Bóc tách động mạch chủ là gì? Triệu chứng, nguyên nhân và cách phòng bệnh

Động mạch chủ là bộ phận có vai trò quan trọng với cơ thể. Các mạch máu lớn này đóng một vai trò không thể thiếu trong việc cấp máu cho các cơ quan trong cơ thể. Bóc tách động mạch chủ là một tình trạng nghiêm trọng khi có vết rách xảy ra ở lớp bên trong của động mạch chính và có thể gây tử vong.

Động mạch chủ là gì?

Động mạch chủ vừa là động mạch chính và cũng là lớn nhất trong cơ thể người, nó có hình cây gậy và đi từ tâm thất trái, chạy một chữ U vòng lên ngực trên và kết thúc ở vị trí quanh vùng rốn, ở đây động mạch chủ sẽ được tách ra làm 2 động mạch nhỏ hơn. 

Động mạch chủ là động mạch chính mang máu giàu oxy từ tim đến các cơ quan còn lại của cơ thể. Thành động mạch chủ được tạo thành từ ba lớp mô: một lớp bên trong (intima), lớp giữa (lớp trung gian) và lớp ngoài (adventitia).

Tìm hiểu về chung về bệnh bóc tách động mạch chủ

Bóc tách động mạch chủ là một bệnh lý liên quan đến thành mạch. Bóc tách động mạch chủ bắt đầu đột ngột khi một vết rách xảy ra ở lớp bên trong của vùng động mạch chủ bị suy yếu. Máu trào qua vết rách, khiến lớp trong và lớp giữa tách ra. Khi dòng máu chuyển hướng giữa các lớp mô, dòng máu bình thường chảy đến các bộ phận của cơ thể có thể bị chậm lại, ngừng lại hoặc động mạch chủ có thể bị vỡ hoàn toàn.

Bóc tách động mạch chủ là một tình trạng nguy hiểm đến tính mạng, có thể gây tử vong đột ngột nếu không được nhận biết và điều trị nhanh chóng.

Có hai loại bóc tách động mạch chủ chính:

Bóc tách động mạch chủ loại A Stanford: Loại bóc tách này xảy ra ở vị trí đầu tiên của động mạch chủ, gần tim hơn và có thể đe dọa tính mạng ngay lập tức. Loại này nếu mắc phải sẽ cầu phẫu thuật mở ngực lập tức để chỉnh lại hoặc thay thế đoạn đầu tiên của động mạch chủ, nơi vết rách bắt đầu. Đây là loại bóc tách phổ biến hơn loại B và việc bóc tách động mạch chủ thường kéo dài theo toàn bộ chiều dài của động mạch chủ.

Bóc tách động mạch chủ loại B Stanford: Loại vết rách này bắt đầu ở vị trí xa hơn ở động mạch chủ và xa tim hơn. Giống như bóc tách loại A, vết mổ này thường kéo dài từ động mạch chủ xuống đến đoạn bụng (động mạch chủ bụng), nhưng không liên quan đến phần đầu tiên của động mạch chủ ở phía trước ngực. Có thể cần hoặc không cần phẫu thuật ngay lập tức, tùy thuộc vào vị trí chính xác của vết mổ và việc đó có cắt đứt lưu lượng máu đến các cơ quan của bạn hay không.

Một hệ thống phân loại khác (phân loại DeBakey) theo vị trí cần phẫu thuật có 3 loại gồm:

• Loại 1: Bắt nguồn từ động mạch chủ lên và kéo dài qua động mạch chủ ở hạ lưu.
• Loại 2: Bắt nguồn và giới hạn ở động mạch chủ lên.
• Loại 3: Bắt nguồn từ động mạch chủ xuống và kéo dài xuống dưới (tương tự loại B).

Dấu hiệu và triệu chứng của bóc tách động mạch chủ

Tùy vào vị trí của đoạn bóc tách trên thành động mạch chủ, bệnh nhân sẽ có triệu chứng khác nhau. Tuy vậy, triệu chứng thường gặp nhất là cơn đau khởi phát một cách đột ngột và có cường độ dữ dội và kéo dài liên tục. 

Nếu bóc tách động mạch chủ ngực, cơn đau sẽ khởi đầu ở ngực, sau đó lan lên cổ, cánh tay, vai, hàm dưới hay sau lưng. Nếu bóc tách động mạch chủ bụng, người bệnh sẽ đau ở thượng vị, có khi nhầm lẫn với đau do hệ tiêu hóa.

Các dấu hiệu và triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Đau đột ngột, dữ dội ở ngực hoặc lưng trên, cảm giác như bị rách, đâm hoặc xé toạc;
• Hụt hơi;
• Ngất xỉu hoặc chóng mặt;
• Huyết áp thấp;
• Tiếng thổi tâm trương, tiếng tim bị bóp nghẹt;
• Mạch yếu nhanh;
• Đổ mồ hôi nhiều;
• Lú lẫn;
• Mất thị lực;
• Các triệu chứng đột quỵ, bao gồm yếu hoặc tê liệt một bên cơ thể, khó nói chuyện.

