Uống nước cây cỏ xước có tác dụng gì đối với sức khỏe?

Cỏ xước là một loại cây thuốc nam quen thuộc, thường mọc hoang ở ven đường, bờ ruộng. Thân nhỏ, mềm, có hoa mọc thành chùm dài, loài cây này được sử dụng rộng rãi trong dân gian nhờ những đặc tính như kháng viêm, lợi tiểu và hỗ trợ điều trị các bệnh về khớp.

Uống nước cây cỏ xước có tác dụng gì?

Cỏ xước, còn gọi là ngưu tất nam hay thổ ngưu tất, là một loài thực vật thuộc họ Dền (Amaranthaceae), được sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền Việt Nam. Tên khoa học của cây là Achyranthes aspera, thuộc chi Achyranthes, phân họ Amaranthoideae. Cây mọc hoang ở nhiều vùng quê, đặc biệt ưa thích những khu vực đất ẩm ven đường, bờ ruộng. Thân cây mềm, có thể cao đến 1 mét, hoa nhỏ mọc thành bông dài, rễ phát triển mạnh.

Trong y học cổ truyền, toàn cây, nhất là rễ, thường được sử dụng để sắc uống hoặc phối hợp với các thảo dược khác trong bài thuốc. Với vị đắng, tính mát, cỏ xước được ghi nhận là có thể hỗ trợ điều trị nhiều triệu chứng khác nhau. Vậy uống nước cây cỏ xước có thể mang lại những lợi ích gì? Dưới đây là các tác dụng hỗ trợ tiêu biểu:

Hỗ trợ làm giảm triệu chứng đau nhức xương khớp

Cỏ xước thường được sử dụng trong dân gian nhằm hỗ trợ làm dịu các triệu chứng đau nhức do thoái hóa khớp, viêm khớp, đau lưng hoặc tê mỏi tay chân. Một số hoạt chất trong cây được cho là có đặc tính kháng viêm nhẹ, tuy nhiên vẫn cần thêm nghiên cứu lâm sàng để xác nhận rõ ràng hiệu quả này.

Góp phần hỗ trợ điều hòa huyết áp

Một số nghiên cứu sơ bộ ghi nhận rằng chiết xuất từ rễ cỏ xước có thể giúp giãn mạch nhẹ, từ đó góp phần hỗ trợ ổn định huyết áp ở mức độ nhẹ. Tuy nhiên, đây không phải là phương pháp thay thế thuốc điều trị tăng huyết áp, và người có bệnh lý liên quan cần tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ.

Hỗ trợ lợi tiểu, góp phần giảm giữ nước

Nước sắc từ cây cỏ xước có thể giúp tăng cường bài tiết qua đường tiểu, từ đó góp phần hỗ trợ giảm phù nề nhẹ hoặc cảm giác nặng nề do giữ nước. Công dụng này thường được áp dụng trong các bài thuốc dân gian có tính thanh nhiệt - lợi tiểu.

Hỗ trợ điều hòa kinh nguyệt, giảm khó chịu trong chu kỳ

Cỏ xước đôi khi được sử dụng trong các bài thuốc giúp hỗ trợ điều hòa kinh nguyệt và làm dịu cơn đau bụng kinh ở phụ nữ có chu kỳ không đều hoặc gặp khó chịu nhẹ trong thời gian hành kinh. Tác dụng này chủ yếu được ghi nhận trong y học cổ truyền.

Hỗ trợ tiêu hóa và chức năng gan

Nước sắc từ cỏ xước được dùng như một loại nước mát, có thể giúp thanh nhiệt cơ thể và hỗ trợ gan trong một số trường hợp. Ngoài ra, việc sử dụng cây cỏ xước thỉnh thoảng có thể giúp làm dịu cảm giác đầy bụng hoặc khó tiêu, đặc biệt ở người ăn nhiều dầu mỡ.

Lưu ý: Mặc dù cỏ xước là thảo dược có nguồn gốc tự nhiên, nhưng không phải ai cũng phù hợp để sử dụng và không thể thay thế thuốc điều trị. Nên thận trọng và hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng. Sử dụng liều cao, kéo dài hoặc không đúng cách có thể gây ra tác dụng phụ không mong muốn.

Những ai không nên sử dụng cây cỏ xước?

