Dậy thì sớm ở bé gái​ và những điều cha mẹ cần nắm rõ

Ở độ tuổi tiểu học, nhiều cha mẹ bất ngờ khi thấy con gái xuất hiện các dấu hiệu phát triển như người trưởng thành. Đây có thể là biểu hiện của dậy thì sớm ở bé gái. Bài viết này sẽ giúp cha mẹ nắm rõ những kiến thức cần thiết để nhận biết, hỗ trợ và giúp con phát triển khỏe mạnh, cân bằng.

Dậy thì sớm ở bé gái là gì?

Dậy thì là một giai đoạn phát triển tất yếu mà bất kỳ ai cũng sẽ trải qua trước khi bước vào tuổi trưởng thành. Trong thời kỳ này, hệ thống xương của cơ thể phát triển mạnh mẽ, giúp trẻ cao lớn nhanh chóng. Song song đó là hàng loạt thay đổi về hình dạng cơ thể, kích thước các bộ phận và sự hoàn thiện dần của chức năng sinh sản.

Ở bé gái, dậy thì thường bắt đầu trong khoảng từ 9 đến 13 tuổi. Tuy nhiên, nếu các dấu hiệu dậy thì xuất hiện sớm hơn, cụ thể là trước 8 tuổi, trẻ có thể đang gặp tình trạng dậy thì sớm. Thực tế cho thấy, tỷ lệ dậy thì sớm ở bé gái cao hơn đáng kể so với bé trai. Nguy cơ này đặc biệt gia tăng ở những trẻ thừa cân hoặc có chế độ ăn uống dư thừa dinh dưỡng, dẫn đến mất cân bằng trong quá trình phát triển.

Nguyên nhân dậy thì sớm ở bé gái

Hiện tượng dậy thì sớm ở bé gái thực chất là sự trưởng thành về thể chất và sinh lý xảy ra sớm hơn bình thường. Ở phần lớn các trường hợp, quá trình phát triển này vẫn diễn ra theo trình tự bình thường, chỉ là sớm hơn về thời gian. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp dậy thì sớm là dấu hiệu cảnh báo một số bệnh lý tiềm ẩn trong cơ thể. Những rối loạn này thường xuất phát từ sự bất thường của hệ thống cơ quan sinh dục và được phân thành hai nhóm chính là dậy thì sớm trung ương, dậy thì sớm ngoại vi.

Dậy thì sớm trung ương

Nguyên nhân chính là do nồng độ hormone GnRH tăng cao, kích thích cơ thể tiết quá nhiều hormone sinh dục. Đa phần các trường hợp dậy thì sớm trung ương không tìm được nguyên nhân cụ thể. Tuy nhiên, một số yếu tố có thể liên quan bao gồm:

• Khối u ở não hoặc tủy sống (thuộc hệ thần kinh trung ương).
• Bất thường bẩm sinh ở não như não úng thủy hoặc khối u lành tính (hamartoma).
• Não hoặc tủy sống từng bị chiếu xạ.
• Chấn thương hoặc tổn thương tủy sống và não, đặc biệt là do tắc nghẽn cơ học.
• Hội chứng McCune-Albright, một bệnh di truyền hiếm gặp ảnh hưởng đến xương, da và nội tiết.
• Suy giáp – tuyến giáp không sản xuất đủ hormone.
• Tăng sản thượng thận bẩm sinh, nhóm bệnh di truyền gây rối loạn sản xuất hormone ở tuyến thượng thận.

Dậy thì sớm ngoại vi

Dậy thì sớm ngoại vi thường ít gặp hơn, xảy ra khi lượng hormone sinh dục (đặc biệt là estrogen) trong cơ thể tăng cao bất thường. Nguyên nhân có thể do:

• Khối u ở tuyến thượng thận hoặc tuyến yên tiết ra estrogen.
• U nang buồng trứng hoặc khối u buồng trứng.

Các yếu tố khác

Một số yếu tố khác cũng có thể làm tăng nguy cơ dậy thì sớm ở bé gái như:

• Chế độ ăn uống: Trẻ tiêu thụ sữa bò, thịt heo, thịt gà có tồn dư hormone tăng trưởng. Trong chăn nuôi công nghiệp, một số hormone này (hoặc tiền chất của chúng) có thể chuyển hóa thành estrogen – gọi là xenoestrogen. Chúng hoạt động tương tự estrogen trong cơ thể, kích thích vùng dưới đồi và tuyến yên, làm buồng trứng sớm hoạt động.
• Tác động từ môi trường: Một số nghiên cứu cho thấy phthalates, chất thường có trong nhựa của chai, bình, túi, bao gói, núm vú giả, bình sữa hoặc đồ chơi,... có thể thấm vào thức ăn rồi đi vào cơ thể. Chất này gây rối loạn nội tiết và thúc đẩy quá trình dậy thì sớm ở trẻ.