Có đến khoảng 40% bệnh nhân tử vong ngay lập tức do vỡ hoàn toàn và chảy máu từ động mạch chủ. Nguy cơ tử vong có thể lên tới 1% đến 3% mỗi giờ cho đến khi bệnh nhân được điều trị. Nếu bạn gặp các triệu chứng bóc tách động mạch chủ, đau ngực dữ dội, ngất xỉu, đột ngột cảm thấy khó thở hoặc có triệu chứng đột quỵ, hãy gọi bác sĩ hoặc đến các trung tâm y tế ngay lập tức.

Nguyên nhân gây bóc tách động mạch chủ

Các nghiên cứu cho thấy rằng những bệnh nhân khó kiểm soát huyết áp có nguy cơ bị bóc tách động mạch chủ cao nhất. Ngoài ra, những người mắc các bệnh mô liên kết kích thích sớm như hội chứng Marfan, hội chứng Ehlers-Danlos và các rối loạn mạch máu collagen khác cũng có nguy cơ cao bị rách động mạch chủ.

Các yếu tố nguy cơ phổ biến khác bao gồm chứng phình động mạch hiện có, bệnh thận đa nang hoặc thậm chí chấn thương ngực cũng có thể dẫn đến bóc tách động mạch chủ.

Cách điều trị bóc tách động mạch chủ

Có hai loại bóc tách động mạch chủ là loại A và loại B. Mỗi loại nằm ở một khu vực khác nhau và việc điều trị từng loại cũng khác nhau.

Loại A là vết rách ở phần cong của động mạch chủ đi ra khỏi tim. Vết rách này cũng có thể xảy ra ở phần trên của động mạch chủ và vào bụng. Nguy cơ cao và thường phải phẫu thuật để sửa chữa động mạch chủ và có thể thay van động mạch chủ.

Loại B là vết rách ở phần dưới, phần xuống của động mạch chủ và có thể đi vào bụng. Rủi ro ít hơn so với Loại A và không phải lúc nào cũng cần phẫu thuật ngay lập tức. Các bác sĩ có thể kiểm soát được tình trạng này bằng cách sử dụng thuốc hạ huyết áp.

Tất cả những người bị bóc tách động mạch chủ (bao gồm cả những người được điều trị bằng phẫu thuật) sẽ phải dùng thuốc để kiểm soát huyết áp, thường là suốt đời. Thuốc giúp giảm căng thẳng cho động mạch chủ. Bác sĩ sẽ làm việc với bạn để xác định phương pháp nào sẽ mang lại kết quả tốt nhất cho bạn.

Trước đây, tình trạng bóc tách động mạch chủ thường được điều trị bằng phương pháp phẫu thuật mổ hở, bác sĩ phẫu thuật sẽ thực hiện việc thay đoạn động mạch chủ đã bị tổn thương bằng một ống ghép mạch máu nhân tạo.

Tuy nhiên phương pháp này sẽ khiến bệnh nhân phải chịu nhiều đau đớn, thời gian phẫu thuật lại dài nên tỉ lệ tử vong cao, thời gian ở lại bệnh viện để theo dõi điều trị cũng lâu và có nhiều biến chứng phẫu thuật,... Vì vậy nên kỹ thuật Stent graft đã ra đời.

Đây là kỹ thuật điều trị bệnh lý bóc tách động mạch chủ chuyên sâu và đã được chứng minh là mang lại nhiều lợi ích cũng như an toàn hơn cho bệnh nhân so với phẫu thuật truyền thống. Stent graft sẽ được đưa vào từ động mạch đùi và đưa đến vị trí cần đặt.

Phòng ngừa bóc tách động mạch chủ

Vì bệnh bóc tách động mạch chủ rất nguy hiểm và khó phát hiện. Vì vậy nên tốt nhất là chúng ta nên có những biện pháp phòng bệnh trước khi những rủi ro xảy ra. Dưới đây là một số chú ý nên thực hiện để giảm nguy cơ mắc bệnh:

• Theo dõi và kiểm tra huyết áp thường xuyên;
• Không hút thuốc;
• Kiểm soát tình trạng mỡ máu của cơ thể;
• Duy trì cân nặng cân đối, nếu đang thừa cân thì nên giảm cân;
• Chú ý phòng ngừa nguy cơ mắc chấn thương ở phần ngực và bụng (thắt dây an toàn khi lái xe);
• Kiểm tra sức khỏe thường xuyên.

Mỗi người nên có kế hoạch thăm khám sức khỏe hằng năm, nhất là những đối tượng người trung niên. Nếu phát hiện có phình động mạch chủ, cần theo dõi diễn tiến định kỳ bằng siêu âm hay chụp hình cắt lớp. Nếu khối phình lớn hay tốc độ tăng kích thước nhanh, nên can thiệp sớm đúng chỉ định, nhằm hạn chế nguy cơ bóc tách động mạch chủ.

Xem thêm: Phình tách động mạch chủ là gì? Nguyên nhân và phương pháp điều trị