Hội chứng Sjogren là gì? Dấu hiệu nhận biết như thế nào?

Hội chứng Sjogren thường gặp ở phụ nữ trong độ tuổi từ 40 - 60 tuổi, đi kèm với một số rối loạn miễn dịch khác như viêm khớp dạng thấp hoặc lupus, nhưng không có khả năng lây lan. Nhận biết sớm các dấu hiệu của hội chứng Sjogren đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Hội chứng Sjogren là gì?

Hội chứng Sjogren hay còn được gọi là bệnh tự miễn Sjogren, là một căn bệnh thuộc nhóm rối loạn tự miễn dịch, trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể bị nhầm lẫn và bắt đầu tấn công các tuyến ngoại tiết. Những tuyến này bao gồm tuyến nước bọt, tuyến lệ, và đôi khi các tuyến tiết ở niêm mạc khác. Khi các tuyến bị tổn thương, cơ thể giảm hoặc ngừng sản xuất các dịch cần thiết, dẫn đến tình trạng khô miệng, khô mắt và khô niêm mạc ở các cơ quan khác như mũi, họng hay âm đạo.

Hội chứng Sjogren không chỉ gây khó chịu mà còn có thể đi kèm với các bệnh lý tự miễn khác. Người mắc bệnh thường có nguy cơ cao đồng thời bị viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ hệ thống, xơ cứng bì, viêm đa cơ, thậm chí xơ gan ứ mật tiên phát hoặc viêm tuyến giáp Hashimoto. Ngoài ra, một số trường hợp bệnh có thể ảnh hưởng đến phổi, dẫn đến xơ phổi kẽ. Điều này cho thấy hội chứng Sjogren không chỉ là bệnh khô mắt, khô miệng đơn giản mà còn là một rối loạn hệ thống, có thể tác động đến nhiều cơ quan quan trọng trong cơ thể.

Theo thống kê, phụ nữ là nhóm dễ mắc hội chứng Sjogren nhất, đặc biệt trong độ tuổi từ 40 đến 60 tuổi. Bệnh thường xuất hiện một cách từ từ, với các triệu chứng ban đầu khá mơ hồ, khiến nhiều người khó nhận biết. Tuy nhiên, nhờ các phương pháp chẩn đoán hiện đại, bác sĩ có thể phát hiện bệnh thông qua xét nghiệm máu, sinh thiết tuyến nước bọt hoặc kiểm tra các tuyến lệ.

Điều may mắn là hội chứng Sjogren không lây nhiễm từ người sang người. Tuy nhiên, nếu không được kiểm soát và điều trị hợp lý, bệnh có thể ảnh hưởng lâu dài đến chất lượng cuộc sống, khiến người bệnh khó ăn uống, khó nói chuyện, khô mắt kéo dài và nguy cơ biến chứng tăng lên. Việc hiểu rõ về hội chứng Sjogren, nhận biết các dấu hiệu sớm và theo dõi sức khỏe định kỳ giúp người bệnh kiểm soát triệu chứng, phòng ngừa biến chứng và duy trì cuộc sống bình thường.

Cách nhận biết hội chứng Sjogren

Hội chứng Sjogren là một bệnh tự miễn dịch phức tạp, ảnh hưởng đến nhiều tuyến ngoại tiết và hệ thống cơ quan khác trong cơ thể. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu đặc trưng của bệnh là rất quan trọng để phòng ngừa biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Dưới đây là các triệu chứng chính mà người bệnh hoặc người thân có thể lưu ý:

Triệu chứng toàn thân:

Người mắc hội chứng Sjogren thường cảm thấy mệt mỏi kéo dài không rõ nguyên nhân, đôi khi kèm theo sốt nhẹ hoặc phát ban trên da. Một số trường hợp còn gặp tình trạng thở gấp, khó chịu toàn thân, khiến sinh hoạt hàng ngày bị ảnh hưởng.

Triệu chứng mắt:

Do giảm tiết nước mắt, người bệnh có thể bị viêm mí mắt, viêm kết giác mạc, gây cảm giác nóng rát, ngứa, chảy nước mắt nhầy và mắt đỏ, nhạy cảm với ánh sáng. Trong những trường hợp nặng, có thể xuất hiện loét giác mạc, ảnh hưởng đến thị lực. Việc chăm sóc mắt và khám định kỳ là cần thiết để tránh tổn thương lâu dài.

Triệu chứng tai, mũi, họng:

Bệnh có thể gây sưng hoặc tăng tuyến mang tai tái phát nhiều lần hoặc kéo dài mạn tính. Ngoài ra, người bệnh thường bị khô mũi, họng, thanh quản và phế quản, dẫn đến khó chịu khi hít thở, nói chuyện hoặc nuốt thức ăn.

