Cây hoa ngũ sắc có độc không?

Cây hoa ngũ sắc (Lantana camara L.), còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như cây thơm ổi, trâm ổi, hoa tứ quý, cây trâm hôi, là một loại cây thảo dược thường được sử dụng trong y học cổ truyền. Loại cây này đã có mặt ở nhiều nơi trên thế giới, bao gồm cả Việt Nam, thường được trồng làm cảnh do hoa có màu sắc sặc sỡ. Ngoài giá trị thẩm mỹ, cây hoa ngũ sắc còn được biết đến với nhiều công dụng chữa bệnh trong y học. Tuy nhiên, cây hoa ngũ sắc có độc không? Cùng tìm hiểu với nhà thuốc Long Châu nhé!

Đặc điểm thực vật của cây hoa ngũ sắc

Cây hoa ngũ sắc là một dạng cây bụi nhỏ, với chiều cao trung bình từ 1 đến 2 mét, thậm chí có thể cao hơn trong một số điều kiện. Thân cây có hình vuông, được bao phủ bởi nhiều lông nháp và có gai mọc ngược xuống dưới. Khi bị đụng vào, cây phát ra mùi hăng đặc trưng, dễ nhận biết.

Lá của cây có màu xanh, mọc đối, thường có hình trái xoan hoặc trái tim, mép lá có răng cưa đều nhau. Hoa của cây ngũ sắc mọc thành cụm ở đầu cành hoặc từ các kẽ lá, với nhiều màu sắc như cam, vàng, hồng cánh sen, đỏ, trắng hoặc hồng phấn. Tên gọi "hoa ngũ sắc" bắt nguồn từ đặc điểm hoa có nhiều màu sắc trên cùng một cụm.

Cây ra quả vào khoảng từ tháng 4 đến tháng 9. Quả khi chín có màu đen, bên trong chứa 1 đến 2 hạt có vỏ cứng, bề ngoài xù xì.

Phân bố của cây hoa ngũ sắc

Cây hoa ngũ sắc có nguồn gốc từ khu vực Trung Mỹ, nhưng hiện nay đã lan rộng ra khắp nơi trên thế giới. Loài cây này mọc hoang nhiều ở các khu đất trống, sườn đồi núi hoặc ven các bờ biển. Loại cây này có khả năng phát tán mạnh mẽ thông qua việc chim mang hạt giống đi rải khắp nơi. 

Ở Việt Nam, cây ngũ sắc được trồng phổ biến không chỉ để làm cảnh mà còn được thu hái làm thuốc.

Thành phần hóa học

Các bộ phận của cây hoa ngũ sắc chứa nhiều thành phần hóa học có giá trị dược liệu. Lá của cây chứa khoảng 0,2% tinh dầu, trong thời kỳ có hoa, lá còn có thêm các chất lantaden và lantanin với hàm lượng 0,31 - 0,68%. Hoa khô chứa tinh dầu (0,07%) và các thành phần khác như terpen bicyclic, L-a-phelandren. Vỏ cây cũng chứa lantanin, một dạng alkaloid có tác dụng dược lý.

Tác dụng dược lý của cây hoa ngũ sắc

Cây hoa ngũ sắc được sử dụng trong cả y học hiện đại và y học cổ truyền với nhiều công dụng khác nhau.

Theo y học hiện đại

Một số nghiên cứu đã ghi nhận rằng các chiết xuất từ cây hoa ngũ sắc có tác dụng như sau:

• Ngăn chặn cơn co thắt cơ trơn: Chiết xuất từ đài hoa ngũ sắc có thể giúp thư giãn các cơ trong tử cung và giảm huyết áp.
• Tác dụng kháng sinh: Chiết xuất tinh dầu từ hạt cây thể hiện khả năng tiêu diệt một số chủng vi khuẩn như Salmonella typhi, Staphylococcus aureus và Bacillus subtilis.
• Ức chế sự phát triển của khối u: Polysaccharit chiết xuất từ nụ hoa có khả năng làm chậm sự phát triển của u sarcoma 180 trên chuột thí nghiệm.
• Hạ nhiệt và làm giảm tuần hoàn máu: Hoạt chất lantanin trong vỏ cây có công dụng giúp giảm nhiệt và tuần hoàn máu.

