Bức xạ là gì? Tác động của bức xạ đối với sức khoẻ

Bức xạ là gì? Chúng ta tiếp xúc với bức xạ trong cuộc sống hàng ngày mà đôi khi chính mình không nhận ra. Một số nguồn bức xạ quen thuộc bao gồm mặt trời, lò vi sóng trong nhà bếp và radio mà chúng ta nghe trong ô tô. Hầu hết bức xạ này không gây nguy hiểm cho sức khỏe của chúng ta vì đây là bức xạ có nguy cơ thấp. Chính vì thế, ta cần có kiến thức về các loại bức xạ để có biện pháp khai thác lợi ích cũng như ngăn chặn tác hại từ chúng.

Bức xạ là gì?

Bức xạ là gì? Là dạng năng lượng không thể nhìn thấy được tồn tại dưới dạng sóng điện từ hoặc hạt và có thể di chuyển qua không khí, chất lỏng hoặc chất rắn, phụ thuộc vào tính chất của bức xạ.

Các loại bức xạ

Bức xạ không ion hóa

Bức xạ không ion hóa là bức xạ năng lượng thấp, không đủ năng lượng để tách electron khỏi nguyên tử hoặc phân tử, dù là trong vật chất hay sinh vật sống. Tuy nhiên, năng lượng của nó có thể làm cho các phân tử rung động và tạo ra nhiệt. Ví dụ, cách hoạt động của lò vi sóng.

Đối với hầu hết mọi người, bức xạ không ion hóa không gây nguy hiểm cho sức khỏe. Tuy nhiên, những người lao động tiếp xúc thường xuyên với một số nguồn bức xạ không ion hóa cần áp dụng các biện pháp đặc biệt để bảo vệ bản thân, chẳng hạn như nhiệt sinh ra.

Một số ví dụ khác về bức xạ không ion hóa bao gồm sóng vô tuyến và ánh sáng khả kiến. Ánh sáng khả kiến ​​là một loại bức xạ không ion hóa mà mắt người có thể cảm nhận được. Và sóng vô tuyến là một loại bức xạ không ion hóa mà mắt cũng như các giác quan khác của chúng ta không nhìn thấy được, nhưng có thể được giải mã bằng sóng vô tuyến truyền thống.

Bức xạ ion hóa

Bức xạ ion hóa là loại bức xạ có năng lượng có khả năng tách electron ra khỏi nguyên tử hoặc phân tử, gây ra những biến đổi ở cấp độ nguyên tử khi tương tác với vật chất, kể cả các sinh vật sống.

Bức xạ ion hóa có thể được chia thành hai loại: Bức xạ điện từ (bao gồm tia X và tia gamma) và bức xạ hạt, bao gồm neutron cùng các hạt mang điện như hạt alpha và beta.

Ở liều lượng cao, bức xạ ion hóa có thể làm hỏng các tế bào hoặc cơ quan trong cơ thể chúng ta thậm chí gây tử vong. Với cách sử dụng và liều lượng chính xác cùng với các biện pháp bảo vệ cần thiết, loại bức xạ này có nhiều công dụng hữu ích, chẳng hạn như trong sản xuất năng lượng, trong công nghiệp, trong nghiên cứu, chẩn đoán y tế và điều trị các bệnh khác nhau, chẳng hạn như ung thư.

Nguồn bức xạ

Bức xạ có thể được tìm thấy ở khắp mọi nơi, xuất hiện tự nhiên hoặc do con người tạo ra.

Nguồn bức xạ tự nhiên bao gồm bức xạ vũ trụ, bức xạ từ nguyên tố phóng xạ tự nhiên có trong đất đá trên bề mặt trái đất, các nguyên tố phóng xạ có trong nước (bao gồm nước mặt, nước dưới đất và nước biển), cũng như các nguyên tố phóng xạ có trong lớp khí quyển gần bề mặt trái đất (bao gồm bụi phóng xạ và các đồng vị phóng xạ dạng khí, chủ yếu là radon).

