Semaglutide là thuốc gì? Hướng dẫn sử dụng an toàn cho người bệnh

Tên thuốc gốc (Hoạt chất)

Semaglutide.

Loại thuốc

Nhóm đồng vận thụ thể GLP - 1.

Dạng thuốc và hàm lượng

Dạng tiêm dưới da (0,25 mg, 0,5 mg, 1 mg, 2 mg), hoặc dạng viên uống (3 mg, 7 mg, 14 mg).

Semaglutide được chỉ định chủ yếu trong các trường hợp sau:

• Điều trị đái tháo đường tuýp 2 ở người trưởng thành khi chế độ ăn uống, luyện tập và/hoặc các thuốc hạ đường huyết khác không đủ kiểm soát đường huyết.
• Giảm cân ở người lớn béo phì (chỉ số BMI ≥30), hoặc thừa cân (BMI ≥27) có kèm theo ít nhất một bệnh lý liên quan như tăng huyết áp, rối loạn lipid máu hoặc tiểu đường.

Semaglutide không được sử dụng trong điều trị đái tháo đường tuýp 1, không thay thế insulin và không phù hợp để dùng trong cấp cứu hạ đường huyết.

Semaglutide là một chất chủ vận thụ thể GLP-1, có tác dụng bắt chước hormone GLP-1 tự nhiên trong cơ thể – một loại hormone đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa đường huyết và kiểm soát cảm giác no sau bữa ăn. Ở người mắc tiểu đường type 2, chức năng GLP-1 thường suy giảm, dẫn đến tình trạng tăng đường huyết kéo dài, khó kiểm soát và cảm giác đói liên tục.

Khi được đưa vào cơ thể, Semaglutide hoạt động thông qua nhiều cơ chế:

• Tăng tiết insulin phụ thuộc glucose: Thuốc kích thích tuyến tụy sản xuất insulin khi lượng đường trong máu tăng sau bữa ăn, giúp đưa đường vào tế bào và làm hạ đường huyết một cách tự nhiên.
• Giảm tiết glucagon: Glucagon là hormon có tác dụng tăng đường huyết. Semaglutide giúp ức chế glucagon, đặc biệt vào lúc đói, từ đó hỗ trợ duy trì đường huyết ổn định.
• Làm chậm tốc độ làm rỗng dạ dày: Nhờ đó, người bệnh cảm thấy no lâu hơn sau bữa ăn, giúp giảm lượng thức ăn nạp vào và hạn chế tăng đường máu sau ăn.
• Tác động lên não bộ để giảm cảm giác thèm ăn: Thuốc ảnh hưởng đến vùng dưới đồi - trung tâm điều khiển cảm giác đói và no - từ đó giúp kiểm soát cơn thèm ăn và hỗ trợ giảm cân.

Không chỉ giúp kiểm soát đường huyết hiệu quả, Semaglutide còn mang lại lợi ích rõ rệt trong giảm cân, đặc biệt ở người thừa cân hoặc béo phì có kèm tiểu đường type 2. Ngoài ra, nhiều nghiên cứu lớn cũng cho thấy thuốc giảm nguy cơ biến cố tim mạch nghiêm trọng, như nhồi máu cơ tim và đột quỵ, ở người có nguy cơ cao.

Hấp thu

Tùy theo dạng dùng, Semaglutide có đặc điểm hấp thu khác nhau:

• Với dạng tiêm dưới da, thuốc được hấp thu chậm và đều đặn qua mô dưới da, thường đạt nồng độ tối đa trong máu sau khoảng 1 đến 3 ngày sau khi tiêm. Chính nhờ đặc điểm hấp thu kéo dài này mà người bệnh chỉ cần tiêm thuốc mỗi tuần một lần, rất tiện lợi cho việc tuân thủ điều trị lâu dài.
• Với dạng uống, sinh khả dụng chỉ khoảng 1%, do thuốc dễ bị phá hủy trong môi trường dạ dày - ruột. Vì vậy, để đảm bảo hấp thu tối ưu, người bệnh cần uống thuốc khi bụng đói, với nước lọc, và chờ ít nhất 30 phút sau mới ăn hoặc uống thuốc khác. Dù hấp thu thấp hơn dạng tiêm, dạng uống vẫn đủ hiệu quả nếu được dùng đúng cách.

