Thùy đỉnh có chức năng gì? Biểu hiện tổn thương thùy đỉnh người bệnh nên biết

Thùy đỉnh có chức năng gì? Đây là một trong những thành phần chính cấu tạo nên bộ não con người. Thùy đỉnh với cấu trúc giải phẫu riêng biệt có những chức năng phức tạp, đặc trưng. Khi tổn thương một vùng hoặc hai bên bán cầu não sẽ biểu hiện triệu chứng khác nhau, tùy vào vùng tổn thương cũng như đáp ứng của người bệnh.

Tổng quan về thùy đỉnh

Thùy đỉnh, còn được gọi là parietal lobe, là một trong bốn thùy chính của vỏ não người. Thùy đỉnh nằm ở phía sau và phía trên của hộp sọ, gần xương đỉnh. Parietal lobe cùng với ba thùy khác (frontal lobe, temporal lobe và occipital lobe) tạo nên một phần quan trọng của cấu trúc vỏ não, đóng vai trò quan trọng trong vận hành tư duy, cảm nhận và thực hiện hành vi của con người.

Thùy đỉnh phân cách với thùy trán bằng một ranh giới gọi là rãnh trung tâm. Ngoài ra, có một phần khác được gọi là thùy chẩm nằm phía sau, bên dưới thùy đỉnh. Rãnh đỉnh chẩm chia cách hai thùy này.

Thùy đỉnh tham gia việc xử lý thông tin từ bên ngoài. Như đa phối hợp các dây thần kinh trong da gửi thông tin cảm giác đến thùy đỉnh, giúp chúng ta cảm nhận nhiều thứ như nhiệt độ, áp lực, đau và chạm.

Các chức năng hàng ngày như việc đọc, viết, tính toán, định hướng trong không gian, khả năng nhận biết vật thể và tương tác với chúng đều liên quan đến hoạt động của thùy đỉnh cùng các khu vực liên quan khác trong não.

Giải phẫu thùy đỉnh của não

Để hiểu rõ hơn về giải phẫu của thùy đỉnh, cần xem xét các ranh giới cùng vị trí của nó trong não, cụ thể:

• Ranh giới trước: Ranh giới trước của thùy đỉnh được hình thành bởi một rãnh đặc biệt gọi là rãnh trung tâm (rãnh Rolando). Rãnh này phân cách thùy đỉnh với thùy trán cũng như đóng vai trò quan trọng trong việc xác định biên giới giữa các thùy khác nhau trong vỏ não.
• Giới hạn sau: Ranh giới sau của thùy đỉnh được hình thành bởi đường tưởng tượng kéo dài từ rãnh đỉnh chẩm ở phía trên và rãnh trước chẩm ở phía dưới.
• Giới hạn dưới: Ranh giới dưới của thùy đỉnh được xác định bởi rãnh bên (rãnh Sylvius).
• Ranh giới trên: Ranh giới trên của thùy đỉnh được hình thành bởi vết nứt dọc trung gian, ngăn cách hai bán cầu đại não. Đây cũng là ranh giới với thùy đỉnh của bán cầu não đối diện.

Rãnh sau trung tâm, chạy gần như song song với rãnh trung tâm, đóng vai trò như một mốc để xác định các hồi trên bề mặt cao hơn của bán cầu. Đặc biệt, rãnh này đóng vai trò quan trọng trong xác định các hồi khi thực hiện thăm dò hình ảnh, đặc biệt là trong các kỹ thuật hình ảnh như MRI (Magnetic Resonance Imaging).

Thùy đỉnh có chức năng gì?

Thùy đỉnh có một loạt các chức năng quan trọng trong vỏ não như tham gia vào quá trình xử lý cảm giác và nhận biết không gian. Dưới đây là một số chức năng chính của thùy đỉnh, bao gồm:

• Xử lý cảm quan: Thùy đỉnh là khu vực chính trong não dành cho việc xử lý các cảm giác cơ thể. Vùng này sẽ nhận thông tin từ các giác quan soma, bao gồm động chạm, sức ép, cảm giác đau, nhiệt độ và căng thẳng. Thùy đỉnh giúp bạn cảm nhận, hiểu thông tin cảm giác từ thế giới xung quanh đến cơ thể của mình.
• Đánh giá kích thước, hình dạng, khoảng cách: Thùy đỉnh giúp bạn đánh giá kích thước, hình dạng và khoảng cách của các vật thể. Nó hỗ trợ khả năng nhận biết không gian, giúp bạn hiểu rõ vị trí của cơ thể với các vật thể trong môi trường xung quanh.
• Giải thích ký hiệu: Thùy đỉnh đóng vai trò trong việc giải thích các ký hiệu và thông tin từ nhiều nguồn khác nhau. Vùng vỏ não sẽ tham gia vào việc giải quyết các bài toán bằng ngôn ngữ viết và nói, các vấn đề toán học, mã hóa câu đố. Thùy đỉnh cũng tham gia vào việc hiểu các khía cạnh của thính giác cùng thị giác.
• Điều hướng, kiểm soát: Thùy đỉnh có vai trò quan trọng trong việc điều hướng kết hợp kiểm soát cơ thể. Nó giúp bạn hiểu định hướng và hướng không gian, cho phép bạn thực hiện các hoạt động hàng ngày như việc vận động, vận chuyển đồ vật, tương tác với môi trường. Thùy đỉnh cũng tham gia vào việc điều hướng tay như xác định bên thuận tay, đồng thời tham gia vào việc hiểu và thực hiện các hoạt động liên quan đến vị trí không gian.

Biểu hiện tổn thương thùy đỉnh

Thùy đỉnh, hay parietal lobe, có vai trò quan trọng trong xử lý cảm giác, hiểu không gian và tham gia vào nhiều khía cạnh của tư duy. Tổn thương thùy đỉnh có thể gây ra nhiều biểu hiện triệu chứng khác nhau, phụ thuộc vào vị trí cùng mức độ tổn thương.

Tổn thương một bên thùy đỉnh

Khi người bệnh bị tổn thương một bên thùy đỉnh có thể biểu hiệu triệu chứng như sau:

• Mất nhận thức xúc giác: Người bệnh không có khả năng xác định hình dạng 3D bằng cách chạm, dẫn đến sự khó khăn trong việc hiểu và nhận biết các đối tượng.
• Chứng vô cảm: Người bệnh không có khả năng đọc các con số, chữ cái được vẽ trên tay hoặc nhắm mắt, thể hiện mất khả năng nhận biết, thu thập thông tin.
• Đồng âm bên cạnh và đồng âm góc phần tư dưới: Đây là hiện tượng mất khả năng đánh giá chính xác khoảng cách, góc độ của vật thể.
• Sự bất đối xứng của Nystagmus quang động học (OKN): Đây là sự chuyển động không đối xứng của mắt trong phản ứng với các kích thích quang học, có thể xảy ra do tổn thương thùy đỉnh.
• Động kinh cảm giác: Tổn thương thùy đỉnh có thể gây ra các tình trạng co giật liên quan đến cảm giác.

Chấn thương bán cầu ưu thế

Khi bị chấn thương bên bán cầu ưu thế, bệnh nhân sẽ biểu hiện như sau:

• Loạn phối hợp từ ngữ: Người bệnh có thể trải qua khó khăn trong việc hiểu và sử dụng ngôn ngữ, gây ra các vấn đề liên quan đến quá trình giao tiếp với người khác.
• Suy nhược cơ thể: Tổn thương thùy đỉnh có thể gây ra suy nhược cơ thể, làm suy yếu khả năng thực hiện các chuyển động cơ bản cũng như động tác trong sinh hoạt hàng ngày.
• Chứng khó đọc: Người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc đọc và hiểu các từ, chữ cái và ký hiệu.
• Mất dùng động tác: Tổn thương thùy đỉnh có thể dẫn đến mất khả năng thực hiện các chuyển động phức tạp, mặc dù khả năng vận động, cảm giác và chức năng tiểu não hoàn toàn bình thường.
• Chứng rối loạn xúc giác: Người bệnh có thể không thể nhận biết hoặc phân biệt các cảm giác xúc giác.
• Hội chứng Gerstmann: Đặc trưng bởi sự nhầm lẫn bên phải và trái, khó viết hay khó thực hiện các bài toán học thuật.

Tổn thương bán cầu hai bên

Tổn thương ở cả hai bên thùy đỉnh được gọi là hội chứng Balint có thể dẫn đến một loạt triệu chứng phức tạp liên quan đến sự chú ý thị giác và vận động, cụ thể:

• Không có khả năng tự nguyện kiểm soát ánh nhìn (ngưng mắt): Người bị tổn thương thùy đỉnh có thể không thể kiểm soát sự di chuyển của mắt một cách tự nguyện. Điều này thường dẫn đến việc mắt di chuyển một cách không đều, không kiểm soát và không đáp ứng đúng ý muốn của người bệnh.
• Mất khả năng tích hợp các thành phần của cảnh trực quan (simultanagnosia): Thay vì nhìn thấy cảnh trực quan như một tổng thể, người bệnh chỉ có khả năng nhận biết, xử lý từng phần nhỏ riêng lẻ của cảnh. Điều này dẫn đến sự giới hạn trong việc hiểu và xác định các đối tượng trong môi trường xung quanh.

Hội chứng Balint thường đi kèm với thiếu hụt về trí nhớ. Người bị tổn thương thùy đỉnh có thể trải qua khó khăn trong việc ghi nhớ thông tin, thậm chí là nhận thức về bản thân và người khác bị ảnh hưởng. Các khía cạnh về nhận thức về bản thân kèm nhân cách có thể thay đổi, tạo ra sự không đồng nhất và bất ổn trong tâm trạng, tư duy.

Hội chứng Balint là một tình trạng phức tạp, ảnh hưởng nhiều khía cạnh của cuộc sống hàng ngày. Điều quan trọng là nhận biết cũng như đánh giá triệu chứng để đưa ra phương pháp điều trị và hỗ trợ phù hợp cho người bệnh.

Thông qua bài viết trên, Nhà thuốc Long Châu xin gửi tới quý độc giả thông tin về thùy đỉnh, một trong bốn thùy chức năng chính của vỏ não. Mong bạn đọc đã có được thông tin cần thiết về chức năng, cấu trúc giải phẫu cũng như nhận biết biểu hiện tổn thương vùng thùy đỉnh. Hãy đón chờ những bài viết về nhiều chủ đề đa dạng của Nhà thuốc Long Châu nhé!

Xem thêm:

• Cấu trúc và chức năng của thùy đảo đối với con người
• Não người có mấy thùy và đảm nhận chức năng gì?
• Phân loại rối loạn ngôn ngữ thường gặp hiện nay