Hội chứng Horner: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và phương pháp điều trị

Hội chứng Horner được xác định là do tổn thương các dây thần kinh giao cảm tại mặt, trong một số trường hợp hiếm hoi là do nguyên nhân bẩm sinh. Phương pháp điều trị hội chứng này sẽ tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Để tìm hiểu kỹ hơn về hội chứng horner, mời bạn đọc theo dõi bài viết dưới đây của Nhà thuốc Long Châu. 

Hội chứng Horner là gì?

Hội chứng Horner không phải là một bệnh lý mà là một hội chứng tổng hợp nhiều triệu chứng có thể gặp bắt nguồn từ nhiều bệnh lý khác nhau. Các dấu hiệu của bệnh thường liên quan đến tình trạng liệt dây thần kinh giao cảm ở mắt gây ra hiện tượng co nhỏ đồng tử, sụp mí hoặc giảm bài tiết mồ hôi tại vùng mặt bên tổn thương. Tình trạng này xảy ra do tính dẫn truyền của các dây thần kinh xuất phát từ não đến mắt và mặt ở một bên bị mất đi sự liên tục.

Hội chứng Horner còn có tên gọi khác là hội chứng Horner - Bernard hay bại liệt giao cảm. Bệnh nhân có biểu hiện của hội chứng Horner có thể bắt gặp ở nhiều chuyên khoa khác nhau như chuyên khoa hô hấp ung bướu, chuyên khoa thần kinh, chuyên khoa mắt, chuyên khoa tim mạch…

Hội chứng Horner có thể xảy ra ở bất kỳ lứa tuổi nào, trong đó nhóm đối tượng người cao tuổi có nguy cơ cao nhất do có nguy cơ mắc phải một số bệnh lý như đột quỵ não, bệnh lý về mạch máu, trung thất hoặc phổi. Bên cạnh đó, những đối tượng thường xuyên hút thuốc lá và mắc bệnh u phổi cũng làm tăng nguy cơ mắc phải hội chứng này.

Người lớn tuổi có nguy cơ mắc hội chứng Horner cao hơn

Nguyên nhân gây ra hội chứng Horner 

Theo các bác sĩ, hội chứng Horner xảy ra do có sự tổn thương con đường dẫn truyền nào đó trong hệ thống thần kinh giao cảm. Hệ thần kinh giao cảm đóng vai trò quan trọng trong việc điều hoà nhịp tim, kích thích đồng tử, gây đổ mồ hôi, điều hoà huyết áp và các chức năng khác nhằm giúp cơ thể phản ứng nhanh với những thay đổi của môi trường xung quanh. Con đường thần kinh giao cảm trong hội chứng Horner bị ảnh hưởng được chia thành 3 loại theo từng loại tế bào thần kinh, cụ thể là:

Tế bào thần kinh bậc nhất

Tế bào thần kinh bậc nhất bao gồm các tế bào thần kinh trên đoạn từ vùng dưới đồi của đáy não, đi qua cuống não và kéo dài tới phần trên của tủy sống. Các bệnh lý trong khu vực này có thể phá vỡ chức năng hoạt động của các tế bào thần kinh này và gây ra hội chứng Horner là:

• Đột quỵ.
• Các khối u trong não.
• Các bệnh lý gây mất vỏ bọc của tế bào thần kinh (myelin).
• Các chấn thương tại vùng cổ.
• Các u nang hoặc khoảng cột sống (bệnh lý rỗng ống tủy).

Tế bào thần kinh bậc hai

Tế bào thần kinh bậc 2 là các tế bào thần kinh bắt đầu từ đoạn cột sống, đi qua phần trên của ngực và tiến vào bên trong cổ. Các nguyên nhân gây ra tổn thương cho tế bào thần kinh ở khu vực này có thể là:

• Ung thư phổi.
• Khối u ở vỏ myelin (Schwannoma).
• Các mạch máu lớn dẫn máu từ tim như động mạch chủ bị tổn thương.
• Các phẫu thuật từ khoang ngực.

Tế bào thần kinh bậc ba

Tế bào thần kinh bậc 3 là các tế bào thần kinh kéo dài dọc phía cạnh cổ và dẫn đến da mặt, cơ của mống mắt và mí mắt. Tổn thương các tế bào thần kinh ở bậc 3 có thể là do các vấn đề như sau:

• Tổn thương động mạch cảnh dọc theo 2 bên cổ.
• Đau nửa đầu.
• Tổn thương tĩnh mạch cổ.
• Bị nhiễm trùng hoặc có khối u ở vùng đáy sọ.  

Bên cạnh đó, một số nguyên nhân phổ biến nhất của hội chứng Horner ở trẻ em gồm có:

• Bị tổn thương cổ hoặc vai trong lúc sinh.
• Khiếm khuyết động mạch chủ vào thời điểm sinh.
• Các khối u tại tuyến nội tiết hoặc hệ thống thần kinh (nguyên bào thần kinh).

Ngoài ra, trong một số trường hợp, nguyên nhân gây ra hội chứng Horner không xác định được và được gọi là hội chứng Horner vô căn.

