Hiện tượng tâm lý Dejavu là gì? Cần làm gì khi gặp hiện tượng Dejavu?

Theo các nhà khoa học, hiện tượng Dejavu là một cơ chế liên quan đến sự chệch nhịp trong quá trình lưu trữ và xử lý ký ức. Nó không nguy hiểm nhưng lại đủ mạnh để khiến con người rơi vào trạng thái phân vân, hoài nghi về thực tại. Hiểu rõ Dejavu là gì giúp ta bình tĩnh hơn mỗi khi cảm giác này bất ngờ xuất hiện trong những khoảnh khắc tưởng chừng rất bình thường.

Dejavu là gì?

Cụm từ Déjà vu nghĩa là “đã từng thấy” trong tiếng Pháp, nhưng với nhiều người hiện nay, cách ghi như Dejavu hay Deja vu lại thân thuộc hơn vì phù hợp với thói quen viết không dấu và tốc độ giao tiếp hiện đại. Đó là một khoảnh khắc kỳ lạ khi bạn bước vào một cảnh tượng hoặc tình huống hoàn toàn mới nhưng lại cảm thấy chắc chắn rằng mình đã từng trải qua mọi thứ trong đó. Dù chỉ thoáng qua, nhưng sự kết hợp giữa hiện tại và cảm giác như ký ức ấy tạo nên một trải nghiệm khó quên, khiến người ta tò mò về cách não bộ con người hoạt động.

Phân loại hiện tượng tâm lý Dejavu

Chắc hẳn ai cũng từng trải qua cảm giác Dejavu, nhưng ít người biết rằng nó được chia làm hai loại: Thông thường và bệnh lý. Trường hợp phổ biến nhất là Dejavu thông thường, xảy ra ở người khỏe mạnh và thường chỉ thoáng qua mà không gây ảnh hưởng lâu dài. Trái lại, Dejavu bệnh lý thường xuất hiện ở người có vấn đề thần kinh, đặc biệt ở thùy thái dương, và có thể đi kèm với cảm giác mất phương hướng hoặc các rối loạn thần kinh nhẹ.

Ngoài hai loại đó, còn có những kiểu cảm giác khác khá lạ vì ít gặp hơn, như "Déjà vécu" hay "Déjà senti", nghĩa là đã từng sống hoặc từng cảm thấy điều gì đó. Những cảm xúc này mạnh mẽ đến mức khiến ta tin rằng mình đã thật sự trải qua khoảnh khắc đó dù thực tế thì không. Biết được các phân loại khác nhau của Dejavu giúp chúng ta hiểu hơn về chính cảm giác kỳ lạ mà mình đôi khi gặp phải.

Nguyên nhân dẫn đến hiện tượng Dejavu

Dù các nhà khoa học vẫn còn tranh luận, nhưng các nguyên nhân phổ biến dưới đây có thể là lời giải thích hợp lý.

Rối loạn trong xử lý ký ức ngắn hạn và dài hạn

Khi thông tin vừa được tiếp nhận chưa kịp định hình thành ký ức lâu dài, não bộ có thể nhầm lẫn và “đóng dấu” nó như một trải nghiệm đã xảy ra. Điều này khiến bạn bất ngờ cảm thấy một tình huống hoàn toàn mới lại giống như đã gặp từ trước. Với nhiều người, trải nghiệm này kỳ lạ đến mức họ tự hỏi liệu Dejavu là gì và nó có đáng lo không.

Tái hiện ký ức tiềm thức không rõ nguồn

Có những ký ức từng được lưu giữ một cách mờ nhạt trong vô thức, không đủ rõ để nhận diện nhưng vẫn còn tồn tại trong nền trí nhớ. Khi môi trường hiện tại có những yếu tố trùng hợp như ánh sáng, mùi hương hoặc một âm thanh nào đó, ký ức ấy được kích hoạt lại mà không hề có cảnh báo rõ ràng. Đó chính là lý do cảm giác “quen thuộc bất ngờ” xuất hiện mà không thể xác định nguồn gốc cụ thể.

Ảnh hưởng của stress và giấc ngủ

Khi bạn thiếu ngủ kéo dài hoặc phải chịu nhiều áp lực tinh thần, hoạt động ghi nhớ và xử lý thông tin trong não có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Chính sự mệt mỏi làm giảm hiệu suất phân biệt giữa ký ức cũ và trải nghiệm mới, từ đó tạo ra cảm giác như đã từng gặp tình huống này trước đây. Đây là lý do vì sao những người làm việc quá sức thường xuyên gặp phải trạng thái lạ lẫm này.

