Viêm xoang do phế cầu có nguy hiểm không? Cách phòng ngừa hiệu quả

Trong những năm gần đây, viêm xoang do phế cầu ngày càng trở nên phổ biến và đáng lo ngại khi số ca mắc có dấu hiệu gia tăng ở cả trẻ em lẫn người lớn. Không chỉ gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống với các triệu chứng khó chịu như nghẹt mũi, đau nhức vùng mặt, bệnh còn có thể tiến triển thành các biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách. Vậy thực chất viêm xoang do phế cầu có nguy hiểm không? Và làm sao để phòng tránh hiệu quả? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Viêm xoang do phế cầu là gì?

Viêm xoang do phế cầu là một dạng nhiễm trùng cấp tính xảy ra ở các xoang, chủ yếu do vi khuẩn Streptococcus pneumoniae, thường được gọi là phế cầu khuẩn gây ra. Đây là một trong những tác nhân vi khuẩn phổ biến nhất gây viêm xoang, đặc biệt ở trẻ em. Khi phế cầu tấn công các xoang, chúng gây ra tình trạng sưng viêm, tích tụ dịch và dẫn đến các triệu chứng khó chịu như đau nhức mặt, nghẹt mũi, chảy mũi, sốt và mệt mỏi.

Một nghiên cứu thực hiện tại Bệnh viện Nhi Texas từ tháng 1/2007 đến tháng 7/2008 đã làm rõ vai trò của phế cầu khuẩn trong các trường hợp viêm xoang ở trẻ em. Các mẫu vi khuẩn được thu thập từ dịch xoang trong quá trình phẫu thuật nội soi, sau đó tiến hành phân tích huyết thanh và kiểm tra mức độ nhạy cảm với nhiều loại kháng sinh thường dùng.

Kết quả nghiên cứu cho thấy một điều đáng lo ngại: Hơn 95% mẫu vi khuẩn phân lập không nằm trong nhóm huyết thanh được bao phủ bởi loại vắc xin phế cầu cũ. Trong đó, huyết thanh 19A chiếm đến 50% số mẫu và có khả năng kháng kháng sinh rất cao. Cụ thể, phần lớn các mẫu 19A không còn nhạy với penicillin đường uống, và thậm chí có mẫu còn kháng cả cefotaxime một kháng sinh mạnh thường dùng trong điều trị nhiễm trùng nặng.

Đáng chú ý, khoảng 1/3 mẫu 19A kháng với cả 5 loại kháng sinh được thử nghiệm. Ngoài ra, trong phần lớn các trường hợp (chiếm khoảng 87%), phế cầu còn xuất hiện cùng với nhiều vi khuẩn khác, cho thấy tình trạng nhiễm trùng hỗn hợp là rất phổ biến.

Từ những phát hiện trên, các chuyên gia cảnh báo rằng phế cầu huyết thanh 19A là nguyên nhân hàng đầu gây viêm xoang kéo dài hoặc tái phát ở trẻ em trong thời điểm nghiên cứu. Chủng vi khuẩn này không chỉ thoát khỏi sự bảo vệ của các loại vắc xin cũ mà còn thể hiện khả năng kháng thuốc mạnh mẽ, khiến việc điều trị trở nên khó khăn và tốn kém hơn.

Chính vì vậy, việc tiêm ngừa vắc xin phế cầu thế hệ mới, có khả năng bao phủ cả nhóm 19A, là vô cùng quan trọng. Đây không chỉ là cách phòng ngừa viêm xoang hiệu quả mà còn giúp giảm thiểu tình trạng kháng kháng sinh một trong những vấn đề y tế toàn cầu đang ngày càng nhức nhối.

Cơ chế gây viêm xoang của vi khuẩn phế cầu

Vi khuẩn phế cầu (Streptococcus pneumoniae) là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra viêm xoang cấp tính, đặc biệt sau khi cơ thể trải qua các đợt nhiễm siêu vi đường hô hấp trên như cảm lạnh hoặc cúm. Trong điều kiện bình thường, niêm mạc mũi xoang có một hệ thống lông chuyển hoạt động hiệu quả như “bộ máy làm sạch”, giúp đẩy bụi bẩn và vi khuẩn ra khỏi xoang. Tuy nhiên, khi hệ thống này bị tổn thương chẳng hạn sau một đợt nhiễm virus thì đây chính là thời điểm lý tưởng để phế cầu “lợi dụng” tấn công.

Vi khuẩn phế cầu thường cư trú ở vùng hầu họng dưới dạng cộng sinh, không gây hại trong điều kiện bình thường. Nhưng khi niêm mạc đường hô hấp bị viêm và các lỗ thông xoang bị phù nề, chất nhầy ứ đọng lại tạo môi trường yếm khí, phế cầu sẽ di chuyển ngược từ họng lên xoang thông qua các lỗ thông tự nhiên. Sau khi xâm nhập, chúng bám vào bề mặt niêm mạc xoang và bắt đầu sinh sôi mạnh mẽ.

Điểm đặc biệt của phế cầu là chúng được bao bọc bởi một lớp vỏ polysaccharide, giúp “ngụy trang” khỏi sự phát hiện của hệ miễn dịch và tránh bị đại thực bào tiêu diệt. Ngoài ra, phế cầu còn tiết ra một loạt độc tố và enzyme gây hại, nổi bật nhất là pneumolysin một chất phá hủy màng tế bào biểu mô, làm tổn thương mô và kích thích phản ứng viêm dữ dội.