Hội chứng Horner xảy ra do sự bất thường của các dây thần kinh giao cảm 

Triệu chứng bệnh của hội chứng Horner 

Do sự gián đoạn trên đường đi của dây thần kinh giao cảm đi từ não bộ đến mặt và mắt ở một bên mặt, gây ra hội chứng Horner với các biểu hiện như sau:

• Mí trên bị sụp xuống và độ cao của mí trên thấp làm cho mắt trông nhỏ hơn.
• Dấu hiệu của sụp mí ngược với mí mắt bên trên được nâng lên cao.
• Đồng tử của một bên mắt co nhỏ lại khiến luôn có sự chênh lệch về đồng tử 2 bên mắt, làm giảm đáp ứng với ánh sáng mờ.
• Ít hoặc không bài tiết mồ hôi ở một vùng da hoặc cả một bên mặt bị tổn thương.
• Mắt trũng.

Ở trẻ em có thêm các biểu hiện và triệu chứng khác của hội chứng Horner như: 

• Màu mống mắt ở bên bị ảnh hưởng nhạt hơn so với bên mắt còn lại ở trẻ dưới 1 tuổi.
• Phía bên mặt bị ảnh hưởng thường không hoặc ít đỏ hơn sơ với bên còn lại khi nóng, gắng sức hoặc có phản ứng cảm xúc.

Tùy các nguyên nhân gây bệnh khác nhau mà bệnh nhân có thể kèm theo một số triệu chứng lâm sàng khác như:

• Tổn thương não kèm theo dấu hiệu bó tháp hoặc các dây thần kinh sọ đi kèm.
• Tổn thương tủy sống có kèm theo rối loạn cảm giác kiểu khoanh tủy sống, phản xạ ống tủy bất thường hoặc tổn thương trung thất.
• U đỉnh phổi kèm theo các biểu hiện ở hệ hô hấp như ho, khó thở, tức ngực, khó nuốt, huyết áp dao động bất thường, phù áo khoác…

Mí trên của một bên mắt bị sụp là một triệu chứng của hội chứng Horner 

Biện pháp chẩn đoán và phương pháp điều trị hội chứng Horner 

Dưới đây là các biện pháp chẩn đoán và phương pháp điều trị hội chứng Horner, cụ thể là:

Biện pháp chẩn đoán hội chứng Horner 

Hội chứng Horner có thể được chẩn đoán dựa trên tiền sử bệnh và các triệu chứng lâm sàng như xác định phản xạ của đồng tử trong các trường hợp có dấu hiệu nghi ngờ bằng cách sử dụng thuốc có hồi đồng tử, sau đó so sánh phản ứng của 2 bên mắt.

Ngoài ra, việc thăm khám lâm sàng cũng cần tiến hành thêm các xét nghiệm nhằm đánh giá về bản chất của các triệu chứng và nguyên nhân gây ra. Các xét nghiệm đó là:

• Chụp cộng hưởng từ (MRI), sử dụng các sóng radio và từ trường để tạo ra các hình ảnh chi tiết về các bộ phận như đầu, cổ và ngực, từ đó các dấu hiệu đột quỵ hoặc khối u, hình ảnh bị tổn thương của động mạch cảnh và những tổn thương khác có thể gây ảnh hưởng đến hệ thần kinh giao cảm trên khuôn mặt.
• Siêu âm động mạch cảnh.
• Chụp X-quang ngực.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT).
• Chụp X - quang thường quy.
• Xét nghiệm máu và nước tiểu: Xét nghiệm này được chỉ định với mục đích tìm ra các chất chỉ điểm mắc ung thư.

Chụp cộng hưởng từ (MRI) nhằm xác định các tổn thương trên hệ thần kinh giao cảm

Phương pháp điều trị

Hiện nay, chưa có phác đồ điều trị cụ thể cho hội chứng Horner nguyên phát hoặc vô căn. Thông thường, hội chứng Horner sẽ tự biến mất khi các bệnh lý nguyên phát được điều trị hiệu quả.

Trong hầu hết các trường hợp không có các dấu hiệu bệnh lý cấp tính, người bệnh thường được gặp các bác sĩ chuyên khoa mắt (bác sĩ nhãn khoa). Sau đó, bệnh nhân có thể được giới thiệu sang sang bác sĩ chuyên khoa về rối loạn thần kinh (bác sĩ khoa thần kinh) hoặc các chuyên gia về rối loạn thần kinh và rối loạn gây ảnh hưởng đến thị giác (bác sĩ thần kinh thị giác). Các phương pháp điều trị sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh.

Tóm lại, hội chứng Horner không phải là một bệnh lý mà là một hội chứng tổng hợp rất nhiều triệu chứng xuất phát từ các bệnh lý khác nhau. Hội chứng này xảy ra do có sự bất thường của các dây thần kinh giao cảm trên con đường dẫn truyền các xung thần kinh và gây ra nhiều triệu chứng ở một bên mặt và mắt của cơ thể. Hy vọng qua bài viết trên, bạn đọc đã có thêm những thông tin bổ ích về hội chứng Horner.

Ánh Vũ 

Nguồn tham khảo: Vinmec