Co đồng tử là gì? Nguyên nhân nào gây co đồng tử?

Co đồng tử là tình trạng đồng tử (vòng đen nhỏ ở trung tâm mắt) co lại bất thường, nhỏ hơn kích thước bình thường. Kích thước đồng tử có thể thay đổi do các yếu tố như ánh sáng, thuốc và cảm xúc. Tuy nhiên, co đồng tử quá mức có thể là dấu hiệu của một số vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Cùng Nhà thuốc Long Châu tìm hiểu về những thông tin về co đồng tử trong bài viết dưới đây nhé!

Co đồng tử là gì?

Nằm chính giữa mống mắt, đồng tử đóng vai trò như một cửa sổ nhỏ, mang hình dạng tròn đen, có nhiệm vụ điều chỉnh lượng ánh sáng đi vào bên trong mắt. Nhờ khả năng co giãn linh hoạt, đồng tử giúp mắt thích ứng với từng mức độ sáng tối khác nhau, từ đó tạo điều kiện để hình ảnh được ghi nhận rõ ràng.

Co đồng tử, là hiện tượng đồng tử, phần lỗ tròn đen ở trung tâm mắt, co lại bất thường, nhỏ hơn 2mm. Tình trạng này có thể xảy ra ở một hoặc cả hai mắt. Khi chỉ ảnh hưởng một bên mắt, nó được gọi là đồng tử không đều.

Những dấu hiệu hay triệu chứng thường đi kèm với co đồng tử?

Trong nhiều bệnh lý hoặc các vấn đề khác nhau về mắt có thể xuất hiện tình trạng co đồng tử. Vì vậy, nên mỗi người sẽ có kèm những triệu chứng khác nhau. Dưới đây là một số biểu hiện phổ biến gây nên tình trạng co đồng tử này:

Đau đầu từng cụm

Đau đầu từng cụm là những cơn đau dữ dội, thường xuất hiện ở một bên đầu, tập trung xung quanh mắt, thái dương hoặc trán. Cơn đau có thể lặp lại nhiều lần trong một ngày, kéo dài từ 30 phút đến 3 giờ mỗi lần. Đau đầu từng cụm có thể chia thành hai loại chính mạn tính và từng đợt.

Co đồng tử là một triệu chứng thường gặp đi kèm với chứng đau đầu từng cụm. Ngoài ra, người bệnh còn có thể gặp một số dấu hiệu khác như sau:

• Sụp mí mắt: Mí mắt trên bên bị đau có thể bị sụp xuống.
• Đỏ mắt: Mắt bên bị đau có thể đỏ và sưng.
• Chảy nước mắt: Nước mắt có thể chảy nhiều hơn bình thường từ mắt bên bị đau.
• Chảy nước mũi: Một bên mũi có thể bị nghẹt hoặc chảy nước mũi.
• Nhạy cảm với ánh sáng và âm thanh: Người bệnh có thể cảm thấy khó chịu khi tiếp xúc với ánh sáng hoặc âm thanh mạnh.
• Thay đổi tâm trạng: Người bệnh có thể trở nên dễ cáu kỉnh, lo lắng hoặc thậm chí hung hăng.

Đột quỵ thân não hay chảy máu trong não

Co đồng tử hai bên mắt là dấu hiệu thường gặp trong chảy máu não và đột quỵ thân não. Đột quỵ thân não có những triệu chứng khác biệt so với đột quỵ thông thường. Các dấu hiệu phổ biến của đột quỵ thân não bao gồm:

• Chóng mặt và choáng váng: Do ảnh hưởng đến hệ thống cân bằng.
• Yếu ở cả hai bên cơ thể: Do tổn thương các dây thần kinh điều khiển vận động.
• Co giật giống co giật động kinh: Do kích thích các vùng não liên quan đến hoạt động co giật.
• Nói lắp: Do ảnh hưởng đến các vùng não điều khiển ngôn ngữ.
• Mất nhận thức đột ngột: Do tổn thương các vùng não liên quan đến ý thức.

Hội chứng Horner

Hội chứng Horner là tình trạng y tế ảnh hưởng đến các dây thần kinh chi phối cơ ở mắt và mặt. Khi các dây thần kinh này bị tổn thương, một loạt các triệu chứng có thể xuất hiện, bao gồm:

• Co đồng tử: Đồng tử (lỗ đen ở mống mắt) bên bị ảnh hưởng sẽ thu nhỏ lại, khiến mắt nhìn tối hơn.
• Sụp mí mắt: Mí mắt trên bên bị ảnh hưởng có thể sụp xuống, che khuất một phần tầm nhìn.
• Giảm tiết mồ hôi: Da mặt bên bị ảnh hưởng có thể ít đổ mồ hôi hơn bình thường.

Ngoài ra, hội chứng Horner cũng có thể do u não, đột quỵ, bệnh zona gây ra hoặc chấn thương cột sống.

Viêm mống mắt

Một trong những dấu hiệu có thể gặp ở viêm mống mắt đó là co đồng tử. Có nhiều nguyên nhân gây viêm mống mắt như: HIV, vảy nến, viêm khớp dạng thấp, bệnh lao, bệnh zona.

Giang mai thần kinh

Nếu không điều trị giang mai, bệnh có thể sẽ tiến triển đến não. Giang mai có thể tấn công hệ thống thần kinh của người bệnh trong bất cứ giai đoạn nào.

