Xuất huyết giảm tiểu cầu mạn tính​ là gì? Những thông tin cần biết

Khi số lượng tiểu cầu trong máu giảm kéo dài, cơ thể dễ gặp tình trạng xuất huyết tự phát, bầm tím hoặc chảy máu khó cầm, đó có thể là dấu hiệu của giảm tiểu cầu miễn dịch mạn tính. Đây là bệnh lý miễn dịch có diễn tiến lâu dài, cần được theo dõi và điều trị y khoa nghiêm ngặt.

Xuất huyết giảm tiểu cầu mạn tính là gì?

Xuất huyết giảm tiểu cầu mạn tính là một bệnh lý huyết học mạn tính xảy ra khi hệ miễn dịch của cơ thể nhầm lẫn tiểu cầu là tế bào “lạ” và tạo kháng thể tấn công, phá hủy chúng. Tiểu cầu là tế bào máu có vai trò quan trọng trong quá trình đông máu, giúp hình thành cục máu đông để ngăn chặn chảy máu khi mạch máu bị tổn thương. Khi số lượng tiểu cầu giảm mạnh, cơ thể dễ gặp phải các tình trạng chảy máu kéo dài, bầm tím tự phát, xuất huyết niêm mạc hoặc chảy máu nội tạng nghiêm trọng.

Bệnh được coi là mạn tính khi kéo dài trên 12 tháng, thường gặp ở người trưởng thành và có khả năng tái phát nhiều lần. Trong khi đó, thể cấp tính của bệnh thường xuất hiện ở trẻ em và có thể tự hồi phục trong vài tuần hoặc vài tháng. Theo thống kê y khoa quốc tế, tỷ lệ mắc ITP mạn tính ở người lớn dao động khoảng 3-4 trường hợp trên 100.000 dân mỗi năm, với nữ giới chiếm tỷ lệ cao hơn do liên quan đến yếu tố nội tiết và miễn dịch.

Một số nguyên nhân thường gặp gây giảm tiểu cầu miễn dịch mạn tính gồm:

• Rối loạn miễn dịch nguyên phát: Cơ thể tự sinh ra kháng thể chống lại chính tiểu cầu của mình.
• Bệnh tự miễn: Liên quan đến các bệnh như lupus ban đỏ hệ thống (SLE), viêm khớp dạng thấp,…
• Nhiễm virus mạn tính: Đặc biệt là viêm gan B, viêm gan C, HIV hoặc Epstein-Barr virus.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại kháng sinh, thuốc chống co giật, hoặc thuốc điều trị ung thư có thể gây phá hủy tiểu cầu.
• Sau nhiễm khuẩn hoặc tiêm chủng: Một số trường hợp có cơ địa nhạy cảm có thể xuất hiện phản ứng miễn dịch bất thường dẫn đến giảm tiểu cầu.

Dấu hiệu nhận biết xuất huyết giảm tiểu cầu

Bệnh giảm tiểu cầu mạn tính thường tiến triển âm thầm, các biểu hiện lâm sàng có thể không rõ ràng trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, khi số lượng tiểu cầu giảm sâu, người bệnh sẽ dễ xuất hiện các triệu chứng đặc trưng của tình trạng rối loạn đông máu. Một số dấu hiệu thường gặp bao gồm:

• Bầm tím tự phát: Các vết bầm lớn, màu tím xanh xuất hiện bất thường trên tay, chân hoặc thân mình mà không có chấn thương rõ ràng.
• Chấm xuất huyết dưới da: Những nốt đỏ hoặc tím nhỏ li ti tập trung ở vùng cẳng chân, cổ chân hoặc mu bàn tay, không mất đi khi ấn.
• Chảy máu cam hoặc chảy máu chân răng: Xảy ra nhiều lần, khó cầm máu, đặc biệt sau khi đánh răng hoặc hắt hơi mạnh.
• Chảy máu kéo dài khi bị thương: Ngay cả với vết trầy xước nhẹ, máu vẫn chảy lâu do giảm khả năng hình thành cục máu đông.
• Chảy máu nội tạng: Trường hợp nặng có thể gặp chảy máu tiêu hóa (phân đen, nôn ra máu), tiểu ra máu hoặc rong kinh ở nữ giới.
• Mệt mỏi, hoa mắt chóng mặt: Xuất hiện khi mất máu kéo dài hoặc kèm thiếu máu.

