Bớt sắc tố bẩm sinh: Nguyên nhân, nhận biết và cách xử lý an toàn

Ngay từ khi mới chào đời, nhiều trẻ có thể xuất hiện những mảng da khác màu so với vùng da xung quanh. Phần lớn trường hợp là lành tính, song đôi khi chúng có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ hoặc tiềm ẩn rủi ro sức khỏe. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và mức độ cần lưu ý.

Bớt sắc tố bẩm sinh là gì?

Bớt sắc tố bẩm sinh là loại bớt xuất hiện ngay từ khi trẻ mới chào đời, được tạo thành do sự thay đổi trong quá trình phân bố sắc tố melanin của da. Bớt sắc tố bẩm sinh thường có màu từ nâu nhạt, nâu sẫm cho đến xanh xám, tùy thuộc vào độ sâu và mật độ sắc tố.

Đa số bớt này đều lành tính, không gây đau hay ngứa. Tuy nhiên, chúng lại khiến nhiều cha mẹ lo lắng vì ảnh hưởng đến thẩm mỹ hoặc tiềm ẩn nguy cơ bệnh lý về da. Một số loại bớt sắc tố bẩm sinh thường gặp gồm:

• Bớt Ota: Xuất hiện quanh vùng mắt, gò má, trán,... và có màu xanh xám;
• Bớt Hori: Tương tự bớt Ota nhưng xuất hiện muộn hơn, thường ở hai bên má;
• Bớt cà phê sữa: Có màu nâu nhạt, phẳng, xuất hiện ở nhiều vùng cơ thể;
• Bớt Mongol (Mông Cổ): Màu xanh xám, thường gặp ở vùng lưng hoặc mông, dễ nhầm với vết bầm tím.

Nguyên nhân hình thành bớt sắc tố bẩm sinh

Nhiều cha mẹ thường thắc mắc liệu bớt sắc tố bẩm sinh có liên quan đến chế độ ăn uống hay sinh hoạt trong thai kỳ hay không. Thực tế, y học hiện đại khẳng định bớt sắc tố chủ yếu hình thành do yếu tố bẩm sinh, không liên quan đến chế độ ăn uống hoặc sinh hoạt của mẹ bầu. Bớt sắc tố bẩm sinh không lây nhiễm và không thể phòng tránh hoàn toàn bởi chúng liên quan đến cơ chế tự nhiên của cơ thể. Một số yếu tố nguy cơ chính gồm:

• Yếu tố di truyền: Trong gia đình có người từng xuất hiện bớt sắc tố thì trẻ có khả năng gặp tình trạng tương tự.
• Rối loạn phân bố melanin: Quá trình sản xuất và tích tụ sắc tố da có bất thường, dẫn đến vùng da có màu đậm.

Đặc điểm nhận biết bớt sắc tố bẩm sinh

Không phải vết bớt bẩm sinh nào cũng giống nhau, việc nhận biết đúng loại bớt sẽ giúp cha mẹ yên tâm hơn và dễ dàng lựa chọn phương pháp theo dõi, xử lý phù hợp. Một số đặc điểm thường gặp của bớt sắc tố bẩm sinh có thể kể đến như:

• Màu sắc: Thường là nâu nhạt, nâu đậm, xanh hoặc xám;
• Kích thước: Có thể nhỏ khoảng vài mm hoặc lan rộng đến vài cm;
• Vị trí: Xuất hiện ở mặt, tay, chân, lưng hoặc vùng mông;
• Hình dạng: Bề mặt phẳng, không đau, không ngứa, không gây khó chịu.

Trong đa số trường hợp, bác sĩ có thể chẩn đoán thông qua quan sát bằng mắt thường. Tuy nhiên, với những vết bớt có dấu hiệu bất thường, có thể chỉ định thêm các xét nghiệm để loại trừ hoặc phát hiện sớm nguy cơ bệnh da liễu ảnh hưởng đến sức khỏe của bé.

Bớt sắc tố bẩm sinh có nguy hiểm không?

