Chế độ ăn cho người suy hô hấp: Hướng dẫn đầy đủ và chính xác

Không chỉ đơn thuần là cung cấp năng lượng, dinh dưỡng đúng cách còn giúp người suy hô hấp hạn chế tình trạng khó thở, mệt mỏi và các biến chứng liên quan. Thực tế cho thấy, những người được chăm sóc dinh dưỡng hợp lý sẽ có khả năng phục hồi nhanh hơn và ít bị tái phát. Vậy bị suy hô hấp ăn gì? Cần lưu ý những gì trong chế độ ăn cho người suy hô hấp?

Chế độ ăn cho người suy hô hấp

Việc xây dựng chế độ ăn cho người suy hô hấp đúng và đầy đủ sẽ giúp giảm áp lực trao đổi khí trong cơ thể, đồng thời tăng khả năng chống lại bệnh tật. Dưới đây là những nguyên tắc và nhóm chất dinh dưỡng người bệnh bị suy hô hấp cần đặc biệt chú ý, cụ thể như sau:

Tăng chất béo tốt, hạn chế tinh bột nhanh

Năng lượng từ chất béo sinh ra ít CO₂ hơn so với tinh bột. Vì vậy, việc ưu tiên chất béo tốt trong khẩu phần có thể giúp giảm gánh nặng cho hệ hô hấp. Do đó, người bị suy hô hấp nên:

• Sử dụng dầu thực vật chứa chất béo không bão hòa như dầu oliu, dầu hướng dương.
• Bổ sung thực phẩm giàu omega-3 như cá hồi, cá thu, hạt óc chó.
• Hạn chế tinh bột tinh chế như cơm trắng, bánh ngọt, đường. Thay thế bằng ngũ cốc nguyên hạt, yến mạch, khoai lang.

Bổ sung đạm dễ tiêu, chất lượng cao

Protein là thành phần thiết yếu trong việc duy trì khối cơ, bao gồm cả cơ hô hấp. Một chế độ ăn thiếu protein sẽ làm giảm khả năng hô hấp tự nhiên của cơ thể. Người bệnh nên ưu tiên protein từ cá, trứng, đậu phụ, các loại đậu, sữa ít béo… đồng thời nên tập trung vào việc chọn nguồn protein nạc và hạn chế chất béo bão hòa.

Cung cấp vitamin và khoáng chất

Vitamin và khoáng chất đóng vai trò tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ phục hồi mô phổi và chống lại các yếu tố gây viêm. Do đó, trong chế độ ăn cho người suy hô hấp nên:

• Bổ sung vitamin C, D, E, kẽm và selen từ các nguồn thực phẩm như cam, bưởi, rau bina, cải bó xôi, hạt hạnh nhân, hạt điều…
• Khuyến khích sử dụng rau củ quả tươi theo mùa, chế biến đơn giản để bảo toàn dinh dưỡng.

Chia nhỏ bữa ăn, thực phẩm dễ tiêu

Người suy hô hấp thường gặp khó khăn trong tiêu hóa và hấp thu khi ăn no. Do đó, việc chia nhỏ bữa ăn sẽ giúp giảm cảm giác đầy bụng và cải thiện việc hấp thụ dưỡng chất. Cụ thể:

• Nên chia thành 5 - 6 bữa nhỏ mỗi ngày.
• Ưu tiên món luộc, hấp, hầm mềm để giảm gánh nặng cho hệ tiêu hóa.

Những thực phẩm cần tránh trong chế độ ăn cho người suy hô hấp

Bên cạnh việc bổ sung dưỡng chất có lợi, trong chế độ ăn cho người suy hô hấp cũng cần hạn chế những loại thực phẩm có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng khó thở hoặc ảnh hưởng đến chức năng phổi. Bao gồm:

Thực phẩm gây đầy hơi

Những thực phẩm tạo nhiều khí trong quá trình tiêu hóa sẽ làm tăng áp lực trong ổ bụng, ảnh hưởng đến hoạt động của cơ hoành. Cụ thể:

• Người bệnh cần tránh tiêu thụ đậu đen, đậu nành, bắp cải, súp lơ, hành tây.
• Nên hạn chế hoặc sử dụng với lượng nhỏ và theo dõi phản ứng của cơ thể.

Thực phẩm nhiều muối, natri

Muối và natri làm tăng giữ nước, từ đó có thể gây phù nề, tạo thêm gánh nặng cho phổi và hệ tuần hoàn. Do đó, chế độ ăn cho người suy hô hấp cần:

• Tránh dùng thực phẩm chế biến sẵn như mì gói, đồ hộp, xúc xích.
• Hạn chế sử dụng nước mắm mặn hoặc nước tương chứa nhiều natri.

Đồ uống kích thích và thực phẩm tạo axit

Những loại thực phẩm và đồ uống này có thể kích thích dạ dày, gây trào ngược, dẫn đến ảnh hưởng tiêu cực đến hệ hô hấp. Cụ thể:

• Người bệnh cần tránh sử dụng rượu, bia, nước có gas, cà phê.
• Người bệnh nên tránh hoàn toàn hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ nếu cần thiết.

Món chiên xào, nhiều dầu mỡ

Chế độ ăn chứa nhiều dầu mỡ thường khó tiêu, gây cảm giác đầy bụng, đồng thời làm tăng sinh nhiệt và tiêu hao năng lượng không cần thiết.

• Tránh các món chiên rán, xào nhiều dầu.
• Chuyển sang phương pháp chế biến như hấp, ninh, luộc.

Ảnh hưởng của dinh dưỡng đến người suy hô hấp mạn tính

Ở những bệnh nhân suy hô hấp mạn tính, đặc biệt là người mắc COPD, vai trò của dinh dưỡng càng trở nên quan trọng. Tình trạng dinh dưỡng không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể mà còn đến tiên lượng bệnh. Cụ thể như sau:

Suy dinh dưỡng làm giảm khả năng hô hấp

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng tình trạng suy dinh dưỡng làm giảm khối lượng cơ, trong đó có cơ hô hấp - yếu tố chính ảnh hưởng đến khả năng thông khí tự nhiên. Dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng như tăng cảm giác khó thở, giảm khả năng vận động, dễ nhiễm trùng đường hô hấp.

Theo ước tính của WHO, có đến 20 - 40% bệnh nhân COPD có dấu hiệu suy dinh dưỡng rõ rệt.

Dinh dưỡng đầy đủ cải thiện tiên lượng bệnh

Một chế độ ăn cân đối và đầy đủ dưỡng chất sẽ giúp người bệnh bị suy hô hấp:

• Duy trì khối lượng cơ và cải thiện sức bền.
• Giảm tần suất nhập viện và các biến chứng liên quan đến hô hấp.

Do đó, người bệnh cần có chế độ ăn uống lành mạnh và đầy đủ dưỡng chất dành cho người bị suy hô hấp.

Lưu ý khi chăm sóc dinh dưỡng tại nhà cho người bệnh suy hô hấp

Chăm sóc người suy hô hấp tại nhà đòi hỏi sự theo dõi liên tục về tình trạng dinh dưỡng, cách chế biến và kiểm soát khẩu phần ăn phù hợp. Dưới đây là những lưu ý quan trọng giúp đảm bảo hiệu quả trong quá trình hỗ trợ điều trị, bao gồm:

Chế biến món ăn nhẹ nhàng

Cách chế biến đóng vai trò quan trọng trong việc giảm áp lực lên hệ tiêu hóa và hô hấp của người bệnh. Người bị suy hô hấp nên:

• Tránh các phương pháp nấu ăn dùng nhiều dầu mỡ hoặc nhiệt độ cao như chiên, xào, nướng.
• Ưu tiên món luộc, hấp, hầm kỹ để thức ăn mềm, dễ tiêu.

Chế độ ăn uống hợp lý

Đảm bảo người bệnh ăn đúng giờ và chia nhỏ bữa là một trong những nguyên tắc cơ bản để duy trì mức đường huyết ổn định và giảm tình trạng mệt mỏi.

• Tránh để bụng quá no hoặc quá đói.
• Đặc biệt lưu ý bữa ăn trước khi tập thở hoặc vận động nhẹ.

Theo dõi cân nặng và chỉ số dinh dưỡng

Biến động về cân nặng có thể là dấu hiệu cảnh báo tình trạng dinh dưỡng không ổn định hoặc các bệnh lý kèm theo. Cụ thể:

• Sụt cân nhanh: Cảnh báo suy dinh dưỡng.
• Tăng cân đột ngột: Có thể là dấu hiệu giữ nước hoặc rối loạn chuyển hóa.

Tham khảo ý kiến chuyên gia dinh dưỡng

Người bệnh bị suy hô hấp không nên tự ý thay đổi chế độ ăn hoặc sử dụng các loại thực phẩm chức năng mà không có chỉ định chuyên môn. Cụ thể:

• Người bệnh có bệnh nền như đái tháo đường, tăng huyết áp cần chế độ ăn được cá nhân hóa.
• Thường xuyên trao đổi với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để điều chỉnh kịp thời.

Chế độ ăn cho người suy hô hấp là một phần không thể thiếu trong kế hoạch chăm sóc toàn diện. Chế độ ăn phù hợp không chỉ hỗ trợ điều trị mà còn cải thiện đáng kể chất lượng sống cho người bệnh. Việc lựa chọn thực phẩm đúng, kiểm soát khẩu phần, duy trì phương pháp chế biến phù hợp và theo dõi tình trạng dinh dưỡng cần được thực hiện song song với phác đồ điều trị. Quan trọng hơn hết, người bệnh và người chăm sóc nên phối hợp chặt chẽ với đội ngũ y tế để xây dựng một chế độ ăn cá nhân hóa, khoa học và hiệu quả lâu dài.