Bó bột chân và những lưu ý quan trọng trong điều trị gãy xương

Tổn thương xương ở vùng chi dưới có thể ảnh hưởng lớn đến khả năng vận động và chất lượng sống. Việc bất động xương đúng kỹ thuật luôn đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục để giảm đau, hỗ trợ phần mềm bị tổn thương và ngăn ngừa di lệch thứ phát.

Bó bột chân là gì?

Bó bột chân là phương pháp cố định vùng xương gãy bằng vật liệu cứng, giúp giữ xương ở đúng vị trí giải phẫu để thúc đẩy liền xương và hạn chế tổn thương thêm. Phương pháp này thường được áp dụng trong các trường hợp gãy xương kín, không hoặc ít di lệch. Vật liệu bó bột phổ biến hiện nay gồm thạch cao và sợi thủy tinh với ưu điểm bền nhẹ và tạo khuôn tốt. Mặc dù gây khó khăn khi vận động nhưng bó bột vẫn được xem là kỹ thuật hiệu quả an toàn trong điều trị gãy xương chi dưới.

Tác dụng của bó bột chân

Bó bột chân không chỉ cố định xương mà còn hỗ trợ nhiều quá trình khác liên quan đến phục hồi chức năng.

Thủ thuật này mang lại các lợi ích gồm bất động phần xương gãy, giúp xương giữ đúng vị trí giải phẫu và giảm nguy cơ di lệch thứ phát. Phương pháp bó bột thúc đẩy quá trình liền xương, đồng thời giảm sưng nề giảm đau và hạn chế co thắt cơ sau chấn thương. Khi phần mềm quanh vùng gãy chịu áp lực lớn, bó bột giúp bảo vệ mô tổn thương và giảm nguy cơ phù nề lan rộng.

Ngoài ra, bó bột còn đóng vai trò bất động tạm thời cho người bệnh đang chờ phẫu thuật. Việc cố định đúng giúp người bệnh sớm phục hồi khả năng vận động sau khi bột được tháo.

Khi nào cần thực hiện bó bột chân?

Bó bột không phải lúc nào cũng là lựa chọn phù hợp nên bác sĩ sẽ dựa trên mức độ tổn thương để chỉ định.

Như đã đề cập bên trên, phương pháp này thường được chỉ định trong các trường hợp gãy xương kín, không hoặc ít di lệch - đặc biệt là gãy xương bàn chân, gãy xương cẳng chân và gãy xương ở trẻ em. Bó bột cũng được sử dụng khi cần bất động tạm thời để chuẩn bị cho phẫu thuật hoặc trường hợp chấn thương phần mềm khớp như tổn thương khớp cổ chân.

Việc đánh giá đúng tình trạng xương bằng hình ảnh học giúp bác sĩ quyết định thời điểm và kỹ thuật bó bột thích hợp.

Những điều cần chú ý sau bó bột chân

Giai đoạn sau bó bột giữ vai trò quan trọng vì ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ và chất lượng liền xương.

Ngay sau khi bó bột, người bệnh cần kiểm tra đầu ngón chân xem có tình trạng tím tái, sưng đau quá mức, tê bì hoặc mất cảm giác hay không. Đây là dấu hiệu cảnh báo bó quá chật gây cản trở máu lưu thông. Nếu kéo dài trên sáu giờ, nguy cơ hoại tử mô có thể xảy ra.

Để quá trình hồi phục đạt hiệu quả, người bệnh cần:

• Tái khám ngay khi có đau tăng, sưng nề, tê bì hoặc tím đầu ngón.
• Kê cao chi bó bột để giảm phù nề.
• Tập gồng cơ đúng hướng dẫn để hạn chế teo cơ và hỗ trợ nuôi dưỡng xương.
• Vận động các phần chi không bị bó để tăng lưu thông máu và giảm cứng khớp.
• Chỉ nên đi lại sau 30 - 48 giờ khi lớp bột đủ cứng.
• Bọc bột trong túi chống thấm khi tắm để tránh bột bị ẩm gây mùi và hư hỏng.
• Không dùng vật sắc nhọn chọc gãi vào trong bột để tránh gây tổn thương da và nhiễm trùng.
• Tái khám theo lịch của bác sĩ để theo dõi tiến trình liền xương.