Triệu chứng miệng:

Giảm tiết nước bọt là một trong những dấu hiệu điển hình của hội chứng Sjogren. Người bệnh có thể bị khô môi, khô miệng, gây khó khăn khi nói chuyện, nuốt thức ăn và tăng nguy cơ sâu răng, viêm lợi.

Các triệu chứng khác:

Bên cạnh các triệu chứng chính, bệnh nhân còn có thể mất khả năng vị giác và khứu giác, đau dạ dày, sưng hạch bạch huyết, khô da, khô âm đạo, làm ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt và sức khỏe tổng thể.

Triệu chứng hệ thống:

Hội chứng Sjogren có thể tác động đến nhiều cơ quan khác, dẫn đến viêm tụy, viêm khớp, viêm màng phổi, rối loạn thần kinh hoặc viêm mạch máu. Ngoài ra, bệnh còn có thể gây nhiễm toan ống thận, viêm thận kẽ mãn tính, từ đó dẫn đến suy thận nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Nhận biết sớm các dấu hiệu này giúp bác sĩ chẩn đoán hội chứng Sjogren kịp thời, đồng thời áp dụng phương pháp điều trị và chăm sóc thích hợp, hạn chế biến chứng nghiêm trọng và duy trì chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Chẩn đoán hội chứng Sjogren

Chẩn đoán hội chứng Sjogren đòi hỏi sự kết hợp giữa đánh giá lâm sàng và các xét nghiệm chuyên biệt để xác định chính xác tình trạng bệnh. Bác sĩ sẽ bắt đầu bằng việc thu thập tiền sử bệnh và kiểm tra các triệu chứng điển hình, chẳng hạn như khô mắt, khô miệng, khô các niêm mạc khác, sưng hoặc phì đại tuyến nước bọt, đau khớp, mệt mỏi kéo dài và các rối loạn thần kinh ngoại vi. Ngoài ra, một số bệnh nhân có thể xuất hiện ban xuất huyết, mất vị giác, hoặc dấu hiệu rối loạn thận, cũng cần được đánh giá kỹ lưỡng.

Để hỗ trợ chẩn đoán, bác sĩ thường thực hiện xét nghiệm máu toàn diện, bao gồm tốc độ lắng máu (ESR), xét nghiệm công thức máu và các xét nghiệm kháng thể đặc hiệu như Anti-Ro/SSA, Anti-La/SSB. Những xét nghiệm này giúp xác định hoạt động bất thường của hệ miễn dịch, từ đó phát hiện các dấu hiệu tự miễn đặc trưng của hội chứng Sjogren.

Bên cạnh đó, các xét nghiệm đánh giá tuyến ngoại tiết cũng rất quan trọng. Kiểm tra Schirmer giúp định lượng lượng nước mắt tiết ra, đánh giá tình trạng khô mắt. Trong khi đó, sinh thiết tuyến nước bọt đôi khi được chỉ định để xác định mức độ tổn thương và phản ứng viêm tại các tuyến, qua đó củng cố chẩn đoán.

Tiêu chuẩn phân loại hội chứng Sjogren tiên phát theo EULAR/ACR (Liên đoàn Châu Âu về các Bệnh Khớp và Hiệp hội Thấp khớp Mỹ) năm 2016 cung cấp khung đánh giá chuẩn:

Triệu chứng mắt: Khô mắt kéo dài hàng ngày trên 3 tháng, cảm giác có dị vật hoặc cần sử dụng nước mắt nhân tạo ít nhất 3 lần mỗi ngày.

Triệu chứng miệng: Khô miệng kéo dài trên 3 tháng hoặc cần uống nước/ chất lỏng để hỗ trợ nuốt thức ăn hàng ngày.

Để được chẩn đoán mắc hội chứng Sjogren, bệnh nhân cần đáp ứng ít nhất một trong các triệu chứng trên và đạt tổng điểm ≥ 4 theo thang đánh giá. Đồng thời, bệnh nhân không được thuộc các nhóm loại trừ, bao gồm: Tiền sử xạ trị vùng đầu cổ, nhiễm viêm gan C, AIDS, sarcoidosis, amyloidosis, bệnh chống thải ghép vật chủ, hoặc các bệnh liên quan đến IgG4.

Hội chứng Sjogren mặc dù không lây nhiễm và tiến triển chậm, vẫn có thể ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe nếu không được phát hiện sớm. Việc nhận biết các dấu hiệu đặc trưng như khô mắt, khô miệng, sưng tuