Giãn tĩnh mạch thực quản là gì? Giãn tĩnh mạch thực quản có nguy hiểm không?

Ung thư gan và các bệnh lý liên quan đến gan luôn là những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sống sót của người bệnh. Trong số các biến chứng nguy hiểm của bệnh gan, có một tình trạng đặc biệt đáng lo ngại có thể gây xuất huyết nặng và đe dọa tính mạng. Bệnh này thường phát triển âm thầm và chỉ bộc lộ rõ rệt khi đã xảy ra các biến chứng nghiêm trọng, khiến việc nhận diện sớm trở thành một yếu tố quyết định.

Giãn tĩnh mạch thực quản là gì?

Tổng quan

Giãn tĩnh mạch ở thực quản là tình trạng các tĩnh mạch nằm ở lớp niêm mạc của thực quản (ống dẫn thức ăn từ miệng xuống dạ dày) bị phình giãn một cách bất thường.

Cơ chế bệnh sinh

Những cơ chế chính gây ra tình trạng này bao gồm:

• Tăng áp lực tĩnh mạch cửa: Đây là tình trạng huyết áp cao bất thường bên trong tĩnh mạch chính đưa máu từ dạ dày và ruột về gan. Khi áp lực bên trong tĩnh mạch cửa tăng cao, nó sẽ gây áp lực ngược lên các tĩnh mạch khác phân nhánh từ nó, bao gồm cả các tĩnh mạch mỏng manh ở thực quản.
• Tắc nghẽn tuần hoàn: Khi một bệnh lý nào đó ngăn cản dòng chảy bình thường của máu. Máu bị tắc nghẽn và buộc phải tìm kiếm các con đường khác để quay trở lại vòng tuần hoàn. Nó sẽ chảy ngược vào các tĩnh mạch nhỏ hơn, như các tĩnh mạch ở phần dưới thực quản. Những tĩnh mạch này vốn không được thiết kế để chịu một áp lực lớn như vậy, khiến chúng bị phình ra, giãn rộng và tạo thành các búi giãn tĩnh mạch.

Nguyên nhân

Nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tình trạng tăng áp lực tĩnh mạch cửa dẫn đến giãn tĩnh mạch ở thực quản chính là xơ gan nặng. Xơ gan có thể là hậu quả của nhiều bệnh lý gan mạn tính, bao gồm:

• Bệnh gan do rượu.
• Viêm gan mạn tính, đặc biệt là viêm gan B và C.
• Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH).
• Xơ gan ứ mật.

Mặc dù xơ gan là phổ biến nhất, bất cứ điều gì gây tắc nghẽn tĩnh mạch cửa đều có thể dẫn đến tình trạng này:

• Huyết khối: Một cục máu đông hình thành trong tĩnh mạch cửa hoặc tĩnh mạch lách có thể gây tắc nghẽn và tăng áp lực.
• Nhiễm ký sinh trùng: Đặc biệt là nhiễm sán máng (Schistosomiasis). Đây là một bệnh nhiễm ký sinh trùng được tìm thấy ở nhiều nơi trên thế giới (Châu Phi, Nam Mỹ, Đông Nam Á,...). Loại sán này có thể gây tổn thương nghiêm trọng cho gan, dẫn đến tăng áp lực tĩnh mạch cửa.

Giãn tĩnh mạch ở thực quản có gây nguy hiểm không?

Giãn tĩnh mạch ở thực quản là một tình trạng y tế cực kỳ nguy hiểm. Dưới đây là những nguy cơ tiềm tàng của tình trạng này:

