Dây thần kinh số 6​ là gì chức năng và vai trò trong cơ thể?

Dây thần kinh số 6 hay còn gọi là dây thần kinh abducens, là một trong 12 đôi dây thần kinh sọ quan trọng của cơ thể con người. Vai trò chính của dây thần kinh này là điều khiển cơ thẳng ngoài của mắt, giúp mắt di chuyển ra ngoài và phối hợp nhịp nhàng với mắt còn lại. Nhờ dây thần kinh số 6, con người có thể nhìn sang hai bên một cách chính xác, duy trì tầm nhìn ổn định và thực hiện các hoạt động quan sát hàng ngày như đọc sách, lái xe hay quan sát môi trường xung quanh.

Dây thần kinh số 6​ là gì?

Khác với các dây thần kinh vận nhãn khác, dây thần kinh số 6 chỉ kiểm soát một cơ duy nhất, đó là cơ trực ngoài (lateral rectus) của nhãn cầu. Cơ này có nhiệm vụ kéo mắt ra ngoài, ra xa trung tâm, giúp mắt di chuyển sang hai bên một cách linh hoạt. Nhờ chức năng này, dây thần kinh abducens đóng vai trò quan trọng trong việc phối hợp chuyển động của hai mắt, đảm bảo tầm nhìn song song, duy trì độ chính xác và sự ổn định của thị giác trong các hoạt động hàng ngày.

Về mặt giải phẫu, dây thần kinh số 6 xuất phát từ nhân abducens, nằm dưới sàn não thất thứ tư, thuộc phần dưới của cầu não. Sau khi rời nhân, sợi thần kinh di chuyển qua cầu não, tiếp tục đi qua khoang dưới nhện và hộp sọ, cuối cùng đến nhãn cầu để chi phối cơ trực ngoài. Sự di chuyển chính xác của dây thần kinh này đảm bảo cơ trực ngoài hoạt động nhịp nhàng, cho phép mắt theo dõi vật thể chuyển động, đọc sách, lái xe, và thực hiện các hoạt động yêu cầu sự phối hợp thị giác tinh vi.

Chức năng và vai trò của dây thần kinh số 6 trong cơ thể

Dây thần kinh số 6 hay còn gọi là dây thần kinh abducens, là một dây thần kinh vận động thuần túy có vai trò then chốt trong kiểm soát chuyển động của mắt. Chức năng chính của dây thần kinh này tập trung vào việc chi phối cơ trực ngoài (lateral rectus) cơ duy nhất mà nó kiểm soát giúp mắt di chuyển ra ngoài, xa trung tâm nhãn cầu. Nhờ có cơ chế này, mắt có thể thực hiện các chuyển động sang hai bên một cách linh hoạt, đồng thời duy trì tầm nhìn song song và khả năng phối hợp hai mắt, điều kiện cần thiết để nhận diện hình ảnh chính xác và ổn định.

Ngoài việc chi phối trực tiếp cơ trực ngoài, dây thần kinh số 6 còn tham gia vào phản xạ tiền đình - mắt (vestibulo-ocular reflex – VOR). Phản xạ này đặc biệt quan trọng để giữ cho hình ảnh vẫn rõ nét trên võng mạc khi đầu hoặc cơ thể di chuyển, tránh hiện tượng nhòe hình hay chóng mặt. Khi phản xạ này hoạt động hiệu quả, mắt và não phối hợp nhịp nhàng để duy trì tầm nhìn ổn định, hỗ trợ các hoạt động như đi lại, lái xe hoặc quan sát vật thể đang chuyển động.

Dây thần kinh abducens cũng phối hợp chặt chẽ với các dây thần kinh vận nhãn khác như dây thần kinh vận nhãn chung (CN III) và dây thần kinh ròng rọc (CN IV) để điều khiển chuyển động mắt toàn diện. Sự phối hợp này giúp mắt di chuyển linh hoạt theo nhiều hướng, từ ngang, dọc đến chéo, đảm bảo khả năng quan sát liên tục và chính xác. Nhờ đó, hoạt động thị giác không chỉ duy trì độ rõ nét mà còn giúp định vị vật thể trong không gian, tăng cường khả năng tương tác với môi trường xung quanh.