Một trong những mối lo của nhiều cha mẹ là liệu bớt sắc tố bẩm sinh có gây ảnh hưởng đến sức khỏe hay không. Thực tế, đa phần các loại bớt này đều khá lành tính, không gây hại đến cơ thể nhưng trong các trường hợp hiếm, bớt sắc tố bẩm sinh có thể mang đến rủi ro như:

• Nguy cơ ác tính: Một số ít bớt sắc tố lớn, đặc biệt là bớt bẩm sinh khổng lồ có thể tiến triển thành ung thư da (melanoma).
• Ảnh hưởng tâm lý: Trẻ có bớt ở vị trí dễ thấy như mặt, cổ thường dễ tự ti, mặc cảm khi lớn lên.
• Gây hiểu lầm: Một số loại bớt xanh dễ nhầm lẫn với vết bầm tím, đôi khi khiến phụ huynh lo lắng.

Khi nào cần đi khám da liễu?

Không phải tất cả các trường hợp bớt sắc tố đều cần can thiệp y tế nhưng có những dấu hiệu cảnh báo cho thấy cha mẹ nên đưa trẻ đi khám. Cụ thể cần đến gặp bác sĩ da liễu khi có những biểu hiện dưới đây:

• Vết bớt thay đổi nhanh về màu sắc, trở nên sẫm hoặc loang lổ;
• Bớt phát triển nhanh về kích thước;
• Có hiện tượng dày, sần, loét, ngứa hoặc chảy máu;
• Bớt nằm ở vị trí mặt, đặc biệt quanh mắt, ảnh hưởng đến tầm nhìn hoặc tính thẩm mỹ.

Phương pháp điều trị bớt sắc tố bẩm sinh

Điều trị bớt sắc tố bẩm sinh phụ thuộc vào loại bớt, kích thước, vị trí và mức độ ảnh hưởng cụ thể ở mỗi người. Không phải trường hợp nào cũng cần can thiệp y tế sớm bởi một số dạng bớt có thể mờ dần theo thời gian.

Cha mẹ cần lưu ý tuyệt đối không áp dụng mẹo dân gian hoặc tự ý bôi thuốc không rõ nguồn gốc vì có thể khiến da bị kích ứng, viêm nhiễm hoặc làm tình trạng bớt nặng thêm. Nếu cần điều trị, các phương pháp thường được bác sĩ tư vấn gồm:

• Theo dõi định kỳ: Dành cho bớt nhỏ, không gây ảnh hưởng đến sức khỏe.
• Laser: Đây là phương pháp được áp dụng nhiều nhất, hiệu quả với bớt Ota, Hori và bớt cà phê sữa. Tia laser sẽ giúp phá vỡ hắc tố dưới da, làm nhạt màu bớt qua các lần điều trị.
• Phẫu thuật: Chỉ áp dụng cho những bớt lớn, nghi ngờ ác tính hoặc ảnh hưởng nặng đến tính thẩm mỹ.

Có thể phòng ngừa bớt sắc tố bẩm sinh không?

Theo một số tài liệu, hiện nay chưa có biện pháp phòng ngừa bớt bẩm sinh tuyệt đối. Tuy nhiên, cha mẹ có thể giảm thiểu nguy cơ và hỗ trợ sức khỏe tổng thể cho con bằng cách:

• Mẹ bầu duy trì chế độ ăn uống cân bằng, bổ sung vitamin và khoáng chất đầy đủ.
• Hạn chế tiếp xúc với hóa chất độc hại hoặc môi trường ô nhiễm trong thai kỳ.
• Sau khi trẻ chào đời, nên bảo vệ da trẻ khỏi tia UV từ ánh nắng mặt trời quá gắt để tránh làm bớt sẫm màu hơn.

Bớt sắc tố bẩm sinh là tình trạng phổ biến, đa phần không gây nguy hiểm nhưng có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ và tâm lý trẻ. Cha mẹ cần hiểu rõ đặc điểm của từng loại bớt, theo dõi thường xuyên và đưa trẻ đi khám khi có dấu hiệu bất thường. Với sự phát triển của y học hiện đại, việc điều trị bớt bằng laser hoặc các phương pháp chuyên khoa đã mang lại hiệu quả rõ rệt, giúp trẻ tự tin hơn trong cuộc sống.