Những áp lực cơ học khi mang thai có thể dẫn đến các rối loạn cấp tính như đau, chèn ép thần kinh, tổn thương khớp và nhiễm trùng. Với vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán chính xác, các bác sĩ chẩn đoán hình ảnh cần có hiểu biết sâu sắc về những thay đổi này. Từ đó có thể xác định các vấn đề về xương khi sinh để phòng ngừa, điều trị kịp thời. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về các rối loạn cơ xương khớp vùng chậu phổ biến trong và sau thai kỳ.

Các vấn đề về xương khi sinh: Loãng xương hông thoáng qua

Loãng xương hông thoáng qua (TOH) là một trong những vấn đề về xương khi sinh hiếm gặp, thường xuất hiện trong ba tháng cuối của thai kỳ. Bệnh đặc trưng bởi cơn đau hông dữ dội, khởi phát đột ngột hoặc từ từ, làm ảnh hưởng đến dáng đi và trầm trọng hơn khi chịu trọng lượng.

Nguyên nhân của TOH vẫn chưa được xác định rõ. Tuy nhiên, chẩn đoán sớm là rất quan trọng vì việc chịu trọng lượng không được bảo vệ có thể dẫn đến biến chứng gãy đầu xương đùi.

MRI là phương pháp chẩn đoán hiệu quả nhất, giúp phát hiện sớm các trường hợp gãy xương hông tiềm ẩn và phân biệt rõ ràng giữa TOH và hoại tử xương. Tình trạng này thường tự khỏi trong vòng 6 - 8 tháng và hiếm khi tái phát ở những lần mang thai sau.

Đau lưng dưới và đau vùng chậu liên quan đến thai kỳ

Đau lưng dưới và đau vùng chậu là những vấn đề cơ xương khớp phổ biến nhất mà phụ nữ gặp phải trong thời gian mang thai và sau sinh.

• Đau lưng dưới: Tình trạng này có thể xảy ra ở 24% đến 90% các trường hợp. Nguy cơ đau lưng tăng gấp đôi ở những phụ nữ đã từng bị đau lưng trước khi mang thai hoặc đã mang thai nhiều lần.
• Đau vùng chậu (PGP): Đây là thuật ngữ dùng để chỉ cơn đau cụ thể ở các khớp lumbosacral, sacroiliac và khớp mu. Khoảng 22% phụ nữ trải qua PGP trong thai kỳ hoặc sau sinh, trong đó 5 - 8% gặp phải các triệu chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến khả năng vận động. PGP cũng có thể kéo dài ở 7% phụ nữ sau khi sinh.

Thông thường, việc chẩn đoán dựa vào khám lâm sàng. Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như X-quang, siêu âm và chụp cộng hưởng từ (MRI) chỉ được chỉ định khi các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hoặc có dấu hiệu bất thường. Siêu âm đặc biệt hữu ích để đánh giá mức độ giãn của khớp và có thể thực hiện nhiều lần để theo dõi. Trong khi đó, MRI là công cụ hiệu quả để đánh giá chi tiết cột sống thắt lưng.

Hoại tử đầu xương đùi

Hoại tử vô mạch chỏm xương đùi là một trong những vấn đề về xương khi sinh hiếm gặp nhưng nghiêm trọng. Tình trạng này thường xảy ra trong ba tháng cuối của thai kỳ hoặc giai đoạn hậu sản, đặc biệt ở những bà mẹ lớn tuổi. Nguyên nhân chính xác vẫn chưa được biết rõ, nhưng các yếu tố như nồng độ hormone cortisol, estrogen và progesterone tăng cao, cùng với áp lực nội tủy và chèn ép cơ học, được cho là góp phần làm giảm lượng máu nuôi dưỡng chỏm xương đùi.

Các triệu chứng thường bắt đầu bằng cơn đau sâu ở háng, tăng dần khi đứng và đi lại. Giai đoạn đầu, X-quang có thể không phát hiện được bất thường, nhưng ở giai đoạn muộn sẽ thấy các dấu hiệu như xơ cứng và xẹp chỏm xương đùi. Do đó, MRI là công cụ chẩn đoán sớm và hiệu quả nhất, giúp phân biệt với các bệnh lý khác và đưa ra tiên lượng tốt hơn.

