Trái lý: Thành phần dinh dưỡng và lợi ích sức khỏe ít người biết

Trái lý là một loại quả dân dã, có mặt ở nhiều vùng quê Việt Nam, thường được nhắc đến như món ăn gợi ký ức tuổi thơ. Ít ai biết rằng, ẩn bên trong thứ quả bình dị ấy là hàng loạt lợi ích sức khỏe, từ hỗ trợ tiêu hóa, thanh nhiệt đến tăng cường đề kháng. Trong bài viết này, bạn hãy cùng Long Châu khám phá thành phần dinh dưỡng và những lợi ích sức khỏe của trái lý.

Giới thiệu chung về trái lý

Cây lý còn được biết đến với những tên gọi khác như cây mận lý, roi hoa vàng, mận hoa vàng, bồ đào. Cây lý có tên theo khoa học là Syzygium jambos, thuộc họ Myrtaceae (Sim, đào kim nương), phân bố ở nhiều nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Ngày nay, loại cây ăn trái này được trồng chủ yếu ở miền Tây Nam Bộ.

Cây lý có hình dáng, thân, lá và trái khá giống cây roi. Đây là loại cây thân gỗ nhỡ, thân cây cao khoảng 3m - 5m, có nhiều cành nhánh. Lá cây hình giáo, có phiến to, nhọn ở đầu, màu xanh lục đậm và có mùi thơm nhẹ khi được vò nát. Hoa của cây lý có màu trắng kem với nhiều nhị vàng, mọc thành chùm ở nách lá hoặc đầu càn và tỏa hương thơm dịu rất dễ chịu.

Trái lý có hình tròn hoặc hình chuông, kích thước nhỏ hơn quả roi. Khi còn non trái có màu trắng, lớn hơn có màu xanh hoặc hơi đỏ tía, khi chín chuyển sang màu vàng nhạt, đôi khi ửng hồng. Thịt trái lý xốp nhẹ, có vị ngọt thanh và hương thơm đặc trưng rất dễ chịu, nhiều người còn cho rằng vị giống hương hoa hồng. Bên trong trái thường rỗng và có 1 - 3 hạt nhỏ màu nâu. Trái lý là loại trái cây theo mùa ở Việt Nam, và mùa lý chín vào khoảng tháng 12 đến tháng 3 âm lịch.

Thành phần dinh dưỡng và lợi ích sức khỏe của trái lý

Dù là một loại trái cây dân dã, trái lý sở hữu thành phần dinh dưỡng phong phú và mang đến nhiều lợi ích sức khỏe đáng kể.

• Cung cấp năng lượng: Trái lý chứa đường tự nhiên, bao gồm fructose, glucose và sucrose, giúp cung cấp năng lượng cho các hoạt động hàng ngày. Lượng đường và tinh bột trong trái lý không cao nên không làm tăng đường huyết đột ngột sau khi ăn.
• Hàm lượng nước cao: Trái lý giàu nước, giúp giải khát và bù nước cho cơ thể, đặc biệt hữu ích trong những ngày nắng nóng.
• Chất xơ: Trái lý cũng là một loại trái cây nhiều chất xơ, có tác dụng hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả, ngăn ngừa táo bón và góp phần ổn định đường huyết.
• Vitamin C: Đây là một chất chống oxy hóa mạnh có trong trái lý, giúp tăng cường hệ miễn dịch, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương và hỗ trợ hấp thu sắt từ thực phẩm.
• Hợp chất phenolic và flavonoid: Những chất chống oxy hóa tự nhiên này giúp bảo vệ tế bào khỏi tác hại của các gốc tự do, làm giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính.
• Vitamin A: Vitamin A có trong trái lý cần thiết cho thị lực, chức năng miễn dịch và sự phát triển của tế bào.
• Khoáng chất: Trái lý chứa các khoáng chất thiết yếu như kali, canxi, magie và phốt pho. Kali hỗ trợ chức năng tim mạch, điều hòa huyết áp và cân bằng điện giải. Canxi cần thiết cho xương và răng chắc khỏe, magie tham gia nhiều quá trình sinh hóa trong cơ thể, bao gồm chức năng cơ bắp và thần kinh, đồng thời giúp kiểm soát đường huyết và điều hòa huyết áp. Phốt pho cần thiết cho xương, răng và chức năng tế bào.

Công dụng chữa bệnh của trái lý theo dân gian

Ở một số quốc gia như Ấn Độ, Malaysia và Indonesia, người dân thường phơi khô trái lý, kết hợp cùng nhiều loại lá khác để làm bài thuốc. Còn ở nước ta, từ xa xưa, loại trái cây này còn được người dân sử dụng như một vị thuốc dân gian, dùng để hỗ trợ điều trị một số bệnh lý như:

• Cải thiện tiêu hóa: Theo kinh nghiệm dân gian, trái lý chín có thể giúp làm dịu cơn đau bụng lâm râm và hỗ trợ điều trị chướng bụng đầy hơi, khó tiêu.
• Hỗ trợ điều trị bệnh đường ruột: Ở một số vùng, người ta sấy khô trái lý và kết hợp với các loại lá khác để làm thuốc bổ, hỗ trợ các vấn đề về đường ruột.
• Giúp hạ sốt và chữa lỵ: Lá và vỏ cây lý cũng được sử dụng trong cách giúp hạ sốt nhanh từ dân gian và cách chữa bệnh lỵ.

Những công dụng này cho thấy trái lý không chỉ là một món ăn ngon mà còn là một loại thảo dược tự nhiên dễ kiếm trong dân gian. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng những công dụng chữa bệnh nói trên là kinh nghiệm truyền miệng. Nếu có ý định áp dụng cách chữa bệnh bằng trái lý, bạn nên tham khảo ý kiến chuyên gia y tế.

Cách ăn trái lý tốt cho sức khỏe

Để tận dụng tối đa những giá trị dinh dưỡng từ trái lý, việc ăn và chế biến đúng cách là rất quan trọng.

• Chọn mua trái lý tươi ngon, nguồn gốc rõ ràng: Khi mua trái lý, nên chọn những quả tươi, có màu vàng nhạt đồng đều, vỏ mịn, không bị dập hay héo. Bạn nên mua trái lý có nguồn gốc rõ ràng, đảm bảo không tồn dư thuốc bảo vệ thực vật hay chất bảo quản.
• Ăn trái lý đúng thời điểm: Thời điểm lý tưởng nhất để thưởng thức trái lý là khi quả đã chín vàng nhạt. Khi đó, thịt quả mềm xốp, vị ngọt đậm và tỏa hương thơm đặc trưng. Trái lý chín có thể ăn trực tiếp như một loại trái cây thông thường, chỉ cần rửa sạch trước khi thưởng thức. Ngược lại, trái lý non hoặc xanh không nên ăn trực tiếp vì vị chát và khó tiêu hóa.
• Không ăn quá nhiều: Mặc dù trái lý rất tốt cho sức khỏe, nhưng việc tiêu thụ quá nhiều có thể gây đầy hơi hoặc khó tiêu do hàm lượng chất xơ cao. Do đó, bạn chỉ nên ăn trái lý với lượng vừa phải, để cơ thể hấp thu tốt nhất các dưỡng chất từ loại trái cây này.
• Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm: Trước khi ăn, bạn hãy đảm bảo trái lý được rửa sạch. Việc này giúp loại bỏ bụi bẩn, hóa chất bảo vệ thực vật hoặc vi khuẩn có hại, đảm bảo an toàn cho sức khỏe khi sử dụng.

Trái lý là một loại trái cây dân dã nhưng lại có hương vị thơm ngon, khiến bất cứ ai dù chỉ thưởng thức một lần cũng phải nhớ mãi. Nhưng điều khiến loại trái cây này trở nên đặc biệt không chỉ là vị ngọt ngào hay mùi thơm phảng phất mà còn là giá trị dinh dưỡng và lợi ích với sức khỏe. Biết cách chọn mua, ăn đúng thời điểm và sử dụng hợp lý, bạn sẽ tận dụng được tối đa lợi ích mà trái lý mang lại.