Giải đáp: Bệnh động mạch cảnh là gì?

Động mạch cảnh là một nhánh lớn của động mạch cung cấp chất dinh dưỡng cho não bộ. Bệnh lý động mạch cảnh có thể do nhiều nguyên nhân gây ra và mức độ nguy hiểm cao nên cần phát hiện và điều trị kịp thời. Để giúp bạn hiểu rõ hơn về động mạch cảnh, mời bạn theo dõi những thông tin trong bài viết dưới đây.

Động mạch cảnh là gì?

Động mạch cảnh là động mạch chính ở cổ cung cấp máu cho não, mặt và cổ. Mỗi người đều có hai động mạch cảnh chung nằm ở hai bên cổ. Động mạch cảnh chung chạy từ ngực trên đến não và chia thành hai nhánh là động mạch cảnh trong và động mạch cảnh ngoài. 

Động mạch cảnh trong

Các động mạch cảnh trong bắt đầu từ cổ đến khi chạm đến đáy hộp sọ. Mỗi động mạch cảnh trong sẽ đi qua một lỗ trên hộp sọ. Đây là một mốc giải phẫu ngăn cách các phần bên ngoài và bên trong hộp sọ. Những động mạch này cung cấp máu cho não và mắt. 

Động mạnh ngoài

Động mạch cảnh ngoài bắt đầu từ nơi phân nhánh ở hai bên cổ. Mỗi động mạch cảnh ngoài chạy dọc theo cổ đến tai. Đoạn gần tai chia thành 2 nhánh là động mạch hàm trên và động mạch thái dương. Mỗi động mạch cảnh ngoài có 8 nhánh cung cấp máu cho nhiều cấu trúc ở cổ và mặt.

Các động mạch cảnh trong và ngoài tạo thành nhiều nhánh động mạch nhỏ đưa máu đi khắp đầu và cổ, đồng thời nuôi dưỡng các cơ quan và mô.

Nguyên nhân bệnh động mạch cảnh

Ở người khỏe mạnh, động mạch cảnh có thành trong nhẵn, được lót bằng các tế bào nội mô nguyên vẹn và cung cấp máu cho não. Bệnh động mạch cảnh xảy ra khi cholesterol, sợi mô sợi, canxi và các mô khác tích tụ, tạo thành các mảng xơ vữa động mạch trong động mạch. Theo thời gian, các mảng xơ vữa động mạch tăng kích thước, chiếm toàn bộ lòng mạch và gây giảm lưu lượng máu lên não. Việc giảm lượng oxy và chất dinh dưỡng trong máu làm chậm chức năng của các cấu trúc não hoặc đột quỵ.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh động mạch cảnh:

• Huyết áp cao: Tạo áp lực cao trong thời gian dài lên thành động mạch sẽ gây tổn thương thành động mạch.
• Hút thuốc lá: Hoạt chất nicotin trong thuốc lá kích thích và làm tổn thương màng trong của động mạch cảnh làm tăng nhịp tim và huyết áp.
• Tiểu đường: Tiểu đường làm cho quá trình chuyển hóa lipid kém hiệu quả, làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch trong đó có xơ vữa động mạch cảnh. 
• Tăng mỡ máu: Nồng độ cholesterol LDL và triglycerides tăng cao tạo điều kiện tích tụ mảng xơ vữa động mạch. 
• Tiền sử gia đình bị xơ vữa động mạch hoặc bệnh động mạch cảnh.
• Tuổi: Các động mạch cảnh trở nên kém linh hoạt và dễ bị tổn thương ở người lớn tuổi. 
• Béo phì: Thừa cân làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh khác nhau trong đó có cao huyết áp, xơ vữa động mạch và tiểu đường.
• Ngưng thở khi ngủ: Tăng nguy cơ đột quỵ.
• Lối sống ít vận động: Tăng nguy cơ tổn thương động mạch do huyết áp cao, tiểu đường và béo phì.

Dấu hiệu nhận biết bệnh động mạch cảnh

Bệnh động mạch cảnh khó phát hiện ở giai đoạn đầu do không có triệu chứng lâm sàng. Bệnh động mạch cảnh tiến triển âm thầm cho đến khi dẫn đến tình trạng thiếu máu lên não hoặc đột quỵ với các triệu chứng: 

• Yếu và liệt tứ chi hoặc cơ mặt đột ngột, thường chỉ một bên thân. 
• Đột ngột bất thường về giọng nói và khả năng hiểu ngôn ngữ.
• Mắt nhìn mờ ở một hoặc cả hai mắt.
• Chóng mặt, mất thăng bằng. 
• Nhức đầu dữ dội không rõ nguyên nhân. 

Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh để làm rõ bệnh động mạch cảnh và đánh giá mức độ. Siêu âm động mạch kiểm tra lưu lượng máu và áp lực trong động mạch cảnh. Chụp cộng hưởng hoặc cắt lớp vi tính để phát hiện nhồi máu não hoặc tổn thương xuất huyết ở não. Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào ở trên xảy ra nên được đưa đến bác sĩ để được cấp cứu kịp thời.

Bệnh động cảnh có nguy hiểm không?

Các động mạch cảnh đưa máu đến não, mặt và đầu. Khi khỏe mạnh, các động mạch này nhẵn, rộng cho phép máu lưu thông tốt. Hệ thống tuần hoàn của cơ thể là một mạng lưới các ống dẫn máu đến tất cả các bộ phận của cơ thể. 

Hẹp động mạch cảnh xảy ra khi động mạch cảnh bị tắc nghẽn do tích tụ cholesterol béo làm chặn dòng chảy bình thường của máu làm tăng nguy cơ bị đột quỵ. Mảng bám tích tụ được gọi là xơ vữa động mạch. 

Một người có thể bị hẹp động mạch cảnh ở một hoặc cả hai động mạch cảnh. Tình trạng này có thể trở nên trầm trọng hơn theo thời gian nếu không được điều trị dẫn đến đột quỵ và các biến chứng gây tử vong.

Theo Hiệp hội Đột quỵ Hoa Kỳ, đột quỵ đứng thứ 5 trong danh sách những căn bệnh gây tử vong. Tình trạng bệnh phát triển theo thời gian và khi già đi từ đó tăng nguy cơ đột quỵ.

Dự phòng và điều trị bệnh động mạch cảnh

May mắn thay, bệnh động mạch cảnh có thể được ngăn ngừa bằng cách thực hiện những điều sau: 

• Không hút thuốc: Nếu bạn bỏ hút thuốc trong vài năm, nguy cơ đột quỵ của bạn sẽ giảm xuống ngang bằng với người không hút thuốc. 
• Duy trì cân nặng ổn định: Thừa cân là yếu tố nguy cơ của nhiều bệnh  tim mạch.
• Hạn chế cholesterol và chất béo trong chế độ ăn uống. 
• Ăn nhiều rau xanh và trái cây: Kali, axit folic và các chất chống oxy hóa  trong rau củ quả giúp bảo vệ cơ thể khỏi các cơn thiếu máu não và đột quỵ.
• Hạn chế muối: Theo các chuyên gia, một người trưởng thành khỏe mạnh nên tiêu thụ ít hơn 1.5 gam muối mỗi ngày. 
• Tập thể dục thường xuyên: Giúp hạ huyết áp, tăng HDL cholesterol, một loại cholesterol tốt và cải thiện sức khỏe tim mạch, giảm cân và kiểm soát tốt đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường.
• Hạn chế uống rượu bia: Quản lý các bệnh mãn tính như tiểu đường và cao huyết áp.

Mục tiêu quan trọng nhất trong điều trị bệnh động mạch cảnh là ngăn ngừa biến chứng đột quỵ. Điều trị cụ thể được lựa chọn dựa trên mức độ hẹp động mạch cảnh. Thay đổi lối sống, sử dụng dùng thuốc và điều chỉnh tình trạng rối loạn mỡ máu lá cách điều trị hẹp động mạch cảnh từ nhẹ đến trung bình.

Nếu tắc động mạch cảnh nghiêm trọng các thủ thuật mở rộng lòng mạch và loại bỏ cục máu đông. Đặt stent động mạch cảnh, nong bằng bóng hoặc phẫu thuật là những kỹ thuật thường được sử dụng phổ biến trên lâm sàng.

Hẹp động mạch cảnh là nguyên nhân gây ra khoảng 10 - 20% các ca đột quỵ và dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa đến tính mạng. Do đó việc tầm soát, phát hiện sớm những triệu chứng giúp kiểm soát các yếu tố nguy cơ gây bệnh động mạch cảnh và ngăn ngừa đột quỵ.

Cao Hiếu

Nguồn tham khảo: Tổng hợp