Dấu hiệu nhận biết dậy thì sớm ở bé gái

Khi bé gái bị dậy thì sớm, buồng trứng và tuyến thượng thận (nằm phía trên mỗi quả thận) sẽ bắt đầu sản xuất và giải phóng các hormone sinh dục. Sự thay đổi nội tiết này khiến cơ thể xuất hiện những dấu hiệu đặc trưng của tuổi dậy thì, bao gồm:

• Ngực bắt đầu phát triển.
• Cơ thể xuất hiện mùi đặc trưng của người trưởng thành.
• Mọc lông ở vùng nách.
• Mọc lông mu.
• Da xuất hiện mụn trứng cá.
• Có kinh nguyệt lần đầu, thường xảy ra sau khoảng 2 – 3 năm kể từ khi ngực bắt đầu phát triển.

Dậy thì sớm ở bé gái có tốt không?

Dậy thì sớm ở bé gái không hề tốt. Tình trạng này không chỉ tác động mạnh mẽ đến tâm lý, khiến trẻ dễ tự ti hoặc lo lắng, mà còn tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng trong tương lai.

Dậy thì sớm ở nữ gây ra những vấn đề nào

Dậy thì sớm ở bé gái tiềm ẩn nhiều rủi ro không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn tác động sâu sắc đến tâm lý. Vì vậy, khi con gặp tình trạng này, cha mẹ tuyệt đối không nên chủ quan. Thay vào đó, hãy chủ động trò chuyện, chia sẻ, động viên và tìm kiếm sự hỗ trợ y tế kịp thời để giúp con vượt qua giai đoạn nhạy cảm này.

Chiều cao hạn chế

Một trong những hậu quả dễ nhận thấy của dậy thì sớm là sự ảnh hưởng trực tiếp đến chiều cao khi trưởng thành. Trong những năm đầu dậy thì, trẻ thường tăng trưởng mạnh, thậm chí cao hơn các bạn cùng tuổi. Tuy nhiên, do cơ thể bước vào giai đoạn phát triển sớm nên các đầu xương cũng nhanh chóng đóng lại. Điều này khiến quá trình tăng chiều cao bị dừng lại trước khi đạt mức tối ưu, dẫn đến nguy cơ thấp bé hơn so với tiềm năng vốn có.

Thời gian dậy thì ngắn

Dậy thì vốn là khoảng thời gian “vàng” để trẻ bứt phá về vóc dáng, đặc biệt là chiều cao, với mức tăng trung bình khoảng 25cm trong vài năm. Ở trẻ bị dậy thì sớm, giai đoạn này kết thúc sớm hơn bình thường. Việc rút ngắn thời gian dậy thì đồng nghĩa với việc rút ngắn cơ hội phát triển thể chất, khiến trẻ không tận dụng trọn vẹn quãng thời gian đáng lẽ có thể đạt được sự tăng trưởng tối đa.

Nguy cơ gặp phải các vấn đề về tâm lý

Những thay đổi cơ thể xảy ra sớm khiến trẻ trở nên khác biệt so với bạn bè đồng trang lứa. Sự khác biệt này có thể khiến bé cảm thấy tự ti, lo lắng, đặc biệt là khi bị trêu chọc. Nếu tình trạng kéo dài, trẻ dễ rơi vào trạng thái căng thẳng, trầm cảm, ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày, kết quả học tập và sức khỏe tinh thần.

Lạm dụng tình dục

Cơ thể phát triển sớm trong khi nhận thức, tâm lý và kỹ năng tự bảo vệ bản thân vẫn chưa hoàn thiện khiến bé gái dễ trở thành mục tiêu của các hành vi xâm hại tình dục. Điều này không chỉ gây tổn thương về tâm lý mà còn làm tăng nguy cơ quan hệ tình dục không an toàn, mắc bệnh lây qua đường tình dục hoặc mang thai ngoài ý muốn ở tuổi vị thành niên.

Rủi ro khác

Ngoài những tác hại trên, dậy thì sớm ở bé gái còn kéo theo nhiều hệ lụy khác như:

• Lơ là học tập, thành tích giảm sút.
• Sống khép kín, ngại giao tiếp, kể cả với bố mẹ và người thân.
• Rối loạn nội tiết tố, nguy cơ mắc hội chứng buồng trứng đa nang, ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản.

