Hạ đường huyết là gì? Nguyên nhân và cách phòng ngừa.

Hạ đường huyết là gì?

Hạ đường huyết là tình trạng đường huyết hạ thấp < 70mg/dL (< 8,9mmol/L), nhưng hạ đường huyết có triệu chứng lâm sàng kèm theo thường xảy ra khi đường huyết nằm trong khoảng 45 – 50mg/dL (2,75mmol/L). Đây là một cấp cứu gây tổn thương não không hồi phục.

Sinh lý bệnh

Dấu hiệu thần kinh trung ương: Đường là thành phần nuôi dưỡng tế bào não. Gan là nơi duy trì sự ổn định đường huyết nhờ vào sự tân tạo glycogen. Khi dự trữ đường cạn kiệt gây tổn thương tế bào não, những vùng dễ bị thương là vỏ não, dưới vỏ (nhân đuôi, dưới đồi, hành não).

Dấu hiệu thần kinh thực vật: Hạ đường huyết gây ngừng tiết insulin và làm tăng tiết các hormone điều hòa khác như glucagon, adrenalin, cortison, ACTH và GH. Kích thích giải phóng noradrenalin, acetylcholin từ những thần kinh sau hạch giao cảm và cận giao cảm. Những triệu chứng thể hiện là do sự tăng tiết adrenalin.

Những dấu hiệu và triệu chứng của hạ đường huyết

• Dấu hiệu chung: Mệt xuất hiện đột ngột không giải thích được, đau đầu chóng mặt, xỉu.

• Dấu hiệu thần kinh thực vật: Vã mồ hôi, da xanh, hồi hộp, trống ngực, run tay, cảm giác lạnh, tăng tiết nước bọt.

• Dấu hiệu tim mạch: Nhịp nhanh trên thất, có thể gặp nhịp nhanh thất, tăng huyết áp tâm thu, đau ngực (ít gặp).

• Dấu hiệu tiêu hóa: Cảm giác đói, đau vùng thượng vị, buồn nôn, nôn, đi ngoài có thể gặp.

• Dấu hiệu thần kinh: Co giật, kiểu động kinh khu trú hoặc toàn thể, dấu hiệu thần kinh khu trú: Liệt ½ người, tổn thương thần kinh sọ, rối loạn cảm giác vận động, hội chứng tiểu não (có thể gặp), nhìn đôi.

• Dấu hiệu tâm thần là biểu hiện nặng của giảm đường huyết: Kích động, hung dữ, nói cười vô cớ, rối loạn nhân cách, ảo giác, ảo khứu.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh hạ đường huyết

Hôn mê hạ đường huyết là giai đoạn cuối của hạ đường huyết, xuất hiện ngay lập tức, đôi khi không có tiền triệu hoặc nối tiếp các triệu chứng có trước.

• Hôn mê yên lặng, hôn mê sâu có thể gặp hội chứng bó tháp một hoặc hai bên: Babinski (+), phản xạ gân xương nhanh nhạy, trong một số trường hợp có thể mất phản xạ gân xương.

• Tăng trương lực cơ và co giật khu trú hoặc toàn thể có thể gặp.

• Không có rối loạn nhịp thở.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến hạ đường huyết

Ở bệnh nhân đái tháo đường

Đái tháo đường phụ thuộc insulin:

• Quá liều insulin.

• Hấp thu insulin quá nhanh hoặc quá kéo dài: Loạn dưỡng mỡ dưới da do tiêm những vùng hoạt động nhiều, chườm nóng sau tiêm insulin.

• Sai lầm chế độ ăn: Ăn quá muộn sau tiêm, ăn không đủ, bỏ bữa ăn, thiếu bữa ăn phụ.

• Hoạt động thể lực không thường xuyên.

• Không giảm liều insulin (sau khi tăng tạm thời) sau nhiễm trùng, phẫu thuật.

• Suy thận, uống rượu.

Đái tháo đường không phụ thuộc insulin:

• Nhầm liều thuốc Sulfonylurea, phối hợp thuốc gây hạ đường huyết.

• Sai lầm chế độ ăn: Giảm thành phần glucid, hoạt động thể lực quá sức.

• Suy gan, suy thận.

Thuốc gây hạ đường huyết (liều cao): Insulin, sulfonylurea, chống viêm non steroid (NSAID) liều cao, quinine, chloramphenicol, ketoconazole, disopyramide (Rythmodan), haloperidol.

Ở bệnh nhân không đái tháo đường

Có hai loại là hạ đường huyết thực thể và hạ đường huyết phản ứng.