Giải đáp thắc mắc thường gặp khi bó bột chân

Trong quá trình điều trị, người bệnh có thể gặp nhiều băn khoăn liên quan đến ăn uống, sinh hoạt và vận động.

Bó bột chân bao lâu thì tháo?

Thời gian tháo bột phụ thuộc tốc độ liền xương vốn chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố như vị trí gãy, mức độ tổn thương mô mềm, tình trạng dinh dưỡng và bệnh lý đi kèm.

Ở người khỏe mạnh, xương chi trên thường liền sau 4 - 8 tuần, còn chi dưới mất khoảng 8 - 12 tuần. Tuy nhiên, đây chỉ là mốc tham khảo vì thời gian thực tế có thể dài hơn hoặc ngắn hơn tùy cơ địa. Trước khi tháo bột, bác sĩ sẽ khám lâm sàng kết hợp chụp X quang để đánh giá mức độ liền xương. Khi cấu trúc xương ổn định và không còn khe gãy, bác sĩ sẽ tiến hành cắt bột rồi hướng dẫn tập phục hồi chức năng.

Khi bó bột chân có cần kiêng ăn không?

Người bệnh thường lo lắng về chế độ ăn trong thời gian bó bột vì cho rằng có thể ảnh hưởng đến quá trình liền xương.

Trong thực tế, người bị gãy xương không cần kiêng thực phẩm mà nên ưu tiên thức ăn mềm, dễ tiêu, giàu dinh dưỡng như cháo, súp, sữa, trứng, thịt, cá, rau xanh và thực phẩm giàu canxi. Nguồn dưỡng chất đầy đủ giúp đẩy nhanh quá trình tái tạo xương và hồi phục mô mềm.

Bó bột chân có được tắm không?

Vệ sinh cá nhân vẫn có thể thực hiện bình thường khi bó bột nếu người bệnh biết cách giữ cho phần bột khô ráo.

Nước thấm vào lớp bột có thể làm bột nứt mềm hoặc gây ẩm mốc dẫn đến ngứa và mùi hôi. Vì vậy, khi tắm người bệnh nên dùng túi nilon hoặc túi chống thấm để che kín vùng bột. Trong thời gian điều trị kéo dài từ 2 - 6 tuần, việc thay bột định kỳ cũng giúp hạn chế tình trạng bẩn và khó chịu.

Bó bột chân có được đi lại không?

Khả năng vận động phụ thuộc giai đoạn điều trị và loại bột được sử dụng.

Ở giai đoạn đầu, người bệnh thường được bó bột rạch dọc để giảm áp lực do sưng. Lúc này, chỉ nên vận động nhẹ đầu ngón chân và tuyệt đối không tỳ chân xuống đất vì có thể gây di lệch hoặc làm bột vỡ. Sau khoảng 7 - 10 ngày khi thay bột tròn kín, người bệnh được khuyến khích tập đi trên bột dưới hướng dẫn của bác sĩ để kích thích liền xương và hạn chế loãng xương. Mức độ vận động sẽ tăng dần theo tiến trình hồi phục.

Bó bột chân là phương pháp điều trị nền tảng trong chấn thương chỉnh hình nhằm giúp xương liền đúng trục và bảo tồn chức năng vận động. Hiểu đúng chỉ định, cách chăm sóc và dấu hiệu cảnh báo bất thường giúp người bệnh chủ động trong quá trình điều trị và hạn chế tối đa biến chứng. Việc tuân thủ tái khám cùng chế độ dinh dưỡng phù hợp và tập luyện hợp lý sẽ hỗ trợ xương phục hồi nhanh hơn và đạt được độ vững chắc cần thiết.