Các loại u não thường gặp và nguyên nhân gây ra các khối u não

U não là một trong những bệnh lý phức tạp và đa dạng nhất trong lĩnh vực y học. Các loại u não có thể phát triển từ nhiều vị trí khác nhau trong hệ thống thần kinh. Mỗi loại u não có những đặc điểm riêng biệt về nguồn gốc, triệu chứng và cách điều trị, yêu cầu sự hiểu biết sâu sắc và kỹ năng chẩn đoán từ các bác sĩ chuyên khoa. Bài viết dưới đây sẽ giới thiệu các loại u não thường gặp và các nguyên nhân của bệnh.

Tổng quan về u não

Có rất nhiều loại u não khác nhau, trong đó phần lớn là u trong mô não, sau đó là các khối u màng não, u dây thần kinh sọ não, u tuyến yên và các khối u di căn não. Các khối u mô não và u trong sọ não thường tiến triển chậm, vì não có thời gian thích nghi dần với khối u bằng cách thải bớt nước. Do đó, các triệu chứng của u não thường diễn biến âm ỉ và không rõ rệt.

Tuy nhiên, trong trường hợp u có tính thâm nhiễm và gây chèn ép hệ tuần hoàn xung quanh dẫn đến phù não, các triệu chứng sẽ rõ rệt và nghiêm trọng hơn. Một số loại u có nang dịch bên trong và mạch máu tăng sinh nhiều, dễ bị chảy máu bên trong u. Đây là tình trạng rất nguy hiểm, có thể xem như một bệnh cấp tính vì hội chứng tăng áp lực trong sọ có thể tăng đột ngột. Nếu không được can thiệp kịp thời, tình trạng này sẽ ảnh hưởng lớn tới sức khỏe và tính mạng của người bệnh.

Bên trong hộp sọ có một khoảng dung dịch kín, được chia thành nhiều khoang khác nhau, ngăn cách bởi các vách như lều tiểu não và liềm não. Mỗi khoang sẽ có áp lực khác nhau khi khối u xuất hiện. Mô não sẽ bị dịch chuyển từ khoang này sang khoang khác nhằm cân bằng áp lực, có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng.

Các loại u não thường gặp

U não lành tính

U não lành tính là khối u không chứa tế bào ung thư, nhưng vẫn có thể chèn ép hệ tuần hoàn não và ảnh hưởng đến sức khỏe. U não lành tính vẫn có thể đe dọa tính mạng bệnh nhân, có thể cắt bỏ được khối u não lành tính.Tỉ lệ tái phát sau khi được loại bỏ rất thấp. Ranh giới của u não lành tính khá rõ ràng, không xâm lấn sang các mô xung quanh hay di căn đến các vị trí khác trong cơ thể. Tuy nhiên, u não lành tính có thể trở thành ác tính.

U não ác tính

U não ác tính là khối u chứa tế bào ung thư. U não ác tính đe dọa trực tiếp đến tính mạng người bệnh. Bệnh thường tiến triển nhanh, khối u tấn công các mô xung quanh. U ác tính có thể di căn sang các bộ phận khác.

Nguyên nhân gây u não

Các khối u não nguyên phát hình thành từ chính não hoặc các mô lân cận như màng não, dây thần kinh sọ, tuyến yên hoặc tuyến tùng. Chúng bắt đầu khi các tế bào bình thường trải qua những thay đổi (đột biến) trong DNA của chúng. DNA của tế bào chứa các hướng dẫn cho tế bào biết cách hoạt động. Các đột biến này khiến các tế bào phát triển và phân chia nhanh chóng, đồng thời tiếp tục sống khi các tế bào khỏe mạnh khác sẽ chết. Kết quả là tạo ra một khối lượng lớn các tế bào bất thường, hình thành nên khối u.

Ở người lớn, các khối u não nguyên phát hiếm gặp hơn nhiều so với các khối u não thứ cấp, nơi ung thư bắt đầu từ một vị trí khác và di căn đến não.

