Thùy đảo là gì? Cấu trúc và chức năng của thùy đảo đối với con người

Thùy đảo nằm sâu bên trong rãnh bên của não và chia thành nhiều các phân khu. Thùy đảo đảm nhiệm nhiều chức năng khác nhau ở con người, từ việc xử lý cảm giác an toàn và cảm xúc đến mức độ nhận thức. Do đó, thùy này nếu gặp bất kỳ một tổn thương nào sẽ gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Để tìm hiểu thêm nhiều thông tin bổ ích cũng như cấu trúc và chức năng của thùy đảo, bạn đọc có thể tham khảo ngay bài viết sau đây của Nhà thuốc Long Châu chia sẻ.

Định nghĩa về thùy đảo

Thùy đảo hay tên Latinh còn được gọi là insula. Bên cạnh 4 thùy của não chính tồn tại một thùy riêng biệt đó là thùy đảo. Trong y học, người ta coi insula là một thùy hoàn toàn độc lập, riêng biệt của não người, do đó thường có ít người chú ý đến bộ phận này.

Ngoài ra, thùy đảo còn được gọi là “Island of Reil”, nằm sâu tận bên trong của rãnh bên não và không thể nhìn thấy từ bề mặt của một vùng thùy não bất kỳ. Đồng thời, vùng này cũng có thể chia thành 2 - 13 phân khu riêng biệt, đảm nhiệm nhiều chức năng khác nhau từ xử lý cảm xúc, cảm giác đến khả năng nhận thức của con người.

Vị trí, cấu trúc giải phẫu của thùy đảo

Thùy đảo nằm ở hai bán cầu của bộ não, là một phần của vỏ não, các lỗ trong tạo thành sàn của rãnh bên. Để nhìn rõ thùy đảo, ta phải tiến hành loại bỏ phần thùy trán, đỉnh và thùy thái dương. Lúc này, có thể thấy rõ các phần của thùy đảo được bao phủ trong lỗ thông - lỗ bầu dục. Nếu tiếp tục cắt bỏ các nắp của thùy đảo, các rãnh và các hồi của thùy này sẽ hiện rõ hơn.

Tóm lại, thùy đảo chủ yếu được bao quanh bởi rãnh quanh đảo và chia làm ba bờ rãnh đảo trung tâm tạo thành hình tam giác là các rãnh giới hạn trước, giữa và trên. Các rãnh này có vai trò trong việc phân biệt ba phần của nắp thùy là nắp đỉnh, nắp trán và nắp thái dương.

Tiến hành mở nắp thùy, ta có thể thấy rõ ngay đầu tiên là rãnh trung tâm của thùy, phần này được chia thành hai:

• Phần trước: Có ba hồi ngắn là hồi ngắn trước, hồi ngắn giữa và cuối cùng là hồi ngắn sau.
• Phần sau: Bao gồm hai hồi dài là hồi dài trước và hồi dài sau.

Ngoài ra, thùy này có tên là đảo nên nó cũng tồn tại những cảng riêng như cảng insula (gọi là limen insula - tên latinh có nghĩa là cảng của đảo). Phần trước của bề mặt vỏ não trong là các limen, nó tạo ra các giới hạn bên của lỗ trước và đồng thời đại diện cho mức độ mà động mạch não chia làm hai hoặc ba. Vỏ não thùy đảo ẩn sâu dưới mạng lưới mạch máu động mạch, tĩnh mạch dày đặc, khiến cho việc phẫu thuật diễn ra khó khăn.

Cấu trúc tế bào của thùy đảo

Theo góc độ của phôi thai học, thùy đảo hay thùy insula có cấu trúc giữa đại não cổ và vỏ não. Các khu vực vỏ não có cấu trúc tế bào được định hình rõ trong lớp đệm. Dựa trên việc phân loại theo mức độ hạt, vỏ não được chia thành 3 phần:

• Phần vỏ não nông ở trung tâm;
• Vùng vỏ não phức hợp trung gian;
• Ngoài cùng là lớp vỏ não dạng hạt.

Từ vùng trung tâm, mức độ hạt tăng lên dần, đến vùng không có tế bào hạt và vùng trung gian có xuất hiện một vài tế bào hạt, cuối cùng ở vỏ ngoài cùng mới có lớp hạt đã phát triển đầy đủ.