Nhiễm trùng có thể ảnh hưởng đến não não giữa, gây ra một dạng co đồng tử đặc biệt gọi là Argyll Robertson. Trong tình trạng này, đồng tử sẽ co lại khi bạn tập trung nhìn đồ vật gần nhưng không co lại khi tiếp xúc với ánh sáng.

Bệnh Lyme

Bệnh Lyme là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn xoắn ốc gây ra, tương tự như vi khuẩn gây bệnh giang mai. Bên cạnh phát ban da, bệnh Lyme còn có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh, gây ra các triệu chứng tương tự như bệnh giang mai.

Một trong những biến chứng thần kinh nghiêm trọng của bệnh Lyme là liệt dây thần kinh sọ số 3. Dây thần kinh này chi phối vận động các cơ ở mí mắt, khiến mí mắt bị sụp xuống (liệt mặt) và đồng tử co lại nhưng không phản ứng với ánh sáng (đồng tử Argyll Robertson).

Nguyên nhân gây co đồng tử là gì?

Kích thước của đồng tử do 2 cơ điều khiển chính là cơ giãn và cơ mống mắt. Co đồng tử có nguy cơ xảy ra khi có vấn đề liên quan đến cơ vòng hoặc các dây thần kinh kiểm soát cơ này.

Bất cứ tình trạng sức khỏe, thuốc, hóa chất đều có thể ảnh hưởng đến các dây thần kinh trên hay bất cứ khu vực não ở não, đầu mà các dây thần kinh này đi qua đều có thể gây co đồng tử. Dưới đây là một số nguyên nhân gây co đồng tử:

Tình trạng sức khỏe

Một số bệnh hoặc tình trạng sức khỏe có thể khiến đồng tử co thắt như: Đau đầu từng cụm, hội chứng Horner, xuất huyết trong não và đột quỵ thân não, viêm mống mắt, viêm màng bồ đào, bệnh Lyme, giang mai thần kinh, đa xơ cứng, mất thủy tinh thể do phẫu thuật hoặc tai nạn.

Thuốc

Một số thuốc giảm đau opioid có thể gây co đồng tư như: Fentanyl, Oxycodone, Codeine, Heroin, Morphine, Methadone.

Một số loại thuốc và chất khác cũng có thể khiến đồng tử co nhỏ, bao gồm:

• PCP (Angel Dust hoặc Phencyclidine): Đây là một loại thuốc gây ảo giác mạnh có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nguy hiểm, bao gồm co đồng tử, kích động, ảo giác và mất ý thức.
• Thuốc lá và các sản phẩm chứa nicotine: Nicotine là chất kích thích có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh, dẫn đến co đồng tử, tăng nhịp tim và huyết áp.
• Thuốc nhỏ mắt Pilocarpine: Loại thuốc này được sử dụng để điều trị tăng nhãn áp, có tác dụng kích thích cơ mống mắt, khiến đồng tử co nhỏ.
• Clonidine: Thuốc này được sử dụng để điều trị tăng huyết áp, rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), cai nghiện và các triệu chứng bốc hỏa do mãn kinh. Clonidine có thể gây co đồng tử như một tác dụng phụ.
• Thuốc kháng Cholinergic: Nhóm thuốc này kích thích hệ thần kinh đối giao cảm, bao gồm Acetylcholine, Carbachol và Methacholine. Một số tác dụng phụ phổ biến của thuốc kháng Cholinergic bao gồm co đồng tử, khô miệng, táo bón và mờ mắt.
• Thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai (hoặc không điển hình): Nhóm thuốc này bao gồm Risperidone, Haloperidol và Olanzapine. Thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai có thể gây ra một số tác dụng phụ, bao gồm co đồng tử, khô miệng, tăng cân và buồn ngủ.
• Thuốc chống loạn thần loại Phenothiazine: Nhóm thuốc này bao gồm Prochlorperazine, Chlorpromazine và Fluphenazine. Thuốc chống loạn thần loại Phenothiazine được sử dụng để điều trị tâm thần phân liệt và có thể gây ra nhiều tác dụng phụ, bao gồm co đồng tử, khô miệng, buồn ngủ và rối loạn vận động.

Tuổi tác

Ở trẻ sơ sinh hay người lớn tuổi đều có khả năng bị co đồng tử. Ở trẻ sơ sinh, đồng tử bị thu nhỏ trong vòng 2 tuần là điều bình thường. Đối với người già, do các cơ giãn ở mống mắt yếu đi theo năm tháng nên đồng tử có xu hướng nhỏ đi.

Di truyền

Co đồng tử bẩm sinh là một tình trạng hiếm gặp xảy ra khi trẻ sinh ra không có hoặc có các cơ điều khiển đồng tử (lỗ đen ở mống mắt) phát triển không hoàn chỉnh. Do đó, đồng tử của trẻ sẽ bị thu nhỏ bất thường và không thể co giãn bình thường theo ánh sáng.

Hy vọng những thông tin trong bài viết trên hữu ích với bạn đọc. Việc phát hiện và điều trị sớm co đồng tử có thể giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Do đó, nếu bạn có bất kỳ lo lắng nào về sức khỏe mắt của mình, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và hỗ trợ tốt nhất.