viết. Tương tự như bất kỳ trường hợp chấn thương sọ não, thùy chẩm có thể bị tổn thương do các nguyên nhân như tai nạn xe cơ giới, té ngã...

Một số bệnh lý liên quan

Các rối loạn chức năng xảy ra ở vùng não này có thể gây ra nhiều vấn đề liên quan đến thị lực và hoạt động hàng ngày. Dưới đây là một số bệnh lý mà người bệnh có thể gặp khi thùy chẩm bị tổn thương:

• Mù lòa: Tổn thương ở khu vực này có thể đến mất thị lực toàn bộ hoặc một phần.
• Hội chứng Anton: Đây là một dạng mù hiếm xảy ra và người bệnh không hề hay biết họ bị mất thị lực.
• Hội chứng Riddoch: Đây là một tình trạng bệnh hiếm gặp, người bệnh không thể nhìn thấy các vật đang đứng yên mà chỉ có thể nhìn thấy các đồ vật đang chuyển động. Bên cạnh đó, người bệnh cũng không thể nhận thức được màu sắc hoặc hình dáng của đồ vật.
• Động kinh: Trong một số trường hợp, người bệnh dễ bị co giật do nhạy cảm với ánh sáng.

Thùy chẩm là vùng não xử lý thông tin về hình dạng, màu sắc và vị trí của các vật thể. Rối loạn chức năng ở thùy này có thể gây ra vấn đề về thị giác, thăng bằng và thậm chí mù lòa. Hy vọng bài viết trên đã cung cấp các thông tin hữu ích về thùy não này cho độc giả. Hãy theo dõi Nhà thuốc Long Châu để cập nhật thêm nhiều kiến thức về não bộ con người nhé!

Xem thêm:

• Cấu trúc và chức năng của thùy đảo đối với con người
• Cấu tạo và một số chức năng của đại não
• Đặc điểm não bộ của trẻ từ 0 đến 6 tuổi có gì đặc biệt?