Những yếu tố khác gây hiện tượng Dejavu

Người trẻ, người hay mơ mộng hoặc tiếp xúc với phim ảnh nhiều có khả năng bị ảnh hưởng cao hơn, do não liên tục ghi nhận các hình ảnh gợi nhớ. Chính vì vậy, câu hỏi Dejavu là gì không chỉ liên quan đến thần kinh mà còn là phản chiếu của cách sống, thói quen và tâm lý cá nhân.

Ai dễ gặp hiện tượng Dejavu?

Không chỉ phụ thuộc vào độ tuổi hay lối sống, trải nghiệm Dejavu còn dễ xảy ra với những người thường xuyên thay đổi môi trường sống hoặc phải di chuyển liên tục giữa các không gian mới. Não bộ của họ phải xử lý lượng thông tin cảm giác rất lớn, và khi có sự trùng hợp nhỏ xuất hiện, nó có thể kích hoạt cảm giác quen thuộc dù bản thân chưa từng trải qua tình huống tương tự.

Ngoài ra, những người hay suy nghĩ lan man hoặc sống trong trạng thái thiếu tập trung kéo dài cũng có xu hướng gặp hiện tượng này nhiều hơn. Khi não không hoàn toàn chú ý đến hiện tại, các tín hiệu mơ hồ từ trải nghiệm cũ dễ len lỏi vào dòng suy nghĩ, tạo nên cảm giác “đã từng thấy” một cách rất bất ngờ và khó lý giải.

Cách xử trí khi gặp Dejavu

Dejavu là một hiện tượng tâm lý phổ biến và không gây hại, vì vậy bạn không cần quá lo lắng khi gặp phải. Quan trọng nhất là giữ sự bình tĩnh và để cảm giác ấy tự trôi qua, thay vì cố phân tích sâu hoặc sợ hãi những điều chưa rõ ràng.

Trong trường hợp Dejavu xảy ra nhiều lần, bạn có thể áp dụng cách ghi nhật ký cảm xúc, ghi lại thời điểm, hoàn cảnh và suy nghĩ lúc đó. Những dữ kiện này sẽ giúp bạn theo dõi tình trạng của mình một cách khoa học. Đồng thời, việc duy trì một cơ thể khỏe mạnh với giấc ngủ đủ và ít căng thẳng sẽ giúp hệ thần kinh hoạt động trơn tru hơn.

Khi nào cần phải gặp bác sĩ?

Dù đa số trường hợp Dejavu là hiện tượng vô hại, nhưng nếu bạn thường xuyên gặp cảm giác quen thuộc đi kèm chóng mặt, mất định hướng hoặc rối loạn nhận thức, hãy chủ động tìm gặp chuyên gia thần kinh. Những biểu hiện này có thể là dấu hiệu ban đầu của các rối loạn như động kinh thùy thái dương hoặc vấn đề khác liên quan đến hoạt động não bộ. Việc thăm khám sớm với các kỹ thuật như MRI hoặc EEG sẽ giúp xác định nguyên nhân và đưa ra hướng xử trí phù hợp.

Các câu hỏi thường gặp

Hiện tượng này tuy phổ biến nhưng vẫn khiến nhiều người băn khoăn, đặc biệt là hai câu hỏi dưới đây giúp làm rõ Dejavu là gì và mức độ cần lưu tâm.

Dejavu là gì trong tình yêu?

Tình yêu đôi khi không cần lý do rõ ràng, chỉ cần cảm giác như từng thuộc về nhau, và đó là lúc Dejavu là gì trở thành một phần của mối quan hệ. Điều này thường xảy ra khi não bộ phản ứng với những chi tiết gợi nhớ đến một người từng gắn bó. Đây là một trải nghiệm đẹp và tự nhiên chứ không phải điều đáng lo ngại.

Bị Dejavu nhiều lần có sao không?

Nhiều người gặp Dejavu lặp lại mà không biết đây có thể là phản ứng của não với các yếu tố như thiếu ngủ, stress hoặc thay đổi nội tiết. Khi cảm giác quen thuộc này khiến bạn rối loạn suy nghĩ hoặc cảm thấy tách biệt với môi trường, đó là lúc bạn cần gặp chuyên gia. Đặc biệt, những người từng có tiền sử rối loạn thần kinh nên chú ý nhiều hơn đến triệu chứng này.

Kể cả khi khoa học chưa thể giải thích hoàn toàn, mỗi lần gặp Dejavu vẫn là cơ hội để ta học hỏi từ chính cảm giác của mình. Hiểu Dejavu là gì không khiến nó mất đi sự kỳ diệu, mà chỉ khiến bạn đón nhận hiện tượng này bằng ánh mắt sáng suốt hơn. Đó là một phần trong việc làm bạn với chính mình và hiểu rõ hơn về cách chúng ta tồn tại.