Chụp CT đầu gối: Những điều cần biết trước khi thực hiện

Đầu gối là khớp quan trọng, dễ bị chấn thương hoặc thoái hóa khi vận động nhiều. Chụp CT đầu gối là phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại, cho phép quan sát chi tiết cấu trúc xương và khớp. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ khi nào cần chụp CT đầu gối, quy trình thực hiện và những lưu ý quan trọng.

Chụp CT đầu gối là gì?

Chụp CT (cắt lớp vi tính) đầu gối là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh sử dụng tia X và máy tính để tạo ra hình ảnh cắt ngang chi tiết, chủ yếu của cấu trúc xương và khớp. Phương pháp này đặc biệt hữu ích trong việc phát hiện gãy, nứt hoặc biến dạng xương mà X‑quang có thể bỏ sót. Tuy nhiên, CT không phải là lựa chọn ưu tiên để đánh giá mô mềm như dây chằng hoặc sụn trong hầu hết trường hợp thông thường. Tuy nhiên, trong một số kỹ thuật chuyên biệt như CT có bơm thuốc cản quang vào khớp (CT arthrography), hình ảnh mô mềm có thể được cải thiện, đặc biệt khi MRI bị chống chỉ định.

Khác với chụp X-quang thông thường chỉ cung cấp hình ảnh hai chiều và khó thấy các tổn thương nhỏ, CT giúp bác sĩ quan sát rõ ràng hơn về cấu trúc xương và các tổn thương xương phức tạp.

CT đầu gối chủ yếu được sử dụng để chẩn đoán các tổn thương xương do chấn thương, gãy hoặc trật khớp, và để đánh giá cấu trúc xương trước hoặc sau phẫu thuật. Trong các bệnh lý mạn tính như thoái hóa khớp hoặc viêm khớp, CT chỉ định hạn chế, chủ yếu khi cần khảo sát biến dạng xương hoặc khi MRI bị chống chỉ định. Việc có hình ảnh cắt lớp chi tiết giúp bác sĩ đưa ra phương án điều trị phù hợp, tăng khả năng hồi phục và giảm nguy cơ biến chứng.

Khi nào cần chụp CT đầu gối?

Chụp CT đầu gối thường được bác sĩ chỉ định trong các trường hợp cụ thể sau:

• Chấn thương thể thao hoặc tai nạn nghi ngờ tổn thương xương: CT cho hình ảnh chi tiết và rõ nét về cấu trúc xương, giúp phát hiện các tổn thương như gãy xương, nứt xương, vỡ xương khớp hoặc trật khớp mà X-quang thông thường có thể bỏ sót. Đây là ứng dụng chính của CT trong cấp cứu và chấn thương.
• Theo dõi sau phẫu thuật hoặc đánh giá trước thay khớp gối: CT cung cấp thông tin chính xác về vị trí, hình dạng và độ lành của xương, cũng như vị trí các dụng cụ cố định (nẹp, vít, khớp nhân tạo). Bác sĩ sử dụng hình ảnh này để lên kế hoạch phẫu thuật hoặc theo dõi phục hồi sau can thiệp.
• Thoái hóa khớp gối có biến dạng xương nghiêm trọng: Trong một số trường hợp thoái hóa khớp mức độ nặng có biến dạng xương, CT được chỉ định để đánh giá cấu trúc xương phức tạp, hỗ trợ việc lập kế hoạch điều trị. Tuy nhiên, CT không phải lựa chọn ưu tiên để đánh giá mô mềm như sụn hoặc dây chằng – MRI phù hợp hơn trong các trường hợp này.
• Trường hợp đặc biệt cần thay thế hoặc bổ sung kết quả từ X‑quang hoặc MRI: Nếu X-quang không đủ thông tin, hoặc MRI bị chống chỉ định (ví dụ: Người mang thiết bị kim loại không tương thích MRI), bác sĩ có thể chỉ định CT để hỗ trợ chẩn đoán.

Quy trình chụp CT đầu gối

Chụp CT đầu gối là một phương pháp hình ảnh hiện đại giúp đánh giá cấu trúc xương, khớp và mô mềm quanh khớp gối, hỗ trợ chẩn đoán các tổn thương, thoái hóa hoặc chấn thương. Quy trình chụp CT đầu gối gồm các bước cụ thể như sau:

Chuẩn bị trước khi chụp

Đối với CT đầu gối thông thường, người bệnh không cần nhịn ăn hay hạn chế uống nước. Chỉ khi có chỉ định sử dụng thuốc cản quang tĩnh mạch, bác sĩ mới yêu cầu nhịn ăn khoảng 4 - 6 giờ trước chụp để giảm nguy cơ buồn nôn. Thuốc men đang sử dụng cũng cần thông báo với nhân viên y tế để điều chỉnh nếu cần. Đặc biệt, phụ nữ có thai hoặc nghi ngờ mang thai cần thông báo với bác sĩ, vì CT sử dụng tia X có thể ảnh hưởng đến thai nhi. Người có bệnh nền như bệnh thận, dị ứng thuốc cản quang, hoặc các bệnh mạn tính khác cần được bác sĩ cân nhắc trước khi tiến hành.

