Vắc xin phế cầu là gì? Công dụng, đối tượng và lịch tiêm

Vắc xin phế cầu là một trong những loại vắc xin quan trọng trong chương trình tiêm chủng, nhằm bảo vệ chúng ta khỏi các bệnh nghiêm trọng do vi khuẩn Streptococcus pneumoniae gây ra. Nhiều người thường băn khoăn về số lượng mũi tiêm cần thiết cho vắc xin phế cầu. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về số lượng mũi tiêm cũng như các loại vắc xin phế cầu, từ đó giúp bạn và gia đình có thông tin đầy đủ và chủ động hơn trong việc tiêm chủng.

Vắc xin phế cầu là gì?

Tiêm phế cầu có tác dụng gì là thắc mắc của nhiều người. Vắc xin phế cầu giúp ngăn ngừa nguy cơ mắc các bệnh do phế cầu khuẩn Streptococcus pneumoniae gây ra, đồng thời giảm nguy cơ gặp biến chứng nặng và tử vong.

Theo Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật Hoa Kỳ (CDC), phế cầu là vi khuẩn thường tồn tại ở khu vực mũi họng của con người, với khoảng 90% người khỏe mạnh mang phế cầu khuẩn ở khu vực này mà không gây bệnh. Tuy nhiên, khi sức khỏe suy yếu hoặc khi gặp các yếu tố gây bệnh khác như cúm, virus hợp bào RSV, Covid-19…, niêm mạc có thể bị tổn thương, tạo điều kiện để phế cầu khuẩn xâm nhập vào các cơ quan và gây ra viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa, nhiễm khuẩn huyết, viêm xoang,…

Chi phí tiêm vắc xin phế cầu thường thấp hơn nhiều so với chi phí điều trị. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết mỗi 1 USD đầu tư cho vắc xin có thể giúp tiết kiệm 16 USD cho chi phí điều trị. Một nghiên cứu thực hiện tại Canada trong vòng 19 năm và công bố vào năm 2022 cho thấy, chi phí điều trị cho 6,3 triệu ca phế cầu nhập viện ước tính lên đến 7,9 tỷ USD. 

Việc tiêm vắc xin phòng phế cầu là một cách "đầu tư" khôn ngoan cho sức khỏe, giúp giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm, cũng như giảm các biến chứng và di chứng khó hồi phục do bệnh gây ra. Ngoài ra, vắc xin còn giúp giảm thiểu chi phí y tế cho điều trị các bệnh do phế cầu khuẩn tại nhiều quốc gia trên thế giới.

Vắc xin phế cầu hoạt động trong cơ thể sau khi tiêm như thế nào?

Vắc xin phế cầu kích thích một phản ứng miễn dịch mạnh mẽ nhờ vào polysaccharide dạng nang, một thành phần thiết yếu của vi khuẩn phế cầu. Khi tiêm vắc xin, hệ miễn dịch nhận diện các kháng nguyên polysaccharide là vật thể lạ và bắt đầu tạo ra các kháng thể đặc hiệu để tiêu diệt các thành phần này, loại bỏ chúng khỏi cơ thể.

Mỗi kháng thể được sản xuất bởi hệ miễn dịch được thiết kế để nhắm vào một dạng polysaccharide cụ thể của vi khuẩn, đảm bảo rằng phản ứng miễn dịch của cơ thể diễn ra chính xác, hiệu quả. Sau đó, quá trình opsonin hóa diễn ra, trong đó các kháng thể "đánh dấu" vi khuẩn, biến chúng thành mục tiêu rõ ràng cho các tế bào miễn dịch có khả năng thực bào, giúp tiêu diệt chúng. Những kháng thể này sẽ gắn vào polysaccharide trên bề mặt vi khuẩn và kích hoạt hệ thống bổ thể, một chuỗi protein trong huyết tương giúp loại bỏ vi khuẩn thông qua các phản ứng hóa học.

Vắc xin phế cầu còn giúp cơ thể phát triển trí nhớ miễn dịch bền vững. Khi cơ thể tiếp xúc với các nhóm thanh vi khuẩn phế cầu mà vắc xin đã tiêm trong tương lai, hệ miễn dịch sẽ nhanh chóng nhận diện và kích hoạt các phản ứng miễn dịch cần thiết để ngăn ngừa lây nhiễm phế cầu khuẩn.