Loãng xương và gãy xương

Loãng xương liên quan đến thai kỳ và cho con bú là một trong những vấn đề về xương khi sinh hiếm gặp nhưng tiềm ẩn nguy cơ. Mặc dù cơ chế bệnh sinh chưa rõ ràng, mật độ xương đã được chứng minh là giảm trong thai kỳ và sau sinh do thiếu hụt canxi cùng với những thay đổi nội tiết tố.

Các yếu tố nguy cơ bao gồm: Dinh dưỡng kém, tiền sử gia đình mắc bệnh loãng xương và căng thẳng trong thai kỳ. Sự suy giảm này có thể dẫn đến gãy xương do áp lực ở vùng chậu và hông.

Trật khớp xương cùng cụt và đau xương cụt

Đau xương cụt là tình trạng đau ở vùng xương cụt xảy ra khi ngồi. Sinh khó và đáy chậu ngắn là hai yếu tố nguy cơ chính gây ra tình trạng này.

Các triệu chứng thường xuất hiện vào ngày sau khi sinh, ngay khi bệnh nhân chuyển sang tư thế ngồi. Các bất thường ở vùng khớp cùng cụt có thể được đánh giá bằng chụp X-quang tĩnh và động ở tư thế đứng và ngồi.

Viêm khớp cùng chậu

Viêm khớp cùng chậu là một trong những vấn đề về xương khi sinh hiếm gặp, do dây chằng và bao khớp bị kéo căng, tổn thương trong quá trình mang thai và sinh nở. Bệnh thường có các triệu chứng như sốt, tăng bạch cầu và có thể tự khỏi sau vài tháng, nhưng cần theo dõi chặt chẽ ở người mang gen HLA-B27.

Một biến chứng nguy hiểm hơn là viêm khớp cùng chậu mủ. Tình trạng này xảy ra do vi khuẩn, thường là Staphylococcus aureus, lây lan từ các vùng nhiễm trùng khác như đường sinh dục hoặc đường tiết niệu, gây nhiễm trùng khớp.

Thoát vị đĩa đệm và đau thần kinh tọa

Đau thần kinh tọa chỉ ảnh hưởng khoảng 1% thai kỳ. Tình trạng này có thể gây ra hội chứng chèn ép thần kinh đuôi ngựa (cauda equina syndrome) ở khoảng 1 trên 10.000 phụ nữ mang thai.

Biểu hiện lâm sàng thường là đau rễ thần kinh hoặc tê đột ngột ở cả hai chân. Chụp MRI không tiêm thuốc cản quang được ưu tiên chỉ định khi các triệu chứng đau trở nên nghiêm trọng, không kiểm soát được, có suy giảm vận động hoặc các dấu hiệu hẹp ống sống.

Hầu hết các trường hợp không biến chứng đều có thể được điều trị hiệu quả bằng các phương pháp bảo tồn như nghỉ ngơi tại giường, chườm đá, vật lý trị liệu, và dùng thuốc giảm đau.

Bệnh lý đám rối thắt lưng - xương cùng

Bệnh lý đám rối thần kinh thắt lưng - xương cùng là một biến chứng khi sinh do đầu thai nhi đang đi xuống đè ép thân thắt lưng - xương cùng vào cánh xương cùng. Phía bên phải thường bị ảnh hưởng nhất, có thể do tư thế nằm thai nhi.

Biểu hiện lâm sàng điển hình, bao gồm bệnh lý rễ thần kinh cấp tính trong khi sinh, kèm theo chứng bàn chân rủ xuống trong thời kỳ hậu sản. Các tổn thương thần kinh thường hồi phục trong vòng vài tháng.

Như vậy bài viết đã cung cấp thông tin về các vấn đề về xương khi sinh có thể xảy ra. Sự kết hợp của những thay đổi về cơ sinh học, nội tiết tố và mạch máu trong thai kỳ có thể dẫn đến nhiều rối loạn cơ xương khớp. Việc chẩn đoán chính xác và điều trị cần tuân thủ theo bác sĩ chuyên khoa để tránh các biến chứng nghiêm trọng khác.