Các bộ phận nối kết với thùy đảo

Thùy đảo nằm tiếp giáp với nhiều phần của não bộ và được kết nối với các cấu trúc như:

• Vỏ não mới;
• Vùng đồi thị;
• Hạch nền;
• Vỏ não khứu giác và hệ thống Limbic.

Sự kết nối này cho thấy thùy đảo không phải là một hòn đảo biệt lập và nó cũng thể hiện rằng thùy đảo có nhiều chức năng đối với cơ thể.

Chức năng của thùy đảo

Thông qua các nghiên cứu về hình ảnh thần kinh chức năng của thùy đảo có sự liên quan giữa đường dẫn truyền với cảm giác, ham muốn, thèm ăn và thậm chí là nghiện ngập. Bên cạnh đó, một vài chứng minh cho thấy rằng thùy insula có vai trò đặc biệt trong các vấn đề liên quan đến rối loạn tâm thần như: Tâm thần phân liệt, hoảng sợ, stress, lo âu, sang chấn tâm lý và rối loạn ám ảnh cưỡng chế, trầm cảm. 

Mặc dù ở vị trí sâu, khó phát hiện và ít người biết đến, tuy nhiên thùy insula lại có những kết nối tương đối rộng rãi đối với các cấu trúc não tồn tại xung quanh nó. Ngoài ra, thùy đảo cũng tham gia vào nhiều hoạt động quan trọng của hệ thần kinh trung ương.

Thùy đảo gồm có một số chức năng chính và cơ bản như:

• Xử lý cảm biến: Cảm giác nội tạng, kiểm soát tự chủ và can thiệp, xử lý cảm giác đau, kích thích thính giác, chức năng tiền đình, cảm giác hóa học.
• Xử lý cảm xúc xã hội: Cảm xúc, sự đồng cảm, ra quyết định mạo hiểm.
• Cân bằng nội môi.
• Nhận thức vị giác.
• Điều khiển hoạt động của cơ thể.
• Chức năng nhận thức: Thùy đảo chi phối khả năng chú ý và xử lý thông tin, đồng thời kích hoạt nhiều trạng thái khác nhau thông qua các phương thức cảm giác.

Sinh lý thần kinh và trạng thái y khoa liên quan đến thùy đảo

Thùy đảo đảm nhiệm nhiều chức năng khác nhau, nó đóng vai trò thúc đẩy quá trình tiết dịch của vỏ não. Đồng thời có những kết nối quan trọng giữa ngôn ngữ và sự phối hợp của thị giác - tiền đình. Ngoài ra, tự trị cũng là một chức năng quan trọng của thùy đảo. Do đó khi khu vực này bị tổn thương có thể gây ra các hiện tượng như:

• Rối loạn nhịp tim;
• Động kinh thùy insula;
• Mất ngôn ngữ diễn đạt, mất khứu giác, vị giác và tăng khi không được điều trị;
• Mắc chứng nghiện ngập;
• Lo âu, rối loạn cảm xúc, khó điều hòa cảm xúc, chán ăn, ăn không ngon, tâm thần…

Thùy đảo nằm trong cấu trúc não, nơi khó phát hiện, tuy nhiên nó đóng vai trò quan trọng đối với nhận thức và hành vi của con người từ các quá trình cảm giác vận động, đau đớn và cảm xúc xã hội đến sự chú ý và cảm xúc ở mức độ cao. Mọi sự tổn thương đến thùy insula dù là nhỏ cũng gây ra những ảnh hưởng nhất định đến chất lượng cuộc sống hàng ngày của con người. Trên đây là những thông tin chính về thùy đảo mà Nhà thuốc Long Châu chia sẻ, hy vọng với những kiến thức trên giúp bạn hiểu rõ hơn về bộ phận này. Để nắm vững nhiều kiến thức liên quan, bạn đọc hãy tìm hiểu thêm những bài viết tương tự trên trang web của Nhà thuốc Long Châu nhé.

Xem thêm:

• Vị trí, chức năng của thùy chẩm
• Biểu hiện tổn thương thùy đỉnh người bệnh nên biết
• Não người có mấy thùy và đảm nhận chức năng gì?