Tốt nghiệp Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh. Có nhiều năm trong lĩnh vực dược phẩm. Hiện đang là giảng viên cho Dược sĩ tại Nhà thuốc Long Châu.
Ứng dụng Nhà Thuốc Long Châu
Siêu ưu đãi, siêu trải nghiệm
Mặc định
Lớn hơn
Vắc xin uống được phát triển từ những năm 1960, có khả năng kích thích hệ miễn dịch toàn thân cũng như miễn dịch tại niêm mạc. Đặc biệt, miễn dịch niêm mạc giúp ngăn chặn sự xâm nhập của mầm bệnh trước khi chúng có cơ hội gây nhiễm trùng. Dưới đây, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu kỹ hơn về vắc xin uống, cơ chế hoạt động cũng như các loại phổ biến.
Vắc xin đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và ngăn ngừa dịch bệnh. Một trong những phương pháp tiêm chủng phổ biến hiện nay là vắc xin uống. Vắc xin uống không chỉ dễ sử dụng mà còn kích hoạt hệ miễn dịch tại niêm mạc ruột, mang lại khả năng bảo vệ đặc biệt đối với một số bệnh lý nguy hiểm.
Vắc xin uống là loại vắc xin được đưa vào cơ thể qua đường uống thay vì tiêm hoặc xịt mũi. Đây là chế phẩm sinh học chứa kháng nguyên từ tác nhân gây bệnh (thường là các vi sinh vật gây bệnh ở đường tiêu hóa) đã được giết chết, bất hoạt hoặc giảm độc lực. Những kháng nguyên này không còn khả năng gây bệnh nhưng vẫn kích thích hệ miễn dịch, giúp cơ thể tạo ra kháng thể đặc hiệu.
Khi vào cơ thể qua đường uống, vắc xin kích hoạt hệ miễn dịch tại niêm mạc đường tiêu hóa, nơi tập trung nhiều tế bào miễn dịch. Từ đó, hệ miễn dịch sản sinh kháng thể và hình thành "trí nhớ miễn dịch". Nhờ vậy, cơ thể có khả năng nhận diện và phản ứng kịp thời khi tiếp xúc lại với các mầm bệnh trong tương lai, bảo vệ sức khỏe lâu dài.
Tương tự các loại vắc xin khác, vắc xin uống hoạt động bằng cách kích thích hệ miễn dịch, đặc biệt là các tế bào miễn dịch tại niêm mạc đường tiêu hóa. Sau khi được đưa vào cơ thể, kháng nguyên từ vắc xin được niêm mạc ruột nhận diện, kích hoạt các phản ứng miễn dịch. Các kháng thể như IgA, IgM và IgG đóng vai trò quan trọng như sau:
Hệ miễn dịch sau đó ghi nhớ mầm bệnh, giúp cơ thể ngăn ngừa bệnh hiệu quả nếu tiếp xúc với tác nhân tương tự trong tương lai.
Vắc xin Rotavirus là loại vắc xin dạng uống, giúp ngăn ngừa bệnh tiêu chảy cấp do virus Rota - một trong những nguyên nhân chính gây tiêu chảy nặng ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Không chỉ gây tiêu chảy thông thường, nhiễm Rotavirus còn có thể khiến trẻ bị mất nước nghiêm trọng, dẫn đến cơ thể suy kiệt, yếu nhược và thậm chí có nguy cơ đe dọa đến tính mạng nếu không được điều trị kịp thời. Vắc xin Rotavirus thường chỉ định cho trẻ từ 6 tuần tuổi và hoàn thành trước 6 tháng tuổi.
Vắc xin tả là loại vắc xin dạng uống, thường được chỉ định cho trẻ từ 2 tuổi trở lên và người lớn sống hoặc di chuyển đến các khu vực có dịch tả lưu hành. Loại vắc xin này giúp phòng ngừa bệnh tả - một bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng gây nhiễm độc cấp tính ở đường ruột. Vắc xin giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm của bệnh như sốc mất nước, trụy tim mạch, suy thận, thậm chí tử vong.
Vắc xin thương hàn là loại vắc xin dạng uống, giúp phòng ngừa bệnh sốt thương hàn do vi khuẩn Salmonella typhi gây ra. Bên cạnh việc bảo vệ cơ thể khỏi bệnh, vắc xin còn giúp ngăn chặn các biến chứng nguy hiểm như xuất huyết tiêu hóa, thủng ruột, viêm màng não, thậm chí nguy cơ đe dọa đến tính mạng. Vắc xin này thường được chỉ định cho trẻ từ 2 tuổi trở lên và người lớn sống hoặc di chuyển đến các khu vực có dịch thương hàn lưu hành.
Vắc xin bại liệt là biện pháp phòng ngừa bệnh bại liệt - một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Polio (Poliovirus) gây ra, dành cho cả trẻ em và người lớn. Hiện nay, có hai loại vắc xin bại liệt được sử dụng rộng rãi trên thế giới và tại Việt Nam: Vắc xin bại liệt dạng tiêm (IPV) và dạng uống (OPV). OPV thường được sử dụng trong các chương trình tiêm chủng mở rộng tại các quốc gia đang phát triển để phòng bệnh bại liệt – một bệnh nhiễm virus cấp tính có thể gây liệt.
Giống như các loại vắc xin khác, vắc xin uống cũng có thể gây ra phản ứng phụ, nhưng thường rất nhẹ và tạm thời. Khi được tiêu hóa, vắc xin kích thích hệ miễn dịch tại niêm mạc ruột, dẫn đến các triệu chứng như buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy, đau đầu, sốt và mệt mỏi.
Nếu xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng như sốt cao trên 38°C hoặc nôn mửa kéo dài, cần đến cơ sở y tế ngay để được kiểm tra.
Vắc xin uống là phương pháp hiệu quả trong việc phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm, đặc biệt các bệnh đường tiêu hóa. Với cơ chế kích hoạt miễn dịch tại niêm mạc ruột, vắc xin không chỉ giúp bảo vệ cá nhân mà còn ngăn chặn nguy cơ dịch bệnh trong cộng đồng. Để đảm bảo hiệu quả và an toàn, hãy tiêm chủng tại các cơ sở y tế uy tín và tuân thủ hướng dẫn từ chuyên gia y tế.
Dược sĩ Đại họcNguyễn Vũ Kiều Ngân
Tốt nghiệp Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh. Có nhiều năm trong lĩnh vực dược phẩm. Hiện đang là giảng viên cho Dược sĩ tại Nhà thuốc Long Châu.