Cập nhật tình hình biến thể cúm A mới nhất lây lan nhanh trong cộng đồng

Nhiều quốc gia châu Á đang chứng kiến sự gia tăng bất thường của dịch cúm sớm hơn so với mọi năm, trong bối cảnh xuất hiện một biến thể mới của virus cúm A/H3N2, được gọi là A/H3N2 K hay “phân nhóm K”. Biến chủng này xuất hiện sớm và nhanh chóng chiếm ưu thế. A/H3N2 K mang nhiều đột biến trên protein bề mặt, khác biệt so với thành phần virus trong các loại vắc xin cúm cập nhật năm nay, giúp virus lan truyền nhanh hơn.

Cập nhật diễn biến dịch cúm A biến thể mới

Virus cúm A luôn ở trạng thái biến đổi không ngừng, và mỗi mùa dịch thường xuất hiện một biến thể mới trở thành chủng chiếm ưu thế. Phân nhóm K của virus cúm A/H3N2, được Cơ quan An ninh Y tế Anh (UK HSA) phát hiện trong mùa cúm 2025 - 2026, mang nhiều đột biến đáng chú ý.

Những thay đổi trên bề mặt virus giúp nó “né tránh” miễn dịch hiệu quả hơn, khiến cơ thể nhận diện chậm và tạo điều kiện cho virus nhân lên nhanh trước khi bị kiểm soát. Đồng thời, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ghi nhận mùa cúm 2025 - 2026 khởi phát sớm hơn khoảng 4 - 6 tuần so với trung bình các năm. Điều này đồng nghĩa với việc nhiều người chưa được tiêm vắc xin, dẫn đến một phần cộng đồng thiếu miễn dịch bảo vệ.

Cảnh báo nguy cơ lây lan nhanh

Dữ liệu từ hệ thống giám sát quốc tế cũng cho thấy phân nhóm K đang chiếm ưu thế, với 60 - 70% mẫu H3N2 gần đây tại Anh thuộc biến thể này. Tỷ lệ cao bất thường, phản ánh khả năng cạnh tranh mạnh của phân nhóm K. Các dự báo cho thấy biến thể này sẽ tiếp tục lan rộng trong thời gian tới.

Đáng chú ý, biến thể K đã xuất hiện tại châu Á và lưu hành mạnh ở Nhật Bản, nơi dịch cúm bùng phát sớm. Số ca bệnh tăng nhanh bất thường, sớm hơn 5 tuần so với thông lệ, là đợt bùng phát sớm thứ hai trong 20 năm qua. Chỉ trong tuần cuối tháng 9, hơn 4.000 người phải điều trị cúm, vượt ngưỡng cảnh báo; một tuần sau, con số này tăng lên hơn 6.000 ca. Đến đầu tháng 10, 135 trường học và cơ sở chăm sóc trẻ em phải tạm đóng cửa do bùng phát cụm ca, gấp ba lần cùng kỳ năm 2024.

Tình hình này khiến giới chuyên môn lo ngại rằng biến thể K của cúm A/H3N2 có thể lan rộng sang các nước trong khu vực, bao gồm cả Việt Nam.

Tại Việt Nam, hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm của Bệnh viện Nhi Trung ương (Hà Nội) ghi nhận số ca cúm A tăng mạnh từ đầu mùa thu. Trong tháng 9/2025, chỉ khoảng 400 ca được báo cáo, nhưng đến tháng 10, con số này tăng vọt lên 3.295 ca, tức gấp hơn 8 lần. Chỉ riêng đầu tháng 11, bệnh viện tiếp nhận thêm 2.442 ca, trong đó tuần thứ 44 (27/10 - 2/11) ghi nhận 1.502 bệnh nhân.

Tại TP.HCM, số trẻ mắc cúm cũng tăng rõ rệt trong hai tuần gần đây, chủ yếu là trẻ dưới 5 tuổi, với một số trường hợp diễn tiến nặng, phải nhập viện điều trị viêm phổi. Nguyên nhân chính được xác định là virus cúm A/H3N2 đang chiếm ưu thế, khác với các năm trước thường gặp là cúm A/H1N1.

Cúm mùa là bệnh truyền nhiễm lây lan nhanh, chủ yếu qua các giọt bắn khi ho, hắt hơi, nói chuyện hoặc tiếp xúc gián tiếp với bề mặt nhiễm virus. Virus có thể tồn tại nhiều giờ ngoài môi trường, lâu hơn trong điều kiện lạnh ẩm. Bệnh thường xuất hiện thành chùm ca hoặc bùng phát thành dịch, như đại dịch cúm A/H1N1 năm 2009 đã khiến hơn 200.000 người tử vong toàn cầu. Virus cúm gồm hai nhóm chính là A và B, trong đó nhóm A liên tục biến đổi theo thời gian.

Người dân cần lưu ý điều gì?

Hầu hết người mắc cúm có thể tự hồi phục, nhưng biến thể K của cúm H3N2 vẫn cần được chú ý đặc biệt. Biến thể này có khả năng gây triệu chứng nặng hơn ở những người có cơ địa nhạy cảm hoặc sức đề kháng yếu. Vì vậy, cần nhận biết các dấu hiệu phổ biến để chủ động phòng ngừa và điều trị kịp thời.

Triệu chứng thường gặp

• Sốt cao kèm rét run.
• Ho và đau rát họng.
• Đau cơ và đau đầu.
• Nghẹt mũi hoặc sổ mũi.
• Mệt mỏi kéo dài 5 - 7 ngày.
• Triệu chứng nặng ở nhóm nguy cơ cao
• Viêm phổi.
• Khó thở hoặc suy hô hấp.
• Mệt mỏi kéo dài, có thể phải nhập viện.

Nhiều người dễ nhầm lẫn biến thể cúm A mới với cảm lạnh thông thường, dẫn đến chậm trễ trong việc khám và điều trị. Do đó, cần theo dõi sát các triệu chứng, đặc biệt ở người cao tuổi, trẻ nhỏ và người có bệnh nền, để kịp thời can thiệp y tế khi cần thiết.

Chủ động phòng ngừa dịch cúm A thế nào?

Các nghiên cứu gần đây tại Vương quốc Anh cho thấy, dù virus cúm luôn biến đổi, việc tiêm vắc xin vẫn giúp giảm đáng kể nguy cơ nhập viện.

Lợi ích của vắc xin cúm:

• Giảm nguy cơ mắc cúm, trong đó có cả cúm A và cúm B.
• Hạn chế mức độ nặng và biến chứng khi nhiễm bệnh.
• Bảo vệ cộng đồng nhờ giảm lây truyền virus.

Các loại vắc xin cúm hiện nay thường được thiết kế để bảo vệ nhiều chủng virus cùng lúc, giúp giảm tác động của các biến thể mới.

Ngoài việc tiêm ngừa, bạn nên áp dụng các biện pháp phòng bệnh hàng ngày:

• Che miệng khi ho hoặc hắt hơi.
• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn.
• Đeo khẩu trang ở nơi đông người.
• Nghỉ ngơi khi bị bệnh để tránh lây cho người khác.
• Bổ sung đủ nước và dinh dưỡng để tăng sức đề kháng.
• Lau sạch bề mặt tiếp xúc thường xuyên.
• Khi xuất hiện triệu chứng cúm, hạn chế tiếp xúc gần với trẻ nhỏ, người già và những người có sức đề kháng yếu.

Tiêm vắc xin cúm vẫn là biện pháp phòng chủ động hiệu quả nhất, đặc biệt trước các biến thể mới của cúm A. Nhận biết sớm triệu chứng và áp dụng các biện pháp phòng ngừa sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng, đồng thời giảm nguy cơ biến chứng trong mùa dịch.

Vắc xin đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa cúm, đặc biệt là cúm A, một chủng virus dễ lây lan và có thể gây biến chứng nghiêm trọng ở trẻ em, người cao tuổi và những người có hệ miễn dịch yếu. Để đảm bảo tiêm chủng an toàn và hiệu quả, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp các dịch vụ tiêm chủng với đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm, tư vấn chi tiết và môi trường tiêm chủng hiện đại, giúp mọi người chủ động bảo vệ sức khỏe trước mùa cúm.