Nguồn bức xạ do con người: Một phần nhỏ bức xạ nền đến từ các hoạt động của con người. Một lượng nhỏ các nguyên tố phóng xạ đã phát tán ra môi trường từ các cuộc thử nghiệm vũ khí hạt nhân và các vụ tai nạn như vụ tại nhà máy điện hạt nhân Chernobyl ở Ukraine. Các lò phản ứng hạt nhân thải ra một lượng nhỏ các nguyên tố phóng xạ. Các vật liệu phóng xạ được sử dụng trong công nghiệp và thậm chí trong một số sản phẩm tiêu dùng cũng là nguồn phát ra một lượng nhỏ bức xạ nền.

Một số lợi ích của bức xạ

Bức xạ có lợi ích gì? Dưới đây là một vài ví dụ:

• Sức khỏe: Bức xạ mang lại nhiều lợi ích cho quá trình điều trị ung thư và phương pháp chẩn đoán hình ảnh.
• Năng lượng: Bức xạ cho phép chúng ta sản xuất điện thông qua năng lượng mặt trời và năng lượng hạt nhân.
• Môi trường và thay đổi khí hậu: Bức xạ có thể được sử dụng để xử lý nước thải hoặc tạo ra các giống cây trồng mới có khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu.
• Công nghiệp và khoa học: Với kỹ thuật hạt nhân dựa trên bức xạ, các nhà khoa học có thể nghiên cứu các vật thể từ quá khứ hoặc sản xuất ra các vật liệu có đặc tính vượt trội, chẳng hạn như trong ngành công nghiệp ô tô.

Nếu bức xạ có lợi thì tại sao chúng ta phải bảo vệ mình khỏi nó?

Tuy bức xạ mang lại cho con người hàng loạt những ứng dụng không thể thiếu trong cuộc sống, sản xuất và chăm sóc sức khỏe nhưng ta cũng cần áp dụng các hành động/biện pháp cụ thể để bảo vệ con người và môi trường.

Các loại bức xạ khác nhau đòi hỏi các biện pháp bảo vệ khác nhau. Dạng năng lượng thấp, được gọi là “bức xạ không ion hóa” có thể yêu cầu ít biện pháp bảo vệ hơn so với “bức xạ ion hóa” năng lượng cao hơn.

Tác động của bức xạ đối với sức khỏe

Các loại bức xạ khác nhau sẽ gây ra những tác động khác nhau đối với sức khỏe của con người. Dưới đây là bảng tổng hợp chi tiết giúp bạn hiểu rõ hơn về các loại bức xạ:

Phòng ngừa tác động của bức xạ

Để bảo vệ bản thân khỏi bức xạ, giảm thiểu những tác động tiêu cực nói trên, bạn cần lưu ý những vấn đề sau:

• Giảm thời gian tiếp xúc với bức xạ tự nhiên.
• Sử dụng đồ bảo hộ cá nhân như kính bảo vệ và quần áo chống tia UV để giảm thiểu phơi nhiễm với các loại bức xạ như tia tử ngoại, ánh sáng khả kiến và tia hồng ngoại.
• Đối với những người làm việc trong môi trường có bức xạ, cần tuân thủ các quy định an toàn, không vượt quá giới hạn an toàn được quy định (2 mSv) để bảo vệ sức khỏe.
• Sử dụng các vật liệu chắn bức xạ như chì hoặc bê tông để che chắn tia gamma và tia X.
• Tránh xa các nguồn bức xạ để giảm thiểu tác động lên sức khỏe.

Trên đây, chúng tôi đã giải đáp bức xạ là gì, các loại bức xạ cũng như cách phòng tránh tác động của bức xạ.

Để bảo vệ sức khỏe tốt nhất trước tác động của bức xạ, hãy tuân theo hướng dẫn mà Nhà thuốc Long Châu đã cung cấp. Đừng quên theo dõi các bài viết tiếp theo của chúng tôi để có thêm thông tin hữu ích!

Xem thêm:

• Cách tự chăm sóc giữ gìn sức khỏe mỗi ngày nên áp dụng
• Mức độ phóng xạ khi chụp X quang có nguy hiểm không?