Hạ đường huyết thực thể:

• Insulinoma (u tiết insulin).

• U ngoại tụy: Các khối u fibrosarcoma, neurofibroma ở ngực, bụng, sau phúc mạc. Hiếm gặp hơn: Leucemie, ung thư buồng trứng, gan, thận, phổi.

• Nguyên nhân tại gan: Tổn thương gan nặng: Viêm gan virus, xơ gan, ung thư gan, viêm gan do nhiễm trùng.

• Nguyên nhân nội tiết: Suy thượng thận, suy thùy trước tuyến yên, suy giáp.

• Nguyên nhân gặp trong hồi sức cấp cứu: Suy gan, suy thận, suy tim, nhiễm trùng nặng, sốc.

Hạ đường huyết phản ứng:

• Hạ đường huyết do thần kinh thực vật.

• Hạ đường huyết do ăn quá nhiều glucid (đường đơn) gây tăng insulin quá nhiều sau ăn.

• Hạ đường huyết sau khi cắt dạ dày.

Những ai có nguy cơ mắc bệnh hạ đường huyết?

Các đối tượng sau đây có tỷ lệ mắc bệnh hạ đường huyết cao hơn những người bình thường:

• Tiền sử mắc các rối loạn nội tiết như suy tuyến thượng thận, suy tuyến yên.

• Người nghiện rượu, bia.

• Có khối u có nguồn gốc liên quan đến insulin ở tuyến tụy.

• Đang điều trị tiểu đường.

• Mắc các bệnh về viêm gan, thận.

Không nằm trong những nhóm người trên không đồng nghĩa với việc bạn sẽ không bị hạ đường huyết, có bất kì dấu hiệu bất thường nào xảy ra tốt nhất hãy tìm đến các bác sĩ để có cách giải quyết tốt nhất.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán hạ đường huyết

Khi thấy các dấu hiệu trên, các bác sĩ sẽ tiến hành xét nghiệm máu, lượng đường trong máu ở mức <70mg/dl (< 3.9mmol/l) thì được xác định là hạ đường huyết.

Đây là một bệnh có các dấu hiệu, triệu chứng khá rõ ràng nên việc chẩn đoán rất dễ dàng.

Phương pháp điều trị hạ đường huyết hiệu quả

Phương pháp điều trị khá đơn giản, đối với từng đợt hạ đường huyết như vậy bạn nên bổ sung đường ngay lập tức, bằng nhiều cách:

• Đơn giản nhất là ngậm kẹo.

• Uống nước trái cây ngọt.

• Uống viên glucose.

• Nếu mắc bệnh tiểu đường cần nói ngay với bác sĩ để có giải pháp tốt nhất.

• Tự kiểm tra nồng độ đường huyết đều đặn.

• Thực hiện nghiêm túc các lịch hẹn kiểm tra đường huyết với bác sĩ.

• Nên biết cách tiêm hoặc hướng dẫn cách tiêm glucagon khi có người hạ đường huyết bất tỉnh.

Nếu không thấy thuyên giảm sau khoảng 20 phút, bệnh nhân cần được bổ sung đường thêm lần nữa. Trường hợp hạ đường huyết dẫn đến động kinh thì cần tiêm ngay một mũi glucagon tức thì.

Phương pháp phòng ngừa hiệu quả

Mỗi người đều có thể phòng chống bệnh này bằng nhiều cách:

• Có chế độ ăn uống dinh dưỡng và khoa học.

• Vận động thường xuyên để nâng cao sức khỏe nhưng nên có các bữa ăn nhẹ trước các buổi tập nếu thấy cần thiết.

• Tuyệt đối không phớt lờ các dấu hiệu bất thường xảy ra đối với cơ thể, vì có thể dẫn đến những nguy hiểm chẳng hạn như tổn thương não, hôn mê sâu.

• Cẩn thận khi lái xe vì hạ đường huyết có thể gây nguy hiểm đến cơ thể tức thì.

• Tuyệt đối không tự ý mua thuốc uống hoặc bỏ thuốc, không theo chỉ định của các bác sĩ.

Ghi chú: Hạ đường huyết có thể gây biểu hiện rất nhanh và dễ dàng được điều trị bằng chất ngọt. Nhưng nếu không điều trị kịp thời, hạ đường huyết có thể dẫn đến choáng váng, ngất xỉu, hôn mê. Cần đặc biệt chú ý khi bản thân hoặc người thân bị hạ đường huyết khi ra ngoài.