Ý nghĩa của xét nghiệm dịch màng bụng trong chẩn đoán bệnh

Xét nghiệm dịch màng bụng đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán các bệnh lý tại ổ bụng, giúp phát hiện nguyên nhân bệnh và hỗ trợ điều trị hiệu quả. Tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Xét nghiệm dịch màng bụng là gì?

Dịch màng bụng là chất lỏng có tác dụng như chất bôi trơn trong khoang bụng. Nó được tìm thấy với số lượng nhỏ (thường là 5 - 20mL) giữa các lớp phúc mạc lót thành bụng. Dịch màng bụng được sản xuất bởi các tế bào trung biểu mô trong màng và có tác dụng làm ẩm bên ngoài các cơ quan và làm giảm ma sát của chuyển động cơ quan trong quá trình tiêu hóa.

Nhiều tình trạng và bệnh lý khác nhau có thể gây viêm màng bụng (viêm phúc mạc) và/hoặc tích tụ quá nhiều dịch màng bụng. Xét nghiệm dịch màng bụng là một nhóm các xét nghiệm đánh giá chất lỏng này để xác định nguyên nhân gây ra tình trạng tăng dịch trong màng bụng.

Khi lượng dịch tích tụ trong ổ bụng quá nhiều, cơ thể người bệnh sẽ gặp phải những thay đổi lớn cùng với các triệu chứng khó chịu như tức nặng vùng bụng do tràn dịch, kèm theo đó là bụng phồng to, căng ra và rốn bị lồi. Người bệnh cũng có thể bị phù nề bụng, tăng cân không rõ nguyên nhân, khó thở và cảm giác tức nặng ở vùng bụng. Ngoài ra, các triệu chứng khác như chướng bụng, đầy hơi, ợ nóng, khó tiêu, ăn không ngon, hay buồn nôn và nôn thường xuyên cũng xuất hiện.

Ý nghĩa của xét nghiệm dịch màng bụng

Kết quả xét nghiệm dịch màng bụng có thể giúp phân biệt các loại dịch phúc mạc và giúp chẩn đoán nguyên nhân tích tụ dịch. Một loạt các xét nghiệm ban đầu được thực hiện trên một mẫu dịch phúc mạc giúp xác định xem dịch đó là dịch thấm hay dịch tiết. Sự phân biệt này chủ yếu dựa trên hàm lượng protein của dịch. Xét nghiệm dịch màng bụng giúp:

• Kiểm tra một số loại ung thư, bao gồm cả ung thư gan.
• Đánh giá tổn thương sau chấn thương vùng bụng.
• Tìm nguyên nhân gây tích tụ dịch trong màng bụng.
• Phân biệt và xác định tình trạng nhiễm trùng.
• Chẩn đoán các trường hợp nghi ngờ chảy máu trong ổ bụng hoặc viêm phúc mạc.

Không phải tất cả trường hợp bụng to đều do dịch màng bụng. Cần chẩn đoán kỹ trước khi tiến hành hút dịch và xét nghiệm. Phân biệt chính xác nguyên nhân bụng to rất quan trọng để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Một số nguyên nhân khác gây bụng to bao gồm:

• Bụng to do béo phì: Da bụng dày, rốn lõm, khi gõ lên bụng không nghe thấy âm thanh đặc trưng như khi có dịch.
• Bụng to do phù nề: Da bụng sưng phù, khi ấn vào có vết lõm lâu hồi phục.
• Bụng to do chướng hơi: Gõ vào bụng không thấy dấu hiệu sóng vỗ.
• Bụng to do mang thai: Có dấu hiệu thai nghén và được xác định qua siêu âm.
• Bụng to do u nang buồng trứng: Khối u làm bụng to lên, thường tập trung ở một vùng trên bụng, có thể sờ thấy khối u khi khám.
• Bụng to do cầu bàng quang: Kèm theo triệu chứng bí tiểu hoặc khó tiểu.

Xét nghiệm dịch màng bụng: Quy trình thực hiện

Quy trình thực hiện xét nghiệm dịch màng bụng cần tuân thủ nghiêm ngặt các bước kỹ thuật và vệ sinh để đảm bảo an toàn và kết quả chính xác cho bệnh nhân Quy trình xét nghiệm dịch màng bụng được thực hiện như sau:

Bước 1: Tư thế và chuẩn bị trước thủ thuật

Bệnh nhân nằm ngửa, co hai chân theo hướng dẫn của bác sĩ để làm giảm căng thẳng vùng bụng và tạo điều kiện thuận lợi cho việc lấy dịch. Vị trí chọc dịch được xác định dựa trên khám lâm sàng và hình ảnh siêu âm hoặc CT nếu cần.

Bước 2: Vệ sinh và gây tê

Vùng da nơi chọc dịch được nhân viên y tế sát trùng kỹ càng để tránh nhiễm trùng. Gây tê từng lớp từ da, tổ chức dưới da đến thành màng bụng nhằm giảm đau cho bệnh nhân trong quá trình thực hiện.

Bước 3: Chọc hút dịch màng bụng

Bác sĩ sử dụng kim chuyên dụng, chọc vuông góc vào thành bụng tại vị trí đã xác định. Thông thường, khoảng 50 ml dịch màng bụng được hút ra, chia vào nhiều ống nghiệm để phục vụ các xét nghiệm khác nhau. Nếu lượng dịch lấy không đủ hoặc cần xét nghiệm bổ sung, có thể thực hiện chọc dịch lần hai sau 24-48 giờ, với quy trình sát trùng tương tự.

Bước 4: Theo dõi sau lấy dịch

Trong và sau khi lấy dịch, bệnh nhân được theo dõi nhiệt độ cơ thể, huyết áp và các dấu hiệu sinh tồn khác để phát hiện sớm các biến chứng như nhiễm trùng hoặc chảy máu.

Bước 5: Xét nghiệm dịch màng bụng

Quan sát dịch màng bụng có thể cung cấp thông tin quan trọng, ví dụ như khi dịch có màu đỏ do lượng hồng cầu cao, nguyên nhân có thể xuất phát từ các bệnh lý ác tính hoặc tổn thương mạch máu trong quá trình hút dịch. Xét nghiệm đếm tế bào giúp xác định số lượng bạch cầu, nếu tăng cao có thể là dấu hiệu của ung thư, lao, viêm phúc mạc hoặc nhiễm trùng.

Để xác định nguyên nhân gây tích tụ dịch màng bụng, xét nghiệm định lượng albumin được tiến hành nhằm kiểm tra xem liệu có phải do tăng áp lực ở tĩnh mạch cửa hay không. Kết hợp xét nghiệm định lượng albumin với xét nghiệm protein toàn phần còn giúp bác sĩ dễ dàng tìm ra nguyên nhân gây bệnh hơn. Đối với những trường hợp tràn dịch do ung thư, xét nghiệm tế bào học là phương pháp rất hiệu quả để tìm ra nguyên nhân chính xác.

Cuối cùng, xét nghiệm cấy và nhuộm gram được thực hiện bằng cách bơm dịch màng bụng vào chai cấy máu ngay sau khi lấy mẫu, giúp cung cấp kết quả phân tích chính xác nhất. Trong đó, phương pháp cấy phát hiện vi khuẩn với độ nhạy cao hơn nhuộm gram, đem lại hiệu quả chẩn đoán cao.

Xét nghiệm dịch màng bụng không chỉ dừng lại ở vai trò cung cấp thông tin về tình trạng bệnh lý mà còn là công cụ hỗ trợ đắc lực trong việc xác định nguyên nhân và định hướng điều trị hiệu quả. Việc thực hiện đúng và kịp thời xét nghiệm này có thể góp phần nâng cao hiệu quả điều trị cũng như cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Vì vậy, đừng bỏ qua cơ hội thăm khám và xét nghiệm nếu bạn có các dấu hiệu bất thường liên quan đến ổ bụng.