Những triệu chứng trên nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến xuất huyết nội sọ hoặc các biến chứng nghiêm trọng khác, đe dọa tính mạng người bệnh.

Phương pháp điều trị giảm tiểu cầu miễn dịch mạn tính

Giảm tiểu cầu miễn dịch mạn tính là bệnh lý tự miễn, tiến triển kéo dài và dễ tái phát. Mục tiêu điều trị không chỉ nhằm tăng số lượng tiểu cầu mà còn giúp ngăn ngừa biến chứng xuất huyết nặng và giảm tác dụng phụ của thuốc. Tùy vào mức độ bệnh, đáp ứng điều trị và tình trạng sức khỏe của từng người, bác sĩ sẽ lựa chọn phác đồ phù hợp.

Điều trị y khoa

Thuốc ức chế miễn dịch

• Corticosteroid là lựa chọn đầu tay, giúp giảm hoạt động tự miễn và tăng số lượng tiểu cầu trong thời gian ngắn.
• Với trường hợp không đáp ứng, có thể chuyển sang Globulin miễn dịch tiêm tĩnh mạch (IVIG) hoặc Globulin kháng D nhằm ức chế tạm thời quá trình phá hủy tiểu cầu.
• Một số thuốc ức chế miễn dịch khác như Azathioprine, Cyclosporine hoặc Rituximab có thể được sử dụng khi bệnh trở nên kháng trị.

Thuốc kích thích tủy xương sản xuất tiểu cầu

• Nhóm chất chủ vận thụ thể thrombopoietin (TPO-RA) như Eltrombopag hoặc Romiplostim được chỉ định cho bệnh nhân không đáp ứng với điều trị ban đầu.
• Các thuốc này giúp kích thích tủy xương tăng sinh tiểu cầu, cải thiện số lượng tế bào máu ngoại vi và giảm nguy cơ xuất huyết.

Phẫu thuật cắt lách

Áp dụng khi bệnh không cải thiện sau nhiều liệu pháp nội khoa. Lách là cơ quan chính phá hủy tiểu cầu có gắn kháng thể, vì vậy việc cắt bỏ giúp kéo dài thời gian duy trì tiểu cầu ở mức an toàn. Tuy nhiên, sau phẫu thuật, người bệnh có nguy cơ cao nhiễm trùng nên cần được tiêm phòng đầy đủ và theo dõi chặt chẽ.

Điều chỉnh lối sống và chăm sóc hỗ trợ

• Tránh va chạm mạnh và hoạt động thể lực quá mức: Hạn chế thể thao đối kháng hoặc các hoạt động dễ gây chấn thương nhằm giảm nguy cơ chảy máu.
• Chế độ dinh dưỡng khoa học: Tăng cường thực phẩm giàu sắt, vitamin C, acid folic và protein nạc để hỗ trợ tạo máu.
• Tránh rượu bia, thuốc lá và các thuốc không kê đơn có thể làm giảm tiểu cầu (ví dụ aspirin, ibuprofen).
• Theo dõi định kỳ: Kiểm tra công thức máu ngoại vi, chức năng gan thận và đáp ứng điều trị giúp bác sĩ điều chỉnh thuốc phù hợp.
• Giữ tinh thần thoải mái: Giảm căng thẳng, duy trì giấc ngủ đủ và tập luyện nhẹ nhàng như yoga, thiền hoặc đi bộ giúp cải thiện miễn dịch.

Xuất huyết giảm tiểu cầu mạn tính là một bệnh lý tự miễn có tiến triển dai dẳng, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát hiệu quả nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đúng hướng. Người bệnh cần chú ý nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường như chảy máu kéo dài, bầm tím không rõ nguyên nhân để được thăm khám kịp thời.