Mặc dù một số nghiên cứu hiện đại đã khám phá tiềm năng của cây hoa ngũ sắc, đặc biệt trong kháng khuẩn và giảm co thắt, nhưng cần lưu ý rằng việc sử dụng trong y học hiện đại vẫn còn hạn chế và chưa có nhiều ứng dụng lâm sàng chính thức. Các kết quả nghiên cứu chủ yếu dựa trên thí nghiệm với động vật, và cần thêm nhiều nghiên cứu trên con người để khẳng định chắc chắn hiệu quả và an toàn.

Theo y học cổ truyền

Cây hoa ngũ sắc đã được sử dụng trong nhiều bài thuốc dân gian với các công dụng chính như:

• Rễ cây: Giải nhiệt, khu phong, trừ thấp, chủ trị bệnh phong thấp, quai bị, sốt cao kéo dài.
• Lá cây: Thanh nhiệt, cầm máu, chữa viêm da, ghẻ lở, thấp khớp.
• Hoa cây: Điều trị nóng trong, ho ra máu, cao huyết áp và lao phổi.

Cây hoa ngũ sắc có độc không?

Cây hoa ngũ sắc có độc không là thắc mắc của nhiều người khi có những thông tin xoay quanh độc tính của loài cây này.

Mặc dù cây hoa ngũ sắc có nhiều công dụng chữa bệnh, nhưng nó cũng chứa một số thành phần độc, đặc biệt là trong lá. Một số chất độc như lantanin alkaloid và lantadene A có thể gây hại cho người nếu sử dụng quá liều. Việc sử dụng lá cây hoa ngũ sắc ở liều cao (trên 30g) theo đường uống có thể gây ra các triệu chứng như bỏng rát dạ dày, ruột, giãn nở cơ và rối loạn tuần hoàn máu.

Lưu ý khi sử dụng cây hoa ngũ sắc

Như vậy, bạn đã biết cây hoa ngũ sắc có độc không. Khi sử dụng cây hoa ngũ sắc, cần lưu ý một số điểm sau:

• Phân biệt với cây cỏ ngũ sắc: Tránh nhầm lẫn giữa cây hoa ngũ sắc với cây cỏ ngũ sắc (cây cứt lợn), một loại cây khác có hình dáng tương tự nhưng không có cùng dược tính.
• Không sử dụng quá liều: Sử dụng lá cây hoa ngũ sắc ở liều cao trong thời gian dài có thể gây ngộ độc, cần tuân thủ liều lượng an toàn khi sử dụng.
• Người bị dị ứng nên tránh: Những người dị ứng với bất kỳ thành phần nào của cây không nên sử dụng dược liệu này.
• Thận trọng khi dùng cho trẻ em và phụ nữ mang thai: Do có chứa chất độc, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng cây hoa ngũ sắc cho trẻ em hoặc phụ nữ mang thai.

Cây hoa ngũ sắc có độc không đã được giải đáp trong bài viết trên. Cây hoa ngũ sắc là một loại thảo dược với nhiều công dụng chữa bệnh trong y học cổ truyền và hiện đại. Tuy nhiên, nó cũng chứa một số thành phần độc hại, nên việc sử dụng cần được thực hiện đúng liều lượng và theo hướng dẫn của các chuyên gia y tế. Mặc dù cây hoa ngũ sắc có một số tác dụng chữa bệnh, việc sử dụng phải được thực hiện cẩn thận và có sự hướng dẫn từ chuyên gia y tế để tránh các tác dụng phụ không mong muốn.