Dao điện phẫu thuật là gì? Những ứng dụng trong y học

Để hiểu rõ hơn về sự phát triển của công nghệ trong ngành y học hiện đại, việc khám phá các thiết bị hỗ trợ phẫu thuật là điều cần thiết. Một trong những công cụ quan trọng giúp nâng cao hiệu quả và độ chính xác trong quá trình mổ là dao điện phẫu thuật. Vậy thực chất dao điện phẫu thuật là gì và cơ chế hoạt động của nó ra sao?

Dao điện phẫu thuật là gì?

Dao điện phẫu thuật, hay còn gọi là electrosurgery, là phương pháp dùng dòng điện có tần số cao để tạo ra nhiệt tại mô, giúp cắt, đốt hoặc đông, cầm máu. Dòng điện không truyền theo cách như điện lưới thông thường, thay vào đó, dòng điện cao tần được sử dụng để hạn chế kích thích thần kinh cơ và chỉ tập trung vào mô cần can thiệp.

Cơ chế cơ bản như sau:

• Máy phát điện sinh ra dòng điện xoay chiều tần số cao.
• Đầu dao (electrode) được thiết kế để chỉ tiếp xúc ở phần nhỏ, tập trung áp lực dòng điện.
• Mô khi tiếp xúc bị đốt nóng nhờ điện trở và tạo ra hiệu ứng cắt hoặc cầm máu tùy cách sử dụng.

Từ nguyên lý hoạt động trên, có thể thấy rằng dao điện phẫu thuật không chỉ đơn thuần là một dụng cụ cắt mô, mà còn là một thiết bị đa năng giúp kiểm soát chảy máu và rút ngắn thời gian phẫu thuật. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả tối ưu, cần lựa chọn đúng loại dao phù hợp với từng mục đích can thiệp. Vậy hiện nay dao điện phẫu thuật có những loại nào và đặc điểm của từng loại ra sao?

Dao điện phẫu thuật có mấy loại?

Trong thực tế lâm sàng, dao điện phẫu thuật được chia thành hai loại chính, dựa vào cách thức dòng điện hoạt động trong mô và cấu tạo điện cực.

Dao mổ điện đơn cực

Trước khi phân biệt với loại khác, hãy cùng tìm hiểu dao đơn cực để biết ưu và nhược điểm khi sử dụng. Trong dao đơn cực, điện cực hoạt động tiếp xúc với mô cần xử lý. Dòng điện sau đó đi qua cơ thể người bệnh tới tấm điện cực trung tính đặt ở một vị trí an toàn trên cơ thể.

• Ưu điểm: Linh hoạt, hiệu quả cao trong các phẫu thuật lớn, khả năng cắt nhanh, mức độ cầm máu tốt nếu điều chỉnh đúng công suất và dạng sóng.
• Nhược điểm: Nguy cơ lan nhiệt lớn hơn, cần tấm trung tính đặt đúng vị trí để tránh bỏng da, đòi hỏi kỹ năng điều chỉnh máy cao.

Dao mổ điện lưỡng cực

Tiếp nối, dao lưỡng cực có cấu tạo khác biệt và được dùng trong nhiều trường hợp đòi hỏi độ chính xác và an toàn cao hơn. Dao lưỡng cực tích hợp điện cực hoạt động và điện cực trở lại trong cùng một thiết bị. Dòng điện chỉ đi qua mô giữa hai điện cực này, không đi xuyên toàn bộ cơ thể.

• Ưu điểm: Kiểm soát mô tốt hơn, lan nhiệt ít hơn, phù hợp với phẫu thuật tinh vi, gần dây thần kinh hoặc mô nhạy cảm.
• Nhược điểm: Chi phí thiết bị có thể cao hơn, hạn chế khả năng cắt ở mô lớn nếu so với dao đơn cực.

Lợi ích khi sử dụng dao điện phẫu thuật

Trước khi đi vào các ứng dụng thực tế, hãy xem xét những lợi ích nổi bật của dao điện phẫu thuật so với kỹ thuật phẫu thuật cơ học hoặc dao mổ truyền thống:

• Cầm máu hiệu quả, dòng điện cao tần giúp đông những mạch nhỏ kịp thời, giảm mất máu, giúp phẫu thuật sạch hơn.
• Cắt nhanh, chính xác, ít tổn thương mô xung quanh nếu sử dụng đúng loại và điều chỉnh máy phù hợp.
• Thời gian hồi phục nhanh hơn do ít chảy máu, ít viêm mô và phù nề hơn so với dao phẫu thuật truyền thống.
• Đa dạng chế độ hoạt động như chế độ cắt, chế độ đông máu, chế độ kết hợp giúp linh hoạt trong từng loại phẫu thuật.

