Tăng áp tĩnh mạch cửa là gì? Nguyên nhân và cách điều trị tăng áp tĩnh mạch cửa

Tăng áp tĩnh mạch cửa là gì?

Tăng áp tĩnh mạch cửa là huyết áp tăng cao trong tĩnh mạch cửa và các tĩnh mạch nhỏ hơn phân nhánh từ hệ thống tĩnh mạch cửa. Hệ thống tĩnh mạch cửa dẫn máu từ dạ dày, ruột, tuyến tụy và lá lách vào gan thông qua tĩnh mạch cửa. Gan lọc máu, loại bỏ chất độc. Máu sau khi lọc thì trở lại tim và đưa vào hệ tuần hoàn chung trong cơ thể.

Khi tĩnh mạch cửa bị tắc nghẽn thì lưu lượng máu qua tĩnh mạch cửa sẽ bị chậm lại, từ đó làm tăng áp lực trong toàn bộ hệ thống tĩnh mạch cửa. Cơ thể sẽ đáp ứng lại bằng cách cho máu lưu thông qua các tĩnh mạch khác. Lưu lượng máu tăng thêm làm cho các tĩnh mạch này giãn ra và làm cho thành mạch máu căng giãn ra và yếu đi, từ đó làm máu thoát mạch qua các kẽ hở và gây xuất huyết.

Những dấu hiệu và triệu chứng của tăng áp tĩnh mạch cửa

Thông thường, người bệnh có thể không có bất kỳ triệu chứng nào rõ ràng cho đến khi có biến chứng. Có tới 90% số người bị xơ gan đã bị tăng áp tĩnh mạch cửa trước khi có triệu chứng. Có tới 40% đã có giãn tĩnh mạch lớn. Các triệu chứng đáng chú ý đầu tiên của tăng áp tĩnh mạch cửa như:

• Nôn ra máu;
• Máu trong phân;
• Bụng đầy hơi và tăng cân nhanh chóng (do chất lỏng);
• Sưng ở chân và bàn chân (phù nề);
• Rối loạn tâm thần hoặc mất phương hướng.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh tăng áp tĩnh mạch cửa

Các biến chứng bao gồm:

• Cổ trướng: Dịch từ các tĩnh mạch giãn nở rò rỉ vào bụng, tích tụ bên trong khoang phúc mạc. Điều này gây ra tình trạng sưng to khó chịu ở bụng và có thể ảnh hưởng đến sự thèm ăn cũng như tiêu hóa. Trong trường hợp nghiêm trọng, nó có thể lan vào khoang ngực và cản trở hô hấp. Đây cũng là một yếu tố nguy cơ gây nhiễm trùng khoang phúc mạc (viêm phúc mạc).
• Chảy máu đường tiêu hóa: Tĩnh mạch giãn rộng trong đường tiêu hóa bị vỡ và chảy máu. Các tĩnh mạch trong niêm mạc dạ dày cũng có thể bị sưng lên và chảy máu trong những trường hợp nghiêm trọng. Chảy máu có thể dẫn đến thiếu máu.
• Cường lách: Lưu lượng máu qua lá lách giảm khiến nó sưng lên do lượng máu dư thừa và tạo ra các mạch máu mới để giảm tải lưu lượng máu. Lá lách to có thể trở nên hoạt động quá mức, loại bỏ quá nhiều tế bào máu. Điều này có thể dẫn đến giảm đông máu (số lượng tiểu cầu thấp) và khả năng miễn dịch giảm (số lượng bạch cầu thấp).
• Lượng oxy trong máu thấp: Tăng áp tĩnh mạch cửa khiến các mạch máu trong phổi giãn ra làm cản trở phổi vận chuyển oxy vào máu nên thiếu oxy máu (nồng độ oxy trong máu thấp). Điều này được gọi là hội chứng gan phổi.
• Suy thận: Mạch máu giãn do tăng áp tĩnh mạch cửa có thể khiến các mạch máu khác trong cơ thể bị co lại. Khi mạch máu đến thận bị co lại, nó có thể gây suy thận do hạn chế máu đến thận. Biến chứng hiếm gặp này được gọi là hội chứng gan thận.
• Suy giảm nhận thức nhẹ: Khi gan bị tổn thương, chất độc trong máu không được loại bỏ, do đó chất độc tích tụ trong máu làm ảnh hưởng đến thần kinh. Người bệnh có thể có những cơn lú lẫn hoặc mất phương hướng tạm thời, được gọi là bệnh não gan.

Các biến chứng của tăng áp tĩnh mạch cửa có thể đe dọa tính mạng, đặc biệt là xuất huyết nội tạng. Không phải ai cũng gặp phải những biến chứng này, nhưng nguy cơ sẽ tăng lên khi tăng áp tĩnh mạch cửa. Áp lực càng lớn, tĩnh mạch càng to ra và càng có nhiều khả năng bị vỡ. Tăng áp tĩnh mạch cửa là nguyên nhân phổ biến nhất gây nhập viện và tử vong ở những người bị xơ gan.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến tăng áp tĩnh mạch cửa

Nguyên nhân bao gồm:

• Xơ gan: Tăng áp tĩnh mạch cửa thường là biến chứng của giai đoạn cuối bệnh gan mãn tính, phổ biến nhất là viêm gan siêu vi C, viêm gan do rượu và bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu.
• U hạt của gan: U hạt là tập hợp các tế bào viêm đi kèm với bệnh nhiễm trùng (chẳng hạn như bệnh sán máng). Chúng có thể làm tắc nghẽn hệ thống tĩnh mạch cửa như (dạng khối u lành tính).
• Máu đông: Huyết khối trong hệ thống tĩnh mạch cửa có thể cản trở lưu lượng máu vào gan, qua gan hoặc ra khỏi gan. Có nhiều nguyên nhân có thể gây ra điều này, bao gồm cả các bệnh di truyền.