Trẻ sơ sinh bị táo bón: Nguyên nhân, dấu hiệu, cách điều trị

Trẻ sơ sinh dễ gặp các vấn đề về tiêu hóa, trong đó táo bón. Tình trạng này khiến bé đau bụng, khó đi đại tiện và ảnh hưởng đến giấc ngủ. Hiểu đúng nguyên nhân và biết cách chăm sóc đúng khi trẻ sơ sinh bị táo bón sẽ giúp bé nhanh chóng hồi phục và phát triển khỏe mạnh.

Táo bón ở trẻ sơ sinh là bệnh gì?

Táo bón ở trẻ sơ sinh là tình trạng phân cứng, khô, vón cục và trẻ phải rặn nhiều, đau hoặc khó chịu khi đi tiêu, không phụ thuộc hoàn toàn vào số lần đi tiêu. Táo bón ở trẻ sơ sinh thường liên quan đến các yếu tố như thay đổi chế độ ăn, bú không đủ dẫn đến thiếu nước, hoặc sử dụng sữa công thức, hơn là do hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện.

Ở trẻ sơ sinh, táo bón không phải lúc nào cũng là bệnh lý nguy hiểm, nhưng nếu kéo dài có thể gây đau bụng, quấy khóc, chán bú và ảnh hưởng đến sự phát triển. Việc nhận biết sớm và xử lý đúng cách sẽ giúp cải thiện tiêu hóa và bảo vệ sức khỏe lâu dài cho trẻ.

Nguyên nhân bé sơ sinh bị táo bón

Táo bón ở trẻ sơ sinh có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, liên quan đến hệ tiêu hóa, chế độ ăn và cách chăm sóc hằng ngày.

Hệ tiêu hóa của trẻ chưa hoàn thiện

Táo bón ở trẻ sơ sinh không phải do hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện, mà thường liên quan đến lượng sữa không đủ, pha sữa không đúng cách hoặc các yếu tố bệnh lý hiếm gặp.

Bé uống không đủ sữa

Khi bé bú không đủ lượng sữa cần thiết, cơ thể sẽ hấp thu nước từ phân nhiều hơn, khiến phân khô và khó đào thải. Tình trạng này thường gặp ở trẻ bú sữa công thức hoặc bú mẹ nhưng lượng sữa chưa đáp ứng đủ nhu cầu.

Sữa công thức không phù hợp

Trẻ bú sữa công thức có thể đi tiêu ít hơn so với trẻ bú mẹ; tuy nhiên, chỉ được coi là táo bón khi phân cứng và trẻ đi tiêu khó khăn, đặc biệt khi sữa được pha không đúng tỷ lệ.

Pha sữa công thức không đúng cách

Việc pha sữa công thức không đúng cách, đặc biệt là pha quá đặc so với hướng dẫn của nhà sản xuất, có thể làm tăng lượng chất rắn trong hệ tiêu hóa của trẻ. Khi đó, phân trở nên khô cứng, bé khó đi tiêu hơn và nguy cơ táo bón cũng tăng cao.

Một số bệnh lý hoặc tác dụng phụ của thuốc

Trong một số trường hợp hiếm gặp, táo bón ở trẻ sơ sinh có thể xuất phát từ các bệnh lý bẩm sinh liên quan đến hệ tiêu hóa, chẳng hạn như bất thường cấu trúc ruột. Ngoài ra, một số loại thuốc mà trẻ hoặc mẹ đang sử dụng cũng có thể gây tác dụng phụ, làm chậm nhu động ruột và dẫn đến táo bón.

Dấu hiệu táo bón ở trẻ sơ sinh

Cha mẹ có thể nhận biết tình trạng này thông qua các dấu hiệu trẻ sơ sinh bị táo bón sau:

• Bé đi đại tiện ít hơn bình thường, có thể vài ngày mới đi một lần.
• Phân khô, cứng, vón cục hoặc dạng viên nhỏ.
• Táo bón chỉ được xác định khi trẻ đi tiêu khó khăn kèm phân cứng, không chỉ dựa vào việc rặn hay đỏ mặt.
• Bụng bé căng cứng, có dấu hiệu đầy hơi, chướng bụng.
• Bé quấy khóc nhiều, khó chịu, ngủ không ngon giấc.
• Trẻ sơ sinh bị táo bón thường bú ít hơn, có thể chán bú do khó chịu vùng bụng.
• Trong một số trường hợp nặng, phân trẻ có thể lẫn chút máu do nứt hậu môn.

Cách điều trị trẻ sơ sinh bị táo bón

Việc điều trị táo bón ở trẻ sơ sinh cần tập trung vào các biện pháp nhẹ nhàng, phù hợp với hệ tiêu hóa còn non nớt của bé. Dưới đây là những cách trị táo bón cho trẻ sơ sinh an toàn thường được áp dụng:

Điều chỉnh chế độ bú và lượng sữa

Cha mẹ cần tìm hiểu trẻ sơ sinh uống bao nhiêu ml sữa là đủ để đảm bảo bé bú đủ sữa theo nhu cầu. Việc được cung cấp đủ nước sẽ hỗ trợ nhu động ruột hoạt động hiệu quả và làm phân mềm hơn, giảm táo bón. Với trẻ dùng sữa công thức, cần lựa chọn loại sữa phù hợp với độ tuổi và cơ địa của bé.

Pha sữa công thức đúng tỷ lệ

Pha sữa quá đặc có thể khiến phân khô cứng và làm nặng tình trạng táo bón. Cha mẹ cần tuân thủ đúng hướng dẫn của nhà sản xuất để đảm bảo sữa có nồng độ phù hợp, giúp bé tiêu hóa dễ dàng hơn.

Massage bụng và vận động nhẹ cho bé

Massage bụng nhẹ nhàng theo chiều kim đồng hồ và cho bé thực hiện các động tác đạp xe giúp kích thích nhu động ruột. Phương pháp này hỗ trợ bé đi tiêu dễ hơn và giảm cảm giác đầy bụng, khó chịu.

Tăng cường cữ bú sữa mẹ hoặc sữa công thức đúng cách

Sữa mẹ dễ tiêu hóa hơn sữa công thức và thường giúp phân mềm hơn, do đó trẻ bú mẹ ít bị táo bón hơn. Việc cho bé bú mẹ nhiều hơn giúp cải thiện tình trạng táo bón và hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động ổn định.

Đưa trẻ đi khám bác sĩ khi táo bón kéo dài

Nếu tình trạng táo bón kéo dài hoặc kèm theo các dấu hiệu bất thường như nôn ói, sụt cân, cha mẹ nên đưa bé đi khám. Bác sĩ sẽ đánh giá nguyên nhân và chỉ định phương pháp điều trị phù hợp, tuyệt đối không tự ý dùng thuốc cho trẻ sơ sinh.

Nhiều bậc cha mẹ thắc mắc trẻ sơ sinh bị táo bón có nên thụt không? Việc thụt hậu môn cho trẻ sơ sinh bị táo bón không được khuyến khích tự ý thực hiện. Nếu cha mẹ lạm dụng hoặc làm sai cách có thể gây tổn thương niêm mạc trực tràng, rối loạn phản xạ đi tiêu tự nhiên, thậm chí làm trẻ phụ thuộc vào thụt về sau.

Cách phòng ngừa táo bón cho trẻ sơ sinh

Việc phòng ngừa trẻ sơ sinh táo bón bằng các biện pháp sau sẽ giúp hệ tiêu hóa hoạt động ổn định, tránh ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể:

• Cho bé bú đủ sữa theo nhu cầu: Đảm bảo trẻ bú đủ lượng sữa cần thiết giúp cung cấp đủ nước, làm mềm phân và hỗ trợ nhu động ruột. Với trẻ bú mẹ, cần duy trì cữ bú đều đặn và đúng cách.
• Pha sữa công thức đúng hướng dẫn: Luôn pha sữa theo đúng tỷ lệ khuyến nghị của nhà sản xuất để tránh sữa quá đặc. Sữa được pha đúng giúp bé tiêu hóa tốt hơn và hạn chế nguy cơ táo bón.
• Massage bụng và vận động nhẹ hằng ngày: Massage bụng nhẹ nhàng và cho bé vận động các động tác đơn giản như đạp xe giúp kích thích tiêu hóa. Thói quen này hỗ trợ bé đi tiêu đều đặn và giảm đầy bụng.
• Theo dõi thói quen đi tiêu của trẻ: Quan sát tần suất, tính chất phân và phản ứng của bé khi đi tiêu giúp phát hiện sớm dấu hiệu táo bón. Khi có bất thường, cha mẹ có thể điều chỉnh cách chăm sóc kịp thời.

Khi nào nên đưa bé đến gặp bác sĩ?

Cha mẹ nên đưa trẻ sơ sinh bị táo bón đến gặp bác sĩ khi tình trạng kéo dài hoặc xuất hiện các dấu hiệu bất thường sau:

• Bé bị táo bón nhiều ngày liên tiếp, không cải thiện dù đã áp dụng các biện pháp chăm sóc tại nhà.
• Bé quấy khóc dữ dội, đau bụng nhiều hoặc bụng chướng căng bất thường.
• Phân quá cứng, có lẫn máu do nứt hậu môn.
• Bé nôn ói, bỏ bú hoặc bú kém rõ rệt.
• Bé chậm tăng cân, sụt cân hoặc có dấu hiệu mệt mỏi.
• Táo bón đi kèm sốt, tiêu chảy xen kẽ hoặc các biểu hiện toàn thân khác.

Việc thăm khám sớm giúp bác sĩ xác định nguyên nhân chính xác và có hướng điều trị an toàn, phù hợp cho trẻ sơ sinh.

Những câu hỏi thường gặp

Dưới đây là những thắc mắc phổ biến của cha mẹ xoay quanh tình trạng trẻ bị táo bón:

Cho trẻ bú sữa công thức có gây táo bón không?

Trẻ sơ sinh uống sữa công thức bị táo bón có thể do loại sữa không phù hợp hoặc được pha quá đặc. Táo bón ở trẻ dùng sữa công thức thường liên quan đến cách pha sữa không đúng tỷ lệ hoặc các bệnh lý hiếm như dị ứng đạm sữa bò.

Trẻ sơ sinh bú sữa mẹ có bị táo bón không?

Trẻ bú mẹ ít bị táo bón hơn do sữa mẹ dễ tiêu hóa và giúp phân mềm hơn. Tuy nhiên, trong một số trường hợp hiếm, bé vẫn có thể táo bón nếu bú không đủ hoặc có vấn đề tiêu hóa.

Táo bón ở trẻ sơ sinh có liên quan đến dị ứng đạm sữa bò không?

Trong một số trường hợp không điển hình, dị ứng đạm sữa bò có thể liên quan đến táo bón, nhưng thường kèm theo các dấu hiệu khác như phân có máu, nôn trớ, nổi mẩn da.

Trẻ sơ sinh bị táo bón là vấn đề sức khỏe thường gặp, nhưng có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu bố mẹ nắm rõ nguyên nhân và áp dụng biện pháp chăm sóc phù hợp. Theo dõi kỹ các dấu hiệu táo bón và tham khảo ý kiến bác sĩ khi cần sẽ giúp hệ tiêu hóa của bé luôn khỏe mạnh.