• Nguy cơ xuất huyết tiêu hóa ồ ạt: Đây là biến chứng nghiêm trọng nhất. Khoảng 50% số người bị giãn tĩnh mạch ở thực quản sẽ bị chảy máu do vỡ tĩnh mạch. Tình trạng này gây mất máu cấp tính, đột ngột, có thể dẫn đến choáng, sốc mất máu.
• Nguy cơ tử vong rất cao: Khi tình trạng vỡ tĩnh mạch xảy ra, đây là một ca cấp cứu y tế khẩn cấp. Nếu không được xử trí kịp thời, tỷ lệ tử vong trong 6 tuần đầu có thể lên đến 20% đến 60%. Một đợt chảy máu cấp cũng có tỷ lệ tử vong khoảng 20%.
• Nguy cơ tái xuất huyết cao: Ngay cả khi bệnh nhân đã được cứu sống qua lần chảy máu đầu tiên, nguy cơ chảy máu tái phát là cực kỳ cao (khoảng 50% - 75% trong vòng 1 - 2 năm) nếu không được điều trị dự phòng đúng cách.
• Nguy cơ mắc bệnh lý nền nặng: Nguy cơ vỡ giãn tĩnh mạch tăng lên khi áp lực tĩnh mạch cửa tăng. Điều này có nghĩa là khi tình trạng bệnh gan đang xấu đi, các tĩnh mạch này càng dễ vỡ hơn, tạo thành một vòng xoáy bệnh lý nguy hiểm.

Dấu hiệu nhận biết giãn tĩnh mạch ở thực quản là gì?

Giãn tĩnh mạch ở thực quản là một bệnh lý phát triển âm thầm. Bản thân các tĩnh mạch bị giãn nằm sâu trong thực quản và thường không gây ra cảm giác vướng hay đau khi nuốt. Bệnh nhân thường chỉ biết mình mắc bệnh khi đã xảy ra biến chứng chảy máu hoặc khi bác sĩ nghi ngờ dựa trên các dấu hiệu của bệnh gan mạn tính.

Dấu hiệu trực tiếp

Dấu hiệu trực tiếp chỉ xuất hiện khi có vỡ giãn tĩnh mạch, Đây là một tình trạng cấp cứu y tế khẩn cấp. Mặc dù bạn có thể không cảm thấy đau ngay lúc vỡ, bạn sẽ nhận thấy các dấu hiệu mất máu nghiêm trọng sau đây:

• Nôn ra máu: Nếu chảy máu chậm, máu có thể khô, đông lại, trông giống như bã cà phê. Nếu lượng máu nhiều, bệnh nhân sẽ nôn ra máu tươi, đỏ tươi, thường là ồ ạt.
• Có máu trong phân: Khi máu được nuốt và tiêu hóa, phân sẽ có màu đen, dính và có mùi hôi tanh như hắc ín.
• Da dẻ trở nên nhợt nhạt, trắng bệch.
• Cảm thấy mệt mỏi, yếu ớt, choáng váng và chóng mặt do tụt huyết áp.

Dấu hiệu gián tiếp

Bác sĩ có thể nghi ngờ bạn bị giãn tĩnh mạch ở thực quản nếu bạn có các dấu hiệu rõ rệt của bệnh gan nặng, bao gồm:

• Vàng da, vàng mắt: Tình trạng da và lòng trắng của mắt chuyển sang màu vàng.
• Cổ trướng: Bụng phình to, căng cứng do tích tụ chất lỏng.
• Phù nề: Sưng ở chân và bàn chân do cơ thể giữ nước.
• Đau vùng bụng trên: Cảm giác đau tức hoặc khó chịu ở vùng gan hoặc lá lách do gan, lách to.
• Ngứa da: Ngứa toàn thân mà không rõ nguyên nhân, không có phát ban.
• Lú lẫn (bệnh não gan): Trí nhớ suy giảm, mất phương hướng hoặc thay đổi tính tình.

Tóm lại, giãn tĩnh mạch thực quản là một tình trạng bệnh lý phức tạp, dù có thể không gây triệu chứng ở giai đoạn đầu, nhưng nguy cơ vỡ tĩnh mạch dẫn đến xuất huyết khiến giãn tĩnh mạch ở thực quản trở thành một trong những biến chứng nguy hiểm và đe dọa tính mạng hàng đầu. Việc nhận thức rõ ràng về định nghĩa, mức độ nguy hiểm, cùng với việc tầm soát kịp thời là chìa khóa để phòng ngừa và quản lý hiệu quả tình trạng này, giúp người bệnh cải thiện chất lượng sống và kéo dài thời gian sống.