Trong trường hợp dây thần kinh số 6 bị tổn thương, người bệnh có thể gặp tình trạng lác trong (esotropia), song thị (diplopia), hoặc mất khả năng di chuyển mắt ra ngoài, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt hàng ngày. Hiểu rõ chức năng của dây thần kinh số 6 không chỉ giúp nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường mà còn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ dây thần kinh này để duy trì sự phối hợp vận động mắt và ổn định thị giác trong đời sống hàng ngày.

Dây thần kinh sọ số 6 hoạt động như thế nào?

Dây thần kinh sọ số 6, hay còn gọi là dây thần kinh abducens, hoạt động như một dây thần kinh vận động thuần túy, có vai trò thiết yếu trong việc điều khiển chuyển động mắt. Cơ chế hoạt động của nó liên quan trực tiếp đến cơ thẳng ngoài (lateral rectus), cơ chịu trách nhiệm kéo nhãn cầu ra ngoài, giúp mắt hướng sang hai bên. Nhờ khả năng này, mắt có thể di chuyển linh hoạt mà vẫn duy trì tầm nhìn song song, đồng thời phối hợp nhịp nhàng với mắt bên đối diện để tránh hiện tượng nhìn đôi (diplopia).

Quá trình hoạt động của dây thần kinh số 6 bắt đầu từ nhân abducens nằm ở phần dưới của cầu não, dưới sàn não thất thứ tư. Từ đây, các sợi thần kinh truyền tín hiệu vận động đến cơ thẳng ngoài, kích thích cơ co lại và tạo ra chuyển động ra ngoài của nhãn cầu. Khi cả hai dây thần kinh abducens của hai bên mắt hoạt động đồng bộ, hình ảnh mà mắt thu nhận được vẫn rõ nét và ổn định, hỗ trợ tầm nhìn không bị méo hay nhòe.

Ngoài chi phối trực tiếp cơ thẳng ngoài, dây thần kinh số 6 còn phối hợp với các dây thần kinh vận nhãn khác, bao gồm dây thần kinh vận nhãn chung (CN III) và dây thần kinh ròng rọc (CN IV), để điều khiển chuyển động mắt toàn diện. Sự phối hợp này đảm bảo mắt có thể di chuyển linh hoạt theo nhiều hướng, từ ngang, dọc cho đến chéo, giúp mắt điều chỉnh vị trí nhãn cầu phù hợp với môi trường xung quanh và giữ cho hình ảnh nhận được luôn ổn định.

Một chức năng quan trọng khác của dây thần kinh số 6 là tham gia vào phản xạ tiền đình – mắt (vestibulo-ocular reflex – VOR). Phản xạ này giúp mắt duy trì hình ảnh ổn định trên võng mạc khi đầu hoặc cơ thể di chuyển, tránh hiện tượng nhòe hình và chóng mặt. Nhờ cơ chế này, người bệnh vẫn có thể nhận diện vật thể rõ ràng trong khi đi bộ, chạy, lái xe hoặc thực hiện các hoạt động yêu cầu chuyển động nhanh của cơ thể.

Khi dây thần kinh số 6 bị tổn thương, mắt sẽ không thể di chuyển ra ngoài, dẫn đến lác trong (esotropia) hoặc nhìn đôi. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt hàng ngày và chất lượng thị giác. Do đó, dây thần kinh số 6 đóng vai trò không thể thiếu trong việc duy trì chuyển động mắt chính xác, phối hợp nhịp nhàng giữa hai mắt và đảm bảo thị lực ổn định, phục vụ các hoạt động quan sát và định vị vật thể trong đời sống hàng ngày.

Như vậy, dây thần kinh số 6 đóng vai trò không thể thiếu trong hệ thống thần kinh vận nhãn, đảm bảo chuyển động mắt chính xác, phối hợp nhịp nhàng giữa hai mắt và duy trì thị lực ổn định. Việc hiểu rõ cấu tạo, chức năng và vai trò của dây thần kinh này giúp chúng ta nhận biết sớm những dấu hiệu bất thường, từ đó bảo vệ sức khỏe thị giác và chất lượng cuộc sống hàng ngày.