Xạ trị giảm đau do ung thư di căn xương: Hiệu quả và quy trình điều trị

Di căn xương là một trong những biến chứng phổ biến và nặng nề ở bệnh nhân ung thư, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống và làm giảm thời gian sống thêm của bệnh nhân. Ung thư di căn vào hệ thống xương không chỉ làm tổn hại cơ thể mà còn gây ra nhiều biến chứng như gãy xương bệnh lý, chèn ép tủy sống và đau nhức liên tục. 

Trong điều trị ung thư di căn xương, xạ trị giảm đau là một phương pháp điều trị giảm đau hiệu quả, giúp bệnh nhân kiểm soát được cơn đau và cải thiện chất lượng sống một cách đáng kể.

Tỷ lệ ung thư di căn xương và các loại ung thư dễ gây di căn xương

Hệ thống xương là một trong những cơ quan dễ bị ung thư di căn nhất. Tại Mỹ, mỗi năm có khoảng 300.000 - 400.000 ca ung thư mới mắc có di căn xương, chiếm từ 30% đến 70% tổng số bệnh nhân ung thư. 

Ở Việt Nam, tỷ lệ này còn cao hơn do phần lớn các ca ung thư được phát hiện khi bệnh đã ở giai đoạn muộn. Các loại ung thư có xu hướng di căn vào xương thường gặp nhất bao gồm ung thư phổi, ung thư vú, ung thư tiền liệt tuyến, ung thư tuyến giáp và ung thư dạ dày. Trong số đó, ung thư vú và ung thư tiền liệt tuyến có tỷ lệ di căn xương cao nhất, lên đến 60 - 70%, trong khi ung thư phổi và tuyến giáp chiếm khoảng 30 - 40%.

Di căn xương thường tập trung ở các xương có nhiều tủy, như cột sống, xương chậu, xương sườn và xương sọ, chiếm khoảng 70% các ca di căn xương. Ngoài ra, các xương dài ở chi trên và chi dưới cũng bị ảnh hưởng, chiếm khoảng 10%. Tổn thương do di căn xương có thể được chia thành ba loại: Tổn thương dạng hủy xương, dạng tạo xương và dạng hỗn hợp. Ví dụ, ung thư tiền liệt tuyến thường gây tổn thương tạo xương, trong khi ung thư vú và ung thư phổi thường gây tổn thương dạng hủy xương.

Các phương pháp điều trị giảm đau do di căn xương

Hiện nay, phương pháp điều trị đau do di căn xương là điều trị đa mô thức, bao gồm nhiều phương pháp khác nhau như phẫu thuật, xạ trị ngoài, sử dụng đồng vị phóng xạ, thuốc giảm đau và các thuốc ức chế hủy xương như nhóm biphosphonat. Mục tiêu của các phương pháp này là giảm cơn đau, bảo tồn chức năng của xương, cải thiện chất lượng sống và duy trì tính toàn vẹn của xương.

Xạ trị ngoài là một trong những phương pháp điều trị giảm đau hiệu quả nhất cho bệnh nhân ung thư di căn xương. Với nhiều ưu điểm vượt trội như hiệu quả giảm đau cao, ít tác dụng phụ và chi phí điều trị thấp, xạ trị ngoài đã trở thành lựa chọn ưu tiên trong điều trị đau do di căn xương. 

Các nghiên cứu cho thấy, khoảng 50 - 80% bệnh nhân được xạ trị ngoài đạt được kết quả giảm đau rõ rệt, trong đó có khoảng 1/3 bệnh nhân không còn đau sau khi hoàn thành liệu trình xạ trị. Thời gian hiệu quả giảm đau thường kéo dài từ 3 đến 12 tháng, và nếu bệnh nhân tái phát đau tại vị trí đã được điều trị, việc xạ trị lặp lại là hoàn toàn khả thi.

Cơ chế và hiệu quả của xạ trị giảm đau

Xạ trị giảm đau chủ yếu thông qua cơ chế làm giảm sự tăng sinh của các tế bào ung thư tại xương, ngăn chặn sự xâm lấn của khối u vào các vùng xương lành và giảm viêm quanh vùng tổn thương. 

Trong một số trường hợp, bệnh nhân có thể gặp hiện tượng "flare" - tức là cơn đau tăng lên tạm thời trong 3 - 5 ngày đầu sau khi bắt đầu xạ trị. Tuy nhiên, hiện tượng này có thể được kiểm soát bằng cách sử dụng thuốc giảm đau bổ trợ. Tác dụng giảm đau rõ rệt thường bắt đầu sau 1 - 2 tuần xạ trị và có thể kéo dài trong nhiều tháng.

Theo Hiệp hội Xạ trị Ung thư Mỹ (ASTRO), xạ trị ngoài được coi là phương pháp điều trị giảm đau cơ bản cho các bệnh nhân ung thư có di căn xương mà chưa có biến chứng nặng nề. Với tỷ lệ đáp ứng cao và ít tác dụng phụ, phương pháp này giúp bệnh nhân ung thư cải thiện đáng kể chất lượng sống.

Quy trình xạ trị giảm đau

Quy trình xạ trị giảm đau do di căn xương bao gồm các bước sau:

• Khám toàn trạng và đánh giá mức độ đau: Bác sĩ sử dụng thang điểm VAS (Visual Analog Scale) để đánh giá mức độ đau của bệnh nhân, từ 0 đến 10 điểm.
• Chẩn đoán và hội chẩn điều trị: Đội ngũ bác sĩ chuyên khoa sẽ tiến hành hội chẩn để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp với tình trạng của từng bệnh nhân.
• Chụp CT mô phỏng và lập kế hoạch điều trị: Bệnh nhân sẽ được chụp CT để lập kế hoạch xạ trị chi tiết, đảm bảo tia xạ chính xác vào vùng tổn thương.
• Tiến hành xạ trị: Bệnh nhân có thể được xạ trị theo một trong ba phác đồ: 30 Gy/10 phân liều trong 2 tuần, 20 Gy/5 phân liều trong 1 tuần, hoặc 8 Gy/1 phân liều duy nhất.
• Theo dõi và đánh giá: Bệnh nhân sẽ được theo dõi hiệu quả điều trị sau 1 tuần, 1 tháng và từ 3 đến 6 tháng để đánh giá mức độ đáp ứng và quyết định liệu có cần điều trị bổ sung.

Xạ trị giảm đau là một phương pháp hiệu quả, an toàn và kinh tế cho bệnh nhân ung thư di căn xương. Với tỷ lệ đáp ứng giảm đau từ 50 - 80% và thời gian duy trì hiệu quả lâu dài, xạ trị không chỉ giúp bệnh nhân giảm đau mà còn cải thiện rõ rệt chất lượng sống. Phương pháp này có thể kết hợp với các liệu pháp khác để tối ưu hóa kết quả điều trị, đồng thời giảm thiểu chi phí điều trị cho bệnh nhân.