Phân bố

Sau khi hấp thu, Semaglutide gắn mạnh vào protein trong huyết tương (trên 99%), giúp thuốc lưu hành trong máu lâu và duy trì tác dụng ổn định. Thuốc phân bố chủ yếu đến các mô như tuyến tụy, gan, hệ thần kinh trung ương, nơi nó phát huy tác dụng kiểm soát đường huyết và giảm cảm giác thèm ăn. Nhờ khả năng phân bố mục tiêu tốt, Semaglutide đạt hiệu quả rõ rệt trong kiểm soát glucose máu và hỗ trợ giảm cân.

Chuyển hóa

Semaglutide không bị chuyển hóa qua hệ enzym gan CYP450, vốn là con đường chuyển hóa chính của nhiều loại thuốc khác. Thay vào đó, thuốc bị phân giải chậm thông qua các phản ứng giống như với protein nội sinh. Điều này giúp giảm thiểu nguy cơ tương tác thuốc và khiến Semaglutide an toàn hơn khi dùng phối hợp với các thuốc điều trị khác, đặc biệt ở người bệnh mạn tính dùng nhiều thuốc.

Thải trừ

Semaglutide có thời gian bán thải dài, khoảng 165 - 183 giờ (tức 7 ngày), cho phép duy trì nồng độ thuốc ổn định trong máu khi dùng một lần mỗi tuần (với dạng tiêm). Thuốc được thải trừ chủ yếu qua nước tiểu và phân, dưới dạng các chuỗi peptide đã bị phân hủy, không còn hoạt tính. Nhờ quá trình thải trừ chậm và ổn định, thuốc duy trì hiệu quả lâu dài mà không cần dùng hàng ngày (trừ dạng viên uống).

Semaglutide có thể tương tác với:

• Thuốc tiểu đường khác: Dùng chung với insulin hoặc sulfonylurea (gliclazide, glipizide) có thể gây hạ đường huyết mạnh
• Thuốc uống khác: Vì Semaglutide làm chậm tiêu hóa, có thể ảnh hưởng đến hấp thu các thuốc như levothyroxine, kháng sinh, thuốc tránh thai dạng uống
• Rượu: Uống rượu có thể làm tăng nguy cơ hạ đường huyết và viêm tụy

Hãy báo với bác sĩ tất cả thuốc và thực phẩm chức năng bạn đang sử dụng trước khi bắt đầu Semaglutide.

Semaglutide không được sử dụng cho người dị ứng với thuốc hoặc bất kỳ thành phần nào của thuốc. Những người có tiền sử ung thư tuyến giáp thể tủy hoặc mắc hội chứng MEN 2 (đa u tuyến nội tiết tuýp 2) cũng không nên dùng do nguy cơ làm nặng thêm bệnh. Ngoài ra, thuốc chống chỉ định ở người đang bị viêm tụy cấp, tắc ruột, suy thận nặng hoặc các rối loạn tiêu hóa nghiêm trọng. Phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú chỉ nên dùng khi có chỉ định và theo dõi chặt chẽ từ bác sĩ.

Liều dùng

Đường tiêm (dưới da)

• Liều khởi đầu: 0,25 mg/tuần trong 4 tuần đầu (liều này không có tác dụng hạ đường huyết rõ rệt mà giúp cơ thể làm quen)
• Tăng liều: Sau 4 tuần, tăng lên 0,5 mg/tuần; nếu cần kiểm soát đường huyết tốt hơn, có thể tăng lên 1 mg, rồi 2 mg/tuần sau mỗi 4 tuần (theo chỉ định bác sĩ)
• Tiêm một lần mỗi tuần, vào cùng một ngày trong tuần, có thể vào bất kỳ thời điểm nào trong ngày, không phụ thuộc bữa ăn

Đường uống

• Liều khởi đầu: 3 mg mỗi ngày trong 30 ngày đầu
• Tăng liều: Sau đó tăng lên 7 mg/ngày, và nếu cần có thể tăng lên 14 mg/ngày
• Uống vào buổi sáng, lúc đói bụng, với ít nhất 120 ml nước, và chờ 30 phút sau khi uống mới ăn hoặc uống thuốc khác

Cách dùng

Semaglutide có hai đường dùng hiện nay gồm dạng tiêm dưới da và dạng viên uống, mỗi dạng có cách sử dụng khác nhau:

• Dạng tiêm dưới da: Tiêm một lần mỗi tuần, vào cùng một ngày trong tuần, vào bất kỳ thời điểm nào trong ngày, không phụ thuộc bữa ăn. Vị trí tiêm có thể là vùng bụng, đùi hoặc cánh tay. Mỗi lần chỉ tiêm vào một vị trí, không tiêm vào cơ hoặc tĩnh mạch.
• Dạng viên uống: Uống một lần mỗi ngày, vào buổi sáng lúc đói bụng, cùng với một ly nước (ít nhất 120 ml). Sau khi uống, chờ ít nhất 30 phút mới được ăn, uống hoặc dùng thuốc khác. Không nhai, nghiền hoặc bẻ viên thuốc.

Dù dùng ở dạng nào, bệnh nhân cần tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ và không tự ý thay đổi liều hoặc cách dùng.

Thường gặp

Các tác dụng phụ phổ biến nhất là buồn nôn, nôn, tiêu chảy, đầy hơi, chán ăn và đau bụng nhẹ. Đây là tác dụng phụ do Semaglutide làm chậm nhu động dạ dày và ảnh hưởng đến trung tâm điều hòa ăn uống. Phần lớn các triệu chứng sẽ giảm dần sau vài tuần.

Ít gặp

Một số người có thể gặp táo bón, ợ hơi, ợ nóng, mất nước nhẹ, đặc biệt nếu tiêu chảy kéo dài. Ngoài ra, có thể có cảm giác mệt mỏi, đau đầu hoặc chóng mặt nhẹ.

Hiếm gặp

Các phản ứng nặng tuy hiếm gặp nhưng cần lưu ý gồm:

• Viêm tụy cấp (đau bụng dữ dội, buồn nôn, sốt).
• Phản ứng dị ứng nặng (sưng mặt, khó thở, phát ban lan rộng).
• Tổn thương thận (đặc biệt nếu mất nước kéo dài).
• Rối loạn thị giác tạm thời khi đường huyết thay đổi nhanh.

Lưu ý chung

Semaglutide giúp hạ đường huyết và kiểm soát cân nặng rất hiệu quả, nhưng không thể thay thế chế độ ăn lành mạnh và vận động đều đặn. Người bệnh nên theo dõi chỉ số đường huyết thường xuyên, đặc biệt khi phối hợp với thuốc hạ đường huyết khác (như insulin hoặc sulfonylurea) vì có thể gây tình trạng hạ đường huyết.

Người mới bắt đầu dùng thuốc thường có thể gặp buồn nôn, đầy bụng hoặc chán ăn, nhưng các triệu chứng này thường nhẹ và giảm dần sau vài tuần.

Lưu ý với phụ nữ có thai

Semaglutide không được khuyến cáo sử dụng trong thai kỳ do chưa đủ dữ liệu an toàn và có khả năng gây hại cho thai nhi. Phụ nữ có ý định mang thai nên ngưng thuốc ít nhất 2 tháng trước khi có thai, vì thuốc có thời gian bán thải dài. Nếu phát hiện mang thai trong thời gian điều trị, cần thông báo bác sĩ ngay để được tư vấn.

Lưu ý với phụ nữ cho con bú

Hiện chưa rõ Semaglutide có bài tiết vào sữa mẹ hay không. Vì vậy, không nên dùng thuốc trong thời gian cho con bú, trừ khi có chỉ định rõ ràng của bác sĩ. Nếu điều trị bằng Semaglutide là cần thiết, có thể phải xem xét tạm ngưng cho con bú.

Lưu ý khi lái xe và vận hành máy móc

Semaglutide không gây buồn ngủ, nhưng nếu bị hạ đường huyết (đặc biệt khi phối hợp thuốc khác), người bệnh có thể chóng mặt, choáng váng hoặc khó tập trung. Do đó, cần thận trọng khi lái xe hoặc làm việc nguy hiểm, nhất là trong thời gian đầu điều trị.

Quá liều và xử trí

Quá liều và độc tính

Dùng quá liều Semaglutide có thể gây buồn nôn nghiêm trọng, nôn liên tục, mất nước hoặc tiêu chảy kéo dài. Không có thuốc giải độc đặc hiệu, vì vậy xử trí chủ yếu là điều trị triệu chứng và theo dõi tại bệnh viện.

Cách xử lý khi quá liều

Nếu dùng nhầm liều cao hơn chỉ định, người bệnh nên đến cơ sở y tế gần nhất để được theo dõi. Uống nhiều nước, nghỉ ngơi và tránh dùng thêm liều kế tiếp nếu chưa có hướng dẫn từ bác sĩ.

Quên liều và xử trí

Nếu quên tiêm trong vòng 5 ngày so với lịch hẹn, có thể tiêm liều đó ngay khi nhớ ra. Nếu đã quá 5 ngày, bỏ qua liều đó và tiếp tục lịch tiêm kế tiếp. Không tiêm gấp đôi liều.

Với dạng viên uống, nếu quên liều trong ngày, bỏ qua và uống liều tiếp theo vào sáng hôm sau như bình thường.