Hiện đã xác định được hơn 90 chủng vi khuẩn phế cầu khác nhau, tuy nhiên, phần lớn các chủng này không gây ra các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng. Mỗi loại vắc xin phế cầu hoạt động khác nhau trong việc ngăn ngừa các nhiễm trùng do vi khuẩn này gây ra, cụ thể như sau:

• PCV13 (còn gọi là vắc xin Prevenar 13) có khả năng giúp cơ thể tránh khỏi 13 loại vi khuẩn nguy hiểm nhất gây ra viêm phổi.
• PPSV23 (hay Pneumo 23) bảo vệ cơ thể chống lại 23 chủng vi khuẩn khác cũng có khả năng gây viêm phổi. Mặc dù vắc xin này không ngăn ngừa được mọi loại vi khuẩn gây viêm phổi, nhưng nó giúp chống lại hơn 30 loại vi khuẩn phổ biến và nghiêm trọng.

Trẻ em phản ứng rất tốt với vắc xin phế cầu. Việc đưa vắc xin này vào lịch tiêm chủng định kỳ cho trẻ em đã giúp giảm nguy cơ mắc bệnh phế cầu một cách đáng kể, và hiệu quả phòng ngừa bệnh được đánh giá đạt từ 50 đến 70%.

Lợi ích của việc tiêm vắc xin phế cầu

Chúng ta đã biết tác dụng của vắc xin phế cầu, vậy những lợi ích phòng bệnh phổ biến của mũi tiêm này là gì?

Phòng tránh các bệnh liên quan đến phế cầu khuẩn

Vắc xin phòng bệnh do phế cầu đã được sử dụng rộng rãi ở hơn 100 quốc gia trên toàn thế giới. Vậy cụ thể vắc xin phế cầu có tác dụng gì? Tính hiệu quả và an toàn của vắc xin phế cầu đã được chứng minh trong việc ngăn ngừa các chủng phế cầu nguy hiểm, thường gây ra các bệnh nghiêm trọng như viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa, và nhiễm khuẩn huyết. Tiêm vắc xin phế cầu cho người lớn, đặc biệt đối với người cao tuổi và những người mắc bệnh nền mãn tính, sẽ giúp giảm nguy cơ nhập viện điều trị do cơn kịch phát của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), đồng thời tiết kiệm chi phí điều trị.

Ngoài việc gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm, phế cầu khuẩn còn có khả năng kháng lại nhiều loại kháng sinh. Nếu không có biện pháp phòng ngừa thông qua việc tiêm vắc xin, khi mắc bệnh, người bệnh có thể phải điều trị bằng các loại kháng sinh mạnh, thậm chí phối hợp nhiều loại kháng sinh, điều này không chỉ làm tăng chi phí điều trị mà còn kéo dài thời gian điều trị mà không đảm bảo sẽ có hiệu quả.

Giảm nguy cơ biến chứng nặng

Ngoài việc giúp phòng ngừa các bệnh do phế cầu khuẩn, vắc xin phế cầu còn đóng vai trò quan trọng trong việc giảm nguy cơ biến chứng nặng. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những người có nguy cơ cao như người cao tuổi hoặc những người có bệnh nền. Nếu không tiêm phòng, nguy cơ mắc các bệnh nghiêm trọng như viêm phổi, viêm màng não, và nhiễm khuẩn huyết sẽ tăng lên đáng kể. Do đó, việc tiêm vắc xin phế cầu không chỉ bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn góp phần bảo vệ cộng đồng khỏi các biến chứng nặng do vi khuẩn phế cầu gây ra.

Các loại vắc xin phế cầu hiện nay

Vắc xin phế cầu có mấy loại là thắc mắc được nhiều người quan tâm. Hiện tại, Việt Nam có 3 loại vắc xin phế cầu:

• Vắc xin phế cầu 10 tên Synflorix (Bỉ): Có khả năng bảo vệ chống lại 10 chủng vi khuẩn phế cầu bao gồm 1, 4, 5, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19F và 23F, dành cho trẻ em từ 6 tuần tuổi đến dưới 6 tuổi.
• Vắc xin phế cầu 13 tên Prevenar 13 (Bỉ): Có hiệu quả phòng ngừa 13 chủng vi khuẩn phế cầu, gồm 1, 3, 4, 5, 6A, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19A, 19F và 23F, được chỉ định cho trẻ từ 6 tuần tuổi và người lớn, đặc biệt là người cao tuổi và người có bệnh nền.
• Vắc xin phế cầu 23 tên Pneumovax 23 (Mỹ): Giúp bảo vệ chống lại 23 chủng phế cầu, bao gồm 1, 2, 3, 4, 5, 6B, 7F, 8, 9N, 9V, 10A, 11A, 12F, 14, 15B, 17F, 18C, 19F, 19A, 20, 22F, 23F, 33F, dùng cho trẻ từ 2 tuổi, thanh thiếu niên và người lớn.

Vắc xin phế cầu cần tiêm mấy mũi?