Có nhiều loại u não nguyên phát khác nhau và mỗi loại được đặt tên theo loại tế bào liên quan. Ví dụ, các khối u bắt đầu trong não hoặc tủy sống bao gồm u tế bào hình sao, u tuyến ức, u nguyên bào thần kinh đệm, u tế bào đầu và u nguyên bào thần kinh đệm ít nhánh.

• U màng não: Khối u từ màng bao quanh não và tủy sống, phần lớn là lành tính.
• U thần kinh âm thanh (schwannomas): Khối u lành tính trên dây thần kinh kiểm soát thăng bằng và thính giác từ tai trong đến não.
• U tuyến yên: Khối u tại tuyến yên ở đáy não, ảnh hưởng đến sản xuất hormone.
• U nguyên bào tủy: Khối u ung thư não phổ biến ở trẻ em, bắt đầu ở phần sau của não và lan qua dịch tủy sống.
• Khối u tế bào mầm: Khối u phát triển từ tế bào mầm, đôi khi ảnh hưởng đến não.
• U sọ não: Khối u hiếm gặp gần tuyến yên, ảnh hưởng đến hormone và cấu trúc não lân cận.
• Di căn: Khối u não thứ cấp từ ung thư ở nơi khác trong cơ thể. Thường gặp nhất ở người có tiền sử ung thư như ung thư vú, đại tràng, thận, phổi và u ác tính.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ hình thành khối u não

Ở hầu hết những người mắc u não nguyên phát, nguyên nhân của khối u vẫn chưa rõ ràng. Tuy nhiên, các bác sĩ đã xác định được một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc u não.

Các yếu tố rủi ro bao gồm:

• Tiếp xúc với bức xạ: Những người đã tiếp xúc với bức xạ ion hóa có nguy cơ mắc u não cao hơn. Ví dụ về bức xạ ion hóa bao gồm xạ trị để điều trị ung thư và phơi nhiễm bức xạ từ bom nguyên tử.
• Tiền sử gia đình bị u não: Một số ít trường hợp u não xảy ra ở những người có tiền sử gia đình bị u não hoặc có các hội chứng di truyền làm tăng nguy cơ mắc u não.

Vì sao u não thường phát hiện muộn?

Biểu hiện của u não có ba loại chính:

• Triệu chứng chung liên quan đến tăng áp lực sọ não và động kinh.
• Triệu chứng liên quan đến tính chất mô học của khối u.
• Triệu chứng do vị trí xuất hiện khối u gây ra.

Tầm quan trọng của triệu chứng tăng áp lực nội sọ và động kinh trong các trường hợp u não là rất cao, có tới 40% trường hợp xuất hiện triệu chứng này. Trong số này, động kinh thường là dấu hiệu đầu tiên cho thấy có sự tồn tại của bệnh u não, nhưng tại Việt Nam, triệu chứng này vẫn chưa được chú ý nhiều. Việc bỏ qua các dấu hiệu ban đầu này thường dẫn đến việc phát hiện u não muộn.

Hội chứng tăng áp lực sọ não bao gồm nhiều dấu hiệu chỉ ra sự hiện diện của một khối u trong hộp sọ bao gồm đau đầu lan rộng, đau đầu ngày càng nghiêm trọng, buồn nôn khi thức dậy, chậm chạp và phù gai thị . Những dấu hiệu này thường dễ bị bỏ qua vì có thể bị nhầm lẫn với các triệu chứng của các bệnh thông thường khác.

Các khối u lành tính, đặc biệt là u màng não thường phát triển rất chậm trong nhiều năm và có xu hướng có nhiều mạch máu phát triển. Việc phát hiện u não muộn có thể dẫn đến việc khối u đạt kích thước rất lớn.

Như vậy, các loại u não bao gồm nhiều dạng khác nhau, từ những loại lành tính như u màng não phát triển chậm đến những loại ung thư nguy hiểm. Các triệu chứng của u não có thể đa dạng và thường không rõ ràng, đặc biệt là ở những loại u phát triển chậm. Việc nhận biết sớm và chẩn đoán chính xác là rất quan trọng để điều trị hiệu quả và cải thiện dự đoán cho bệnh nhân. Nếu có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào liên quan đến sự xuất hiện của u não, nên đến gặp bác sĩ để đưa ra phương pháp điều trị phù hợp và kịp thời.