Ứng dụng trong phẫu thuật

Sau khi thấy lợi ích, giờ là lúc khám phá các lĩnh vực và loại phẫu thuật cụ thể mà dao điện phẫu thuật được sử dụng phổ biến.

• Phẫu thuật tổng quát: Cắt tổ chức mềm, mở bụng, phẫu thuật ổ bụng, dùng dao đơn cực để cắt lớp mô lớn, dùng lưỡng cực để cầm máu.
• Phẫu thuật nội soi: Trong các phẫu thuật nội soi ổ bụng, phổi, phụ khoa, dao lưỡng cực được ưu tiên để giới hạn lan nhiệt và giảm tổn thương mô.
• Phẫu thuật tai mũi họng, răng hàm mặt: Cần độ chính xác cao, dao điện giúp cắt mô mềm, hạn chế chảy máu và sưng.
• Phẫu thuật sản phụ khoa: Bóc u, cắt tử cung, xử lý gần cơ quan sinh dục, dao điện giúp cầm máu và thao tác tinh tế hơn.
• Phẫu thuật mạch máu và thiết bị cầm máu hiện đại: Các thiết bị lưỡng cực cao cấp có thể đóng kín mạch máu nhanh chóng, giảm mất máu.

Tại sao bệnh nhân không bị điện giật khi phẫu thuật viên dùng dao mổ điện?

Đây là câu hỏi phổ biến khi nhắc đến dao điện. Phần này giúp làm rõ cơ chế an toàn khi sử dụng dòng điện trong phẫu thuật.

Thực tế, dòng điện sử dụng trong dao điện phẫu thuật hoàn toàn khác với dòng điện sinh hoạt thông thường. Điện sinh hoạt có tần số khoảng 50 - 60 Hz, khi đi qua cơ thể có thể gây kích thích thần kinh cơ, dẫn đến hiện tượng co giật và tiềm ẩn nguy hiểm.

Tuy nhiên, từ thập niên 1920, bác sĩ William Bovie đã phát hiện rằng khi sử dụng dòng điện có tần số từ 100.000 Hz trở lên, hiện tượng kích thích thần kinh cơ không còn xảy ra. Nhờ nguyên lý này, các máy dao điện hiện nay đều được thiết kế để hoạt động ở tần số khoảng 200 kHz hoặc cao hơn, còn gọi là máy cắt đốt cao tần. Điều này cho phép thiết bị cắt hoặc đốt mô một cách chính xác và an toàn, mà không gây ra phản ứng giật điện ở người bệnh.

Tiêu chuẩn để chọn dao mổ phẫu thuật điện

Lựa chọn dao điện phẫu thuật phù hợp sẽ giúp tối ưu hiệu quả, tăng độ an toàn và giảm rủi ro trong quá trình phẫu thuật.

• Tần số hoạt động và dạng sóng: Nên chọn thiết bị có tần số cao, nhiều chế độ như cắt, đông, kết hợp để phù hợp từng loại mô.
• Kiểm soát lan nhiệt: Chọn thiết bị có độ lan nhiệt thấp để tránh tổn thương mô lân cận, nhất là trong phẫu thuật gần cơ quan quan trọng.
• Tấm điện cực trung tính an toàn: Cần đảm bảo tiếp xúc tốt với da, không rò rỉ điện gây bỏng hoặc biến chứng ngoài ý muốn.
• Tương thích với thiết bị cấy ghép: Nếu bệnh nhân có máy tạo nhịp tim hoặc thiết bị điện tử cấy ghép, cần chọn dao lưỡng cực hoặc máy có chế độ an toàn chuyên biệt.
• Chất lượng và bảo trì thiết bị: Dao điện cần được bảo trì thường xuyên, đầu cắt phải được kiểm tra để đảm bảo không bị mài mòn hoặc mất cách điện.
• Đào tạo người sử dụng: Phẫu thuật viên cần được huấn luyện chuyên sâu để điều chỉnh đúng thông số, kiểm soát dòng điện và nhận biết nguy cơ sớm.

Dao điện phẫu thuật không chỉ là một bước tiến kỹ thuật trong ngành y mà còn là công cụ mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho cả bác sĩ phẫu thuật và người bệnh. Từ khả năng cắt chính xác, cầm máu hiệu quả đến việc rút ngắn thời gian phẫu thuật và phục hồi, thiết bị này đã góp phần nâng cao chất lượng điều trị và an toàn trong can thiệp ngoại khoa.

Tuy nhiên, để sử dụng dao điện phẫu thuật một cách tối ưu, cần hiểu rõ nguyên lý hoạt động, phân loại, ứng dụng và các tiêu chuẩn an toàn đi kèm. Việc lựa chọn đúng thiết bị và sử dụng đúng kỹ thuật không chỉ giúp tăng hiệu quả lâm sàng mà còn bảo vệ tối đa sức khỏe người bệnh.