Hiện nay, tại Việt Nam có 3 loại vắc xin chính được sử dụng để phòng ngừa các bệnh do phế cầu khuẩn là Synflorix (phế cầu 10), Prevenar 13 (phế cầu 13) và Pneumovax 23 (Mỹ). Mặc dù tất cả đều là vắc xin phòng ngừa các bệnh nghiêm trọng do phế cầu gây ra, nhưng lịch tiêm chủng, nguồn gốc và nhóm đối tượng được khuyến cáo tiêm lại có những khác biệt nhất định.

Để nắm rõ hơn về thông tin và lịch tiêm của các loại vắc xin phế cầu này, xin mời quý độc giả tham khảo thông tin trong bảng dưới đây.

Ai nên tiêm vắc xin phế cầu?

Khá nhiều người thắc mắc việc tiêm phế cầu có cần thiết không. Thực tế, trẻ em từ 6 tuần tuổi và người lớn nên tiêm vắc xin phế cầu để phòng ngừa các bệnh nghiêm trọng do phế cầu gây ra. Vắc xin phế cầu phù hợp cho nhiều đối tượng và độ tuổi khác nhau, đặc biệt là những người có nguy cơ cao mắc nhiễm trùng do phế cầu khuẩn. Những đối tượng này cần được tiêm vắc xin càng sớm càng tốt để ngăn ngừa các bệnh lý, biến chứng và di chứng do phế cầu. 

Các nhóm có nguy cơ cao bao gồm: Người cao tuổi trên 65, người có hệ miễn dịch yếu, người mắc các bệnh nền như tim mạch, tiểu đường, viêm phổi, hen suyễn, cũng như những người có hệ miễn dịch suy giảm do nhiễm HIV/AIDS, cấy ghép tạng, bệnh nhân ung thư và người nghiện rượu nặng.

Ngoài việc chú trọng tiêm phòng cho các đối tượng có nguy cơ cao, cũng cần đảm bảo mọi thành viên trong gia đình, từ trẻ nhỏ đến ba mẹ và cả người trông trẻ, đều được tiêm vắc xin phế cầu để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm cho trẻ. Đây là một cách hiệu quả để xây dựng miễn dịch cộng đồng. Vào mùa lạnh, khi phế cầu khuẩn hoạt động mạnh và tỷ lệ mắc bệnh tăng cao, việc tăng cường tiêm phòng cho các đối tượng chưa được tiêm trước đó là rất cần thiết.

Các trường hợp chống chỉ định khi tiêm vắc xin phế cầu

Vắc xin phế cầu không được khuyến nghị tiêm cho phụ nữ mang thai. Thay vào đó, phụ nữ nên tiêm vắc xin này trước và sau khi mang thai. Tiêm vắc xin phế cầu trước khi mang thai có thể giúp truyền kháng thể thụ động cho thai nhi, bảo vệ trẻ sơ sinh cho đến khi đủ tuổi để được tiêm chủng. Nếu phụ nữ phát hiện mang thai sau khi đã tiêm vắc xin, họ không cần quá lo lắng mà chỉ cần thông báo cho bác sĩ sản khoa để theo dõi sự phát triển của thai kỳ. Đến nay, chưa có ghi nhận nào về các biến chứng bất lợi liên quan đến việc tiêm vắc xin trong những tháng đầu của thai kỳ.

Ngoài ra, người mẫn cảm với bất kỳ thành phần nào của vắc xin cũng không nên tiêm.

Khi nào nên tiêm vắc xin phế cầu?

Vắc xin phế cầu tiêm khi nào? Nguy cơ nhiễm phế cầu khuẩn có thể xảy ra quanh năm, nhưng thường tăng cao trong những tháng mùa lạnh. Vì vậy, tất cả mọi người, bao gồm trẻ em từ 6 tuần tuổi và người lớn nên tiêm vắc xin phòng phế cầu theo đúng lịch trình và đủ số mũi theo quy định của nhà sản xuất, cũng như theo lịch hẹn từ bác sĩ trong quá trình khám sàng lọc.

Vắc xin phế cầu có tác dụng trong bao lâu?

Vắc xin phế cầu được khuyến cáo tiêm cho trẻ em từ 6 tuần tuổi trở lên, người lớn, người cao tuổi, và những người có bệnh nền hoặc bị suy giảm miễn dịch. Vắc xin này mang lại hiệu quả cao, an toàn và có khả năng tạo miễn dịch lâu dài, bền vững suốt đời.

Tác dụng phụ có thể xảy ra khi tiêm vắc xin phế cầu

Vắc xin phòng bệnh phế cầu đã được chứng minh là an toàn và có hiệu quả bảo vệ cao. Tỷ lệ xảy ra các phản ứng phụ sau khi tiêm rất thấp, và phần lớn các phản ứng này thường nhẹ, kéo dài từ 1 đến 2 ngày.

Các phản ứng tại chỗ tiêm có thể bao gồm ban đỏ, chai cứng, sưng đau và tăng độ nhạy cảm tại khu vực tiêm. Các phản ứng toàn thân có thể xuất hiện như sốt, đau đầu, buồn ngủ, giảm cảm giác thèm ăn, nôn mửa và tiêu chảy.

Khi gặp phải những phản ứng này, người tiêm chủng có thể áp dụng một số biện pháp như chườm mát và uống thuốc hạ sốt nếu có sốt nhẹ. Các phản ứng tại chỗ tiêm như sưng đau thường sẽ tự khỏi trong vòng vài ngày cho đến một tuần. 

Tiêm vắc xin phế cầu ở đâu tốt nhất?

Trung tâm Tiêm chủng Long Châu tự hào là hệ thống trung tâm tiêm chủng hàng đầu về chất lượng vắc xin và dịch vụ, cung cấp đầy đủ các loại vắc xin cần thiết cho cả trẻ em và người lớn, trong đó có các loại vắc xin phòng bệnh do phế cầu.

Tất cả vắc xin được bảo quản trong điều kiện nhiệt độ tiêu chuẩn từ 2 - 8 độ C theo yêu cầu của nhà sản xuất, nhằm đảm bảo hiệu quả của vắc xin và an toàn cho người tiêm chủng. Mỗi phòng tiêm đều được trang bị tủ giữ vắc xin chuyên dụng, và quy trình tiêm chủng an toàn được duy trì ở mức cao nhất. 

Là đối tác chiến lược toàn diện với nhiều hãng vắc xin lớn, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu có khả năng đàm phán trực tiếp và đặt mua vắc xin với số lượng lớn, đảm bảo cung ứng đầy đủ cho trẻ em và người lớn. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cam kết giữ ổn định giá cả, đồng thời hỗ trợ nhiều chương trình ưu đãi, đặc biệt là chương trình tiêm vắc xin trước - trả chi phí sau hoặc chia nhỏ thành nhiều lần thanh toán, nhằm mang lại cơ hội tiêm chủng đầy đủ cho tất cả mọi đối tượng.

Liên hệ với Tiêm chủng Long Châu qua Hotline 1800 6928 để được tư vấn, hẹn lịch miễn phí hoặc đặt lịch online tại website.

Một số câu hỏi thường gặp

Bệnh do phế cầu khuẩn gây ra có thể gây tử vong không?

Có, bệnh do phế cầu khuẩn có thể gây tử vong. Sốc nhiễm khuẩn là một trong những biến chứng nghiêm trọng, có nguy cơ tử vong cao nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc tiêm vắc xin phế cầu có thể giúp ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn này, giảm nguy cơ tử vong.

Vắc xin có tác dụng không?

Vắc xin phế cầu có tác dụng rất hiệu quả trong việc phòng ngừa các bệnh do vi khuẩn phế cầu gây ra. Vắc xin kích thích hệ miễn dịch sản sinh kháng thể, giúp cơ thể chống lại mầm bệnh và giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng như viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng huyết,... Việc tiêm vắc xin không chỉ bảo vệ cá nhân mà còn góp phần xây dựng miễn dịch cộng đồng.

Bao lâu cần tiêm ngừa một lần?

Tần suất tiêm vắc xin phế cầu phụ thuộc vào loại vắc xin và độ tuổi của người tiêm. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ để xác định lịch tiêm phòng vắc xin phế cầu phù hợp với độ tuổi bà loại vắc xin.

Nên tiêm vắc xin phế cầu cho trẻ hay không?

Nên tiêm vắc xin phế cầu cho trẻ theo lịch tiêm phòng vắc xin. Vắc xin này giúp bảo vệ trẻ khỏi các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng do vi khuẩn phế cầu. Tiêm vắc xin phế cầu không chỉ giảm nguy cơ mắc bệnh cho trẻ mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Tiêm vắc xin phế cầu khuẩn là cách quan trọng để phòng tránh bệnh tật và bảo vệ sức khỏe cho cả trẻ em và người lớn. Để đạt hiệu quả phòng bệnh tối ưu, các bậc phụ huynh nên tuân thủ chặt chẽ lịch tiêm vắc xin phế cầu khuẩn cho con em mình và các thành viên trong gia đình.

Xem thêm:

• Vắc xin phế cầu giá bao nhiêu? Cập nhật chi phí chi tiết, mới nhất
• Vắc xin phế cầu tiêm ở đâu tại HCM? Quy trình tiêm chủng an toàn