Bong gân cổ chân: Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách xử lý

Nhiều người có thói quen xem nhẹ bong gân cổ chân, tự ý nắn bóp hay bỏ qua việc điều trị, dẫn đến chấn thương trở nên nghiêm trọng hơn, tái phát nhiều lần. Thực tế, việc nhận biết sớm mức độ bong gân và áp dụng biện pháp chăm sóc đúng cách không chỉ giúp giảm đau nhanh chóng mà còn ngăn ngừa biến chứng về sau. Vậy bong gân cổ chân là gì? Cùng tìm hiểu kỹ hơn về tình trạng này qua bài viết dưới đây.

Bong gân cổ chân là gì?

Bong gân cổ chân là một dạng chấn thương xảy ra khi các dây chằng xung quanh khớp cổ chân bị kéo giãn quá mức hoặc bị rách do tác động đột ngột, chẳng hạn như vấp ngã, xoay chân sai tư thế, nhảy từ trên cao xuống hay chơi thể thao cường độ mạnh. Tình trạng bong gân này có thể nhẹ hoặc nặng tùy thuộc vào mức độ chấn thương được chia thành 3 cấp:

• Độ 1: Dây chằng bị giãn nhẹ, đau và sưng ít.
• Độ 2: Dây chằng bị rách một phần, đau nhiều, cổ chân lỏng lẻo.
• Độ 3: Dây chằng đứt hoàn toàn, sưng to, bầm tím rõ, mất khả năng vận động.

Nguyên nhân gây bong gân cổ chân

Bong gân cổ chân xảy ra khi các dây chằng, bộ phận có nhiệm vụ giữ cho xương cổ chân ổn định, bị kéo giãn quá mức hoặc rách. Tình trạng này thường bắt nguồn từ những tác động cơ học đột ngột, vượt quá khả năng chịu đựng của dây chằng. Một số nguyên nhân phổ biến gồm:

Xoay hoặc vặn cổ chân sai tư thế

Đây là nguyên nhân thường gặp nhất. Chỉ một bước hụt khi đi trên bậc thang, hoặc xoay người quá nhanh khi chạy cũng có thể khiến cổ chân bị lật, dẫn đến bong gân chân.

Đi, chạy hoặc tiếp đất trên bề mặt không bằng phẳng

Khi di chuyển trên đường gồ ghề, dốc nghiêng hoặc bãi cỏ có ổ gà, nguy cơ trẹo chân tăng cao. Lực dồn xuống cổ chân không đều khiến dây chằng phải chịu áp lực lớn.

Chấn thương trong thể thao

Các môn thể thao đòi hỏi tốc độ và sự thay đổi hướng liên tục như bóng đá, bóng rổ, tennis, cầu lông… thường gây bong gân cổ chân. Người chơi dễ bị lật cổ chân khi bật nhảy hoặc tranh chấp bóng.

Nhảy từ trên cao xuống hoặc tiếp đất sai cách

Khi tiếp đất, nếu trọng lượng cơ thể dồn lệch sang một bên, dây chằng cổ chân sẽ bị kéo căng đột ngột, dẫn đến bong gân.

Giày dép không phù hợp

Giày cao gót hoặc giày thể thao không ôm chân chắc chắn làm cổ chân kém ổn định. Trong lúc vận động, chỉ cần một động tác lệch nhỏ cũng có thể gây chấn thương.

Cơ bắp yếu hoặc khớp lỏng lẻo

Người từng bị bong gân, có cơ cổ chân yếu hoặc cấu trúc khớp bẩm sinh lỏng lẻo thường dễ tái phát. Ngoài ra, thiếu khởi động trước khi tập luyện cũng làm dây chằng kém linh hoạt, tăng nguy cơ chấn thương.

Dấu hiệu khi bị bong gân chân

Khi bị bong gân chân, người bệnh thường có những biểu hiện khá rõ ràng nhưng nhìn chung có thể nhận biết qua các dấu hiệu sau:

• Đau nhói hoặc đau âm ỉ quanh cổ chân;
• Sưng tấy;
• Bầm tím, đổi màu da;
• Hạn chế vận động;
• Cảm giác lỏng khớp hoặc mất vững chắc.

Đối với tình trạng chấn thương nghiêm trọng, bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm hình ảnh như:

• Chụp X-quang: Nhằm loại trừ nguyên nhân gãy xương, đánh giá vị trí các xương vùng cổ chân.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Nhằm tạo ra hình ảnh mặt cắt ngang chi tiết của các cấu trúc phần mềm bên trong cổ chân, bao gồm các dây chằng.
• Siêu âm: Thông qua siêu âm, bác sĩ có thể đánh giá tình trạng tổn thương dây chằng cổ chân.
• Chụp CT: Có thể thấy được hình ảnh chi tiết về xương và khớp trong cổ chân.

Triệu chứng bong gân cổ chân kéo dài bao lâu?

Bong gân cổ chân là tình trạng tổn thương dây chằng quanh khớp, mức độ hồi phục phụ thuộc vào mức độ chấn thương. Ở thể nhẹ, các triệu chứng như sưng nề, đau, bầm tím thường giảm sau 1-2 tuần nếu được nghỉ ngơi và chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, với bong gân trung bình đến nặng, cơn đau và sưng có thể kéo dài nhiều tuần, thậm chí 6-12 tuần, cho đến khi dây chằng lành hẳn. Nếu triệu chứng không cải thiện hoặc tái phát kéo dài, người bệnh nên đi khám để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.

Cách điều trị bong gân cổ chân

Điều trị bong gân cổ chân phụ thuộc vào mức độ tổn thương dây chằng, mục tiêu là giảm đau, giảm sưng, phục hồi vận động và ngăn ngừa biến chứng. Người bệnh cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để đạt hiệu quả điều trị tối ưu. Các phương pháp thường được áp dụng gồm:

• Chăm sóc tại nhà: Nguyên tắc PRICE (Protection - bảo vệ, Rest - nghỉ ngơi, Ice - chườm lạnh, Compression - băng ép, Elevation - kê cao chân) được áp dụng trong 24-48 giờ đầu để hạn chế sưng nề và tổn thương thêm.
• Sử dụng thuốc: Bác sĩ có thể kê thuốc giảm đau, kháng viêm không steroid (NSAIDs) hoặc acetaminophen giúp cải thiện triệu chứng đau nhức, sưng tấy.
• Bất động cổ chân: Với bong gân nặng (độ III), bệnh nhân có thể cần cố định bằng nẹp vải hoặc nẹp bột từ 4-6 tuần, tránh vận động sớm để hạn chế nguy cơ mất vững khớp.
• Vật lý trị liệu: Sau khi triệu chứng thuyên giảm, người bệnh tập phục hồi chức năng với các bài tập tăng sức mạnh cơ, cải thiện phạm vi vận động và thăng bằng, giúp ngăn tái phát chấn thương.
• Phẫu thuật: Chỉ định trong trường hợp tổn thương nặng, điều trị bảo tồn thất bại hoặc khớp mất vững kéo dài, nhằm tái tạo và làm vững dây chằng.
• Lưu ý một số vấn đề: Không sử dụng rượu hoặc cao nóng xoa bóp vào chỗ bị thương có thể khiến cho phần cơ bị teo và khớp bị cứng sau khi vết thương hồi phục.

Hy vọng những thông tin trên đã giúp bạn hiểu rõ hơn về bong gân cổ chân, từ nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết đến các biện pháp xử trí phù hợp. Dù đây là chấn thương khá phổ biến và đa số có thể hồi phục nếu được chăm sóc đúng cách, nhưng người bệnh tuyệt đối không nên chủ quan.