Dưới đây là những nhóm đối tượng không nên sử dụng cây cỏ xước hoặc cần thận trọng khi sử dụng, dựa trên các đặc tính dược lý và kinh nghiệm từ y học cổ truyền:

• Phụ nữ đang mang thai: Cỏ xước có thể có tác dụng co bóp tử cung, vì vậy phụ nữ mang thai tuyệt đối không nên sử dụng, đặc biệt trong 3 tháng đầu và cuối thai kỳ, do nguy cơ gây sảy thai hoặc sinh non.
• Người đang điều trị tăng huyết áp bằng thuốc: Cỏ xước có thể có tác dụng hỗ trợ giãn mạch và điều hòa huyết áp nhẹ. Tuy nhiên, nếu sử dụng đồng thời với thuốc điều trị tăng huyết áp, có nguy cơ làm tăng tác dụng hạ huyết áp quá mức, gây tụt huyết áp.
• Người bị suy gan hoặc suy thận: Mặc dù cỏ xước đôi khi được dùng hỗ trợ chức năng gan - thận nhẹ, nhưng ở người có bệnh lý gan, thận mức độ trung bình đến nặng, việc sử dụng có thể làm tăng gánh nặng chuyển hóa và đào thải, dẫn đến phản ứng bất lợi.
• Người đang dùng thuốc chống đông máu hoặc thuốc ảnh hưởng đông máu: Một số tài liệu cho thấy cỏ xước có thể ảnh hưởng đến quá trình đông máu. Do đó, người đang dùng thuốc chống đông (như warfarin, aspirin, clopidogrel...) cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng để tránh tương tác thuốc.
• Người có cơ địa dị ứng với thảo dược hoặc chưa từng dùng cỏ xước trước đó: Cũng như nhiều dược liệu khác, cỏ xước có thể gây phản ứng dị ứng ở một số người mẫn cảm. Các biểu hiện có thể bao gồm: Phát ban, ngứa, khó thở, hoặc đau bụng.
• Trẻ em và người cao tuổi yếu sức: Do chưa có nhiều nghiên cứu lâm sàng đánh giá đầy đủ về độ an toàn trên trẻ nhỏ và người cao tuổi, nên cần thận trọng khi dùng cho hai nhóm đối tượng này, đặc biệt khi không có sự giám sát của chuyên gia y tế.

Một số lưu ý khi sử dụng cây cỏ xước

Dưới đây là một số lưu ý quan trọng khi sử dụng cây cỏ xước để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình dùng làm nước uống hoặc phối hợp trong bài thuốc:

• Không sử dụng quá liều hoặc kéo dài liên tục: Dù là dược liệu tự nhiên, nhưng sử dụng quá nhiều hoặc trong thời gian dài có thể gây mất cân bằng sinh lý hoặc ảnh hưởng đến gan, thận. Nên sử dụng theo đợt ngắn, có thời gian nghỉ và liều lượng hợp lý.
• Nên tham khảo ý kiến chuyên gia y học cổ truyền hoặc bác sĩ: Trước khi sử dụng, đặc biệt nếu bạn có bệnh nền (cao huyết áp, tiểu đường, tim mạch...), đang dùng thuốc điều trị, hoặc có thể trạng yếu, nên hỏi ý kiến người có chuyên môn để tránh tương tác hoặc phản ứng không mong muốn.
• Không dùng cho phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ: Phụ nữ có thai và trẻ em không nên sử dụng, trừ khi có chỉ định rõ ràng và theo dõi chặt chẽ từ bác sĩ.
• Lựa chọn nguyên liệu sạch, không nhiễm hóa chất: Cỏ xước thu hái ngoài tự nhiên cần được rửa sạch, phơi khô nơi thoáng mát, tránh nấm mốc. Không nên dùng cây mọc ở khu vực ô nhiễm hoặc có thuốc bảo vệ thực vật.
• Chế biến đúng cách: Thông thường, cỏ xước được sắc lấy nước uống trong ngày, không nên để qua đêm. Có thể dùng riêng hoặc phối hợp với các thảo dược khác, nhưng cần chú ý đến tính tương tác giữa các vị thuốc.
• Ngưng sử dụng nếu có biểu hiện bất thường: Nếu sau khi sử dụng xuất hiện các triệu chứng như: Đầy bụng, tiêu chảy, mẩn ngứa, tụt huyết áp, mệt mỏi kéo dài... cần ngừng dùng ngay và theo dõi sức khỏe, đến cơ sở y tế nếu cần.

Qua những phân tích trên, câu hỏi "Uống nước cây cỏ xước có tác dụng gì?" đã phần nào được lý giải với các tác dụng hỗ trợ như giảm đau xương khớp, lợi tiểu, điều hòa huyết áp nhẹ và cải thiện tiêu hóa. Tuy nhiên, do còn thiếu bằng chứng khoa học đầy đủ và tính đặc thù của từng cơ địa, người dùng cần hết sức thận trọng, tham khảo ý kiến chuyên môn trước khi đưa vào sử dụng thường xuyên. Sự hiểu biết đúng sẽ giúp phát huy hiệu quả thảo dược, đồng thời hạn chế tối đa các nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe.