U tuyến bã nhờn: Biểu hiện, nguyên nhân và cách điều trị

U tuyến bã nhờn là một tình trạng da khá phổ biến, có thể xuất hiện ở nhiều vị trí khác nhau trên cơ thể và không giới hạn ở một độ tuổi cụ thể nào. Dù thường lành tính và không gây nguy hiểm đến tính mạng, các u này vẫn tiềm ẩn nguy cơ biến chứng như viêm nhiễm hoặc tái phát nếu không được theo dõi đúng cách. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất của u tuyến bã nhờn, từ nguyên nhân, biểu hiện đến cách xử lý, nhằm hỗ trợ bạn chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

U tuyến bã nhờn là gì?

U tuyến bã nhờn là những nốt u nhỏ có hình dạng tròn hoặc hơi bầu dục, thường nằm dưới lớp da do sự tích tụ của keratin. Những khối u này có thể dao động từ vài milimet cho đến vài centimet, khá mềm, có thể di chuyển khi chạm vào và thường được bao bọc bởi một lớp vỏ mỏng bên ngoài. Các khối u này thường hình thành ở những khu vực có tuyến bã hoạt động mạnh như mặt, cổ, lưng, ngực hoặc vùng da đầu. Thông thường, u tuyến bã nhờn không gây đau nhức, nhưng trong trường hợp các khối u bị viêm, nhiễm khuẩn hoặc vỡ ra, chúng có thể trở nên sưng đỏ và gây cảm giác khó chịu.

Dưới góc nhìn y học, đây là một dạng u nang biểu bì, hình thành do sự tắc nghẽn tuyến bã hoặc nang lông. Mặc dù là tình trạng lành tính và không có liên quan đến ung thư, nếu không được xử lý đúng cách, những u nang này có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ hoặc gây ra các biến chứng khó lường. Việc nắm rõ đặc điểm của u tuyến bã nhờn sẽ giúp bạn dễ dàng nhận diện, phân biệt với các loại khối u khác và có biện pháp xử trí phù hợp, kịp thời.

Nguyên nhân hình thành u tuyến bã nhờn

Tắc nghẽn nang lông

Nguyên nhân chính gây ra tình trạng u nang bã nhờn thường là do tuyến bã nhờn hoặc nang lông bị bít tắc. Khi dầu thừa, bụi bẩn hoặc tế bào chết tích tụ quá mức mà không được làm sạch, chúng sẽ cản trở quá trình thoát bã nhờn ra khỏi da. Khi đó, các chất bã tích tụ lại, dần dần tạo thành u nang. Tình trạng này đặc biệt phổ biến ở những người có làn da dầu hoặc thói quen chăm sóc da chưa đúng cách.

Tổn thương da

Các tổn thương ngoài da như va đập mạnh, trầy xước hoặc hậu phẫu thuật có thể ảnh hưởng đến hoạt động của tuyến bã. Khi da bị tổn thương, các tuyến này có thể phát triển bất thường hoặc bị tắc nghẽn, từ đó dẫn đến hình thành u tuyến bã nhờn.

Yếu tố di truyền

Ở một số người, u tuyến bã nhờn xuất hiện do yếu tố di truyền. Nếu trong gia đình bạn đã từng có người gặp vấn đề tương tự, thì khả năng bạn mắc phải cũng sẽ cao hơn. Di truyền có thể ảnh hưởng đến cách làn da hoạt động hoặc mức độ sản xuất dầu, từ đó làm tăng nguy cơ hình thành u nang.

Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết

• Hình dạng và kích thước: Thông thường, u tuyến bã nhờn có hình tròn hoặc bầu dục, nằm ngay dưới bề mặt da. Chúng có thể nhỏ chỉ vài milimet, nhưng cũng có trường hợp phát triển đến 5cm. Khi chạm vào, khối u mềm, dễ di chuyển dưới da và phát triển khá chậm.
• Màu sắc: Phần da bao phủ u nang thường không đổi màu, tuy nhiên đôi khi có thể ngả vàng nhẹ do chất nhờn tích tụ bên trong. Trong các trường hợp bị viêm hoặc nhiễm trùng, vùng da này có thể sưng đỏ, thậm chí đổi màu rõ rệt.
• Trung tâm có điểm đen: Nhiều u tuyến bã nhờn có một điểm đen nhỏ ở trung tâm, trông giống như lỗ thoát của nang lông hoặc tuyến bã nhờn.
• Đau và viêm: Ở trạng thái bình thường, u nang không gây đau. Tuy nhiên, khi bị kích ứng hoặc nhiễm trùng, u có thể sưng to, nóng đỏ và đau nhức khi chạm vào. Nếu vỡ, u thường chảy ra chất có mùi khó chịu.

Ai dễ mắc u tuyến bã nhờn?

U tuyến bã nhờn có thể xuất hiện ở bất kỳ ai, nhưng phổ biến nhất ở người trưởng thành từ 20 đến 60 tuổi. Nam giới được nghiên cứu là có tỷ lệ mắc cao hơn nữ giới, điều này có thể liên quan đến sự khác biệt về hoạt động tuyến bã và cấu trúc da. Những người có làn da dầu, từng bị mụn trứng cá hoặc dễ bị trầy xước da do tổn thương cũng nằm trong nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn.

Phương pháp chẩn đoán

• Khám lâm sàng: Đầu tiên, bác sĩ sẽ quan sát và sờ nắn vùng da có u để đánh giá kích thước, hình dạng, độ mềm, khả năng di chuyển cũng như xem có dấu hiệu viêm đỏ hay nhiễm trùng không. Đây là bước cơ bản để đưa ra nhận định ban đầu về bản chất khối u.
• Siêu âm: Trong một số trường hợp, siêu âm được sử dụng để quan sát cấu trúc bên trong của u nang, giúp phân biệt nó với các loại khối u khác như u mỡ hay hạch bạch huyết.
• Sinh thiết: Nếu có dấu hiệu nghi ngờ u nang có khả năng ác tính, bác sĩ sẽ lấy một mẫu mô nhỏ từ khối u để kiểm tra dưới kính hiển vi. Phân tích mô học giúp xác định rõ tính chất tế bào, loại trừ nguy cơ ung thư da.

Các phương pháp điều trị

• Theo dõi: Nếu u nang nhỏ, không gây triệu chứng hoặc không ảnh hưởng đến thẩm mỹ, bác sĩ có thể khuyên bạn chỉ cần theo dõi định kỳ mà không cần can thiệp ngay.
• Phẫu thuật cắt bỏ: Phẫu thuật là phương pháp hiệu quả nhất để loại bỏ hoàn toàn u nang, đặc biệt khi chúng lớn, gây đau, nhiễm trùng tái phát hoặc mất thẩm mỹ. Quy trình này bao gồm cắt bỏ toàn bộ u nang cùng lớp vỏ để ngăn ngừa tái phát.
• Chích rạch và dẫn lưu: Trong trường hợp u nang nhiễm trùng hoặc chứa mủ, bác sĩ sẽ chích rạch một vết nhỏ để dẫn lưu chất bên trong, giảm áp lực và kiểm soát viêm. Tuy nhiên, phương pháp này không loại bỏ được lớp vỏ nang, nên u có thể tái phát.

Hy vọng bài viết trên đây đã giúp bạn hiểu rõ hơn về u tuyến bã nhờn. Việc hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết sớm các dấu hiệu và biết cách xử lý đúng sẽ giúp bạn tránh được những phiền toái như viêm nhiễm hoặc tái phát sau điều trị. Nếu bạn nhận thấy vùng da có khối u bất thường, đặc biệt khi có dấu hiệu sưng đỏ, đau hoặc chảy dịch, hãy đến gặp bác sĩ để được thăm khám và hướng dẫn xử lý phù hợp. Với sự can thiệp y tế kịp thời và chế độ chăm sóc da hợp lý.