Đối tượng nguy cơ mắc bệnh dậy thì sớm ở nữ

Mọi bé gái đều có thể gặp phải tình trạng dậy thì sớm, tuy nhiên các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng một số yếu tố nhất định có thể làm tăng nguy cơ xảy ra hiện tượng này, bao gồm:

• Thừa cân, béo phì: Trẻ có chỉ số cân nặng cao thường có nguy cơ bước vào giai đoạn dậy thì sớm hơn so với bạn bè cùng lứa.
• Tiếp xúc với các sản phẩm chứa hormone sinh dục: Có thể gặp trong một số loại sữa hoặc thực phẩm từ động vật còn tồn dư hormone tăng trưởng, các loại thuốc dành cho người lớn hoặc một số loại kem và thuốc mỡ bôi ngoài da.
• Bệnh lý liên quan đến nội tiết: Dậy thì sớm đôi khi là biến chứng của hội chứng McCune-Albright hoặc tình trạng tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh. Trong một số trường hợp hiếm gặp, nó cũng liên quan đến hội chứng suy giáp.
• Tiếp xúc với tia bức xạ ở hệ thần kinh trung ương: Thường gặp ở trẻ từng điều trị xạ trị cho khối u não, bệnh bạch cầu hoặc một số bệnh khác, làm tăng nguy cơ khởi phát dậy thì sớm.

Ba mẹ cần làm gì khi con gái dậy thì sớm?

Ngay khi nhận thấy con gái có dấu hiệu dậy thì sớm, cha mẹ nên chủ động thực hiện các bước sau:

Đưa con đi khám

Hãy đưa trẻ đến gặp bác sĩ chuyên khoa Nội tiết Nhi để được thăm khám và làm các xét nghiệm cần thiết. Dựa trên kết quả, bác sĩ sẽ tư vấn phương án can thiệp phù hợp, giúp trẻ phát triển khỏe mạnh.

Đồng hành và chia sẻ với con

Giúp con hiểu rằng những thay đổi trên cơ thể là điều tự nhiên và không có gì đáng xấu hổ. Cha mẹ cần luôn ở bên lắng nghe, động viên và cùng con vượt qua những lo lắng, bỡ ngỡ trong giai đoạn này.

Điều trị dậy thì sớm ở bé gái

Thực tế, không phải mọi trường hợp dậy thì sớm ở bé gái đều cần điều trị. Trong từng tình huống cụ thể, bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp can thiệp phù hợp nhằm bảo vệ tiềm năng phát triển chiều cao, đồng thời hạn chế tối đa những tác động tiêu cực đến sức khỏe và tâm lý của trẻ. Khi lựa chọn hướng điều trị, bác sĩ sẽ dựa trên nhiều yếu tố như độ tuổi, chiều cao dự đoán khi trưởng thành, cũng như ảnh hưởng tâm lý và sinh lý mà tình trạng dậy thì sớm gây ra.

Nếu nguyên nhân dậy thì sớm liên quan đến thừa cân, béo phì, trẻ sẽ cần giảm cân để làm chậm quá trình phát triển. Trong trường hợp do rối loạn nội tiết, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng một số loại thuốc giúp điều chỉnh lại nồng độ hormone trong cơ thể. Thông thường, quá trình điều trị sẽ kéo dài cho đến khi trẻ đạt độ tuổi dậy thì phù hợp.

Khi nào nên đưa bé gái đi khám dậy thì sớm?

Khi nhận thấy trẻ có dấu hiệu dậy thì sớm như sự thay đổi bất thường ở ngực, cơ quan sinh dục, ngoại hình, chiều cao, làn da, giọng nói hoặc tâm lý,… cha mẹ nên sớm đưa con đến bệnh viện uy tín để được thăm khám và can thiệp kịp thời.

Cách phòng ngừa dậy thì sớm ở bé gái

Bên cạnh việc can thiệp kịp thời, cha mẹ cũng nên áp dụng các biện pháp phòng ngừa dậy thì sớm ở bé gái như:

• Xây dựng thực đơn dinh dưỡng khoa học, ưu tiên thực phẩm tươi sống, an toàn và rõ nguồn gốc.
• Khuyến khích con vận động ngoài trời hoặc tập luyện thể thao ít nhất 30 phút mỗi ngày. Các hoạt động phù hợp bao gồm chạy bộ, đạp xe, bơi lội, đánh cầu lông,… để tăng cường sức khỏe và hỗ trợ phát triển chiều cao.
• Cẩn trọng khi cho con sử dụng thực phẩm chức năng, mỹ phẩm hoặc các sản phẩm có thể gây rối loạn nội tiết. Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

Dậy thì sớm ở bé gái nếu được phát hiện và xử lý kịp thời sẽ giúp trẻ phát triển khỏe mạnh cả về thể chất lẫn tinh thần. Cha mẹ hãy luôn quan sát, đồng hành và chủ động tìm kiếm sự hỗ trợ y tế khi cần thiết để bảo vệ tương lai của con.