Chính phản ứng viêm này làm niêm mạc xoang sưng to, tiết nhiều dịch mủ đặc và tiếp tục gây bít tắc các lỗ thông xoang, tạo nên vòng xoắn bệnh lý: Làm tăng viêm ngày càng nặng. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như viêm tai giữa, áp xe quanh hốc mắt, hoặc nặng hơn là nhiễm trùng huyết.

Hiểu rõ cơ chế gây bệnh của phế cầu không chỉ giúp các bác sĩ có hướng điều trị hiệu quả mà còn giúp người bệnh chủ động phòng ngừa bằng cách giữ vệ sinh hô hấp, tăng cường miễn dịch, và đặc biệt là tiêm phòng vắc xin phế cầu đầy đủ để bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Phòng ngừa viêm xoang do phế cầu

Viêm xoang do vi khuẩn phế cầu (Streptococcus pneumoniae) là một bệnh lý thường gặp, có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được phòng ngừa đúng cách. Trong số các biện pháp hiệu quả nhất hiện nay, tiêm vắc xin phế cầu được xem là “lá chắn chủ động” được khuyến nghị bởi nhiều tổ chức y tế uy tín trên toàn cầu.

Tiêm vắc xin phế cầu

Vắc xin phế cầu có khả năng giúp cơ thể tạo ra kháng thể đặc hiệu chống lại nhiều chủng vi khuẩn phế cầu phổ biến, từ đó làm giảm đáng kể nguy cơ mắc các bệnh nhiễm khuẩn như viêm xoang, viêm tai giữa, viêm phổi và cả các biến chứng nặng nề như viêm màng não, nhiễm trùng huyết.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và nhiều chuyên gia y tế khuyến cáo tiêm ngừa phế cầu cho trẻ em từ 2 tháng tuổi (có thể bắt đầu sớm từ 6 tuần) và người lớn, đặc biệt là những người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc mắc bệnh mãn tính. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả bảo vệ tối ưu, cần tiêm đúng lịch, đủ liều và đầy đủ các loại vắc xin phế cầu, vì vi khuẩn này có đến hơn 100 tuýp huyết thanh, và kháng thể với tuýp này không thể bảo vệ chéo với tuýp khác.

Hiện nay, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu đang cung cấp đầy đủ các loại vắc xin phế cầu với phổ bảo vệ rộng, đáp ứng nhu cầu tiêm chủng cho cả trẻ em và người lớn tại nhiều tỉnh thành trên cả nước.

Giữ gìn vệ sinh đường hô hấp

Đường hô hấp là tuyến phòng thủ đầu tiên và cũng là nơi vi khuẩn phế cầu thường xuyên xâm nhập. Vì vậy, việc giữ gìn vệ sinh vùng mũi, họng đóng vai trò cực kỳ quan trọng:

• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng trong ít nhất 20 giây để hạn chế lây lan mầm bệnh.
• Rửa mũi bằng nước muối sinh lý hàng ngày giúp làm sạch bụi bẩn, vi khuẩn, ngăn ngừa tình trạng ứ đọng dịch nhầy.
• Đeo khẩu trang tại nơi đông người hoặc khi không khí ô nhiễm để hạn chế hít phải vi khuẩn, virus và các chất gây hại khác.

Tăng cường sức đề kháng

Một cơ thể khỏe mạnh sẽ có khả năng chống lại tác nhân gây bệnh tốt hơn. Bạn có thể tăng cường miễn dịch bằng cách:

• Ăn uống đủ chất, bổ sung nhiều rau xanh, trái cây giàu vitamin C, D và các thực phẩm chứa omega-3 như cá hồi, hạt óc chó…
• Uống đủ nước mỗi ngày (khoảng 2 – 2,5 lít) để làm loãng dịch nhầy và hỗ trợ thải độc.
• Tập luyện thể thao thường xuyên, ít nhất 30 phút mỗi ngày, giúp tăng tuần hoàn máu và cải thiện sức khỏe tổng thể.
• Ngủ đủ giấc từ 7 – 8 tiếng mỗi ngày, giúp hệ miễn dịch phục hồi và hoạt động tốt hơn.

Hạn chế tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ

• Tránh khói thuốc lá vì đây là tác nhân gây tổn thương niêm mạc xoang và làm giảm khả năng đề kháng của cơ thể.
• Giữ môi trường sống sạch sẽ, thường xuyên vệ sinh không gian nhà ở, vật dụng cá nhân như gối, rèm, thảm...
• Lọc không khí và trồng cây xanh để giảm bụi mịn và chất gây dị ứng trong không gian sống.

Theo dõi và điều trị các bệnh lý hô hấp mạn tính

Nếu bạn có các bệnh lý nền như viêm mũi dị ứng, lệch vách ngăn mũi, polyp mũi... thì cần được khám chuyên khoa tai mũi họng định kỳ và điều trị dứt điểm. Những tình trạng này làm tăng nguy cơ phế cầu xâm nhập và gây viêm xoang tái phát.

Viêm xoang do phế cầu không chỉ là một căn bệnh gây phiền toái trong sinh hoạt hằng ngày mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị và phòng ngừa đúng cách. Chủ động tiêm vắc xin phế cầu, giữ gìn vệ sinh đường hô hấp, xây dựng lối sống lành mạnh và thường xuyên theo dõi sức khỏe là những biện pháp hiệu quả để bảo vệ bạn và gia đình khỏi mối nguy hại từ vi khuẩn phế cầu.