Chụp CT đầu gối

Người bệnh nằm ngửa trên bàn chụp, đầu gối được định vị trong trường quét của máy CT. Nhân viên kỹ thuật có thể sử dụng gối hoặc đệm để cố định đầu gối, tránh chuyển động trong quá trình quét. Thời gian quét CT thực tế thường rất nhanh (thường chỉ vài phút), nhưng toàn bộ quy trình (đặt bệnh nhân, chụp ảnh thử, tiêm thuốc nếu cần, theo dõi sau tiêm) có thể kéo dài hơn, thường khoảng 5 - 30 phút tùy cơ sở và việc có hay không dùng thuốc cản quang.

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định tiêm thuốc cản quang tĩnh mạch để làm rõ các cấu trúc mạch máu hoặc mô mềm quanh khớp. Nhân viên y tế sẽ giải thích về cách dùng và các nguy cơ tiềm ẩn.

Sau khi chụp CT đầu gối

Sau khi hoàn tất quá trình chụp CT, người bệnh thường có thể trở lại các hoạt động hàng ngày mà không cần kiêng khem đặc biệt. Nếu có sử dụng thuốc cản quang, nhân viên y tế sẽ theo dõi các phản ứng phụ như dị ứng, buồn nôn hoặc chóng mặt trong một khoảng thời gian ngắn. Người bệnh cũng nên uống nhiều nước để hỗ trợ thải thuốc ra khỏi cơ thể.

Chụp CT đầu gối có nguy hiểm không?

Nhiều người thắc mắc về mức độ nguy hiểm và các rủi ro tiềm ẩn khi chụp CT đầu gối. Thực tế, kỹ thuật này được đánh giá là tương đối an toàn, đặc biệt nếu tuân thủ đúng hướng dẫn y tế.

Chụp CT là kỹ thuật ít xâm lấn, không cần phẫu thuật, và chỉ cần tiêm thuốc khi có chỉ định dùng thuốc cản quang. Trong quá trình chụp, người bệnh hầu như không cảm thấy đau, chỉ cần nằm yên trong vài phút để máy ghi hình chính xác. CT sử dụng tia X với liều bức xạ cao hơn X‑quang thông thường. Đối với vùng chi dưới như đầu gối, liều hiệu dụng thường thấp hơn so với CT vùng ngực hoặc bụng, với mức ước tính trung bình khoảng 0,1 - 0,2 mSv trong các protocol giảm liều. Tuy nhiên, mức liều này có thể thay đổi tùy thiết bị và chỉ định, và cần cân nhắc nguy cơ tích lũy tia X theo nguyên tắc ALARA.

Các kỹ thuật hiện đại giúp giảm đáng kể lượng tia để đảm bảo an toàn cho bệnh nhân. Vì vậy, CT được chỉ định khi lợi ích chẩn đoán vượt trội so với rủi ro bức xạ, và không nên lặp lại không cần thiết, đặc biệt ở trẻ em và phụ nữ có thai.

Tuy nhiên, những người bị đau đầu gối hoặc không quen nằm yên lâu có thể cảm thấy căng thẳng hoặc hơi khó chịu trong quá trình chụp. Một số trường hợp có thể bị dị ứng nhẹ đến trung bình sau khi tiêm thuốc cản quang với các triệu chứng như ngứa, phát ban, hoặc khó chịu tạm thời. Vì vậy, bệnh nhân cần thông báo với bác sĩ về tiền sử dị ứng để nhân viên y tế cân nhắc và áp dụng các biện pháp an toàn phù hợp.

Những lưu ý quan trọng cần biết trước khi chụp CT đầu gối

Trước khi thực hiện chụp CT đầu gối, người bệnh cần chuẩn bị đầy đủ về sức khỏe, trang phục và tâm lý để đảm bảo quá trình chụp diễn ra an toàn, chính xác và thoải mái. Dưới đây là các điểm quan trọng cần lưu ý:

• Nếu bạn đang mang thai, cho con bú hoặc có bệnh lý nền như tim mạch, thận, tiểu đường, cần báo ngay với bác sĩ. Điều này giúp bác sĩ đánh giá nguy cơ, tránh các tác động không mong muốn từ tia X hoặc thuốc cản quang.
• Trước khi tiêm thuốc cản quang, bác sĩ thường yêu cầu xét nghiệm chức năng thận. Lý do là thận đảm nhiệm việc lọc và đào thải thuốc ra khỏi cơ thể, chức năng thận kém có thể làm tăng nguy cơ phản ứng phụ.
• Nên mặc quần áo thoải mái, không có kim loại như dây nịt, khóa kéo, trang sức khi đi chụp CT. Kim loại có thể gây nhiễu hình ảnh, làm giảm chất lượng chẩn đoán và đôi khi cần phải tháo bỏ trong phòng chụp.
• Người bệnh cần chuẩn bị tâm lý, thư giãn, hợp tác tốt với kỹ thuật viên để giảm cảm giác lo lắng hay căng thẳng.

Chụp CT đầu gối là công cụ chẩn đoán hữu ích, giúp bác sĩ phát hiện chính xác các vấn đề về xương khớp và đưa ra hướng điều trị kịp thời. Người bệnh nên tham khảo ý kiến chuyên khoa, lựa chọn cơ sở y tế uy tín và chuẩn bị đúng cách để quá trình chụp diễn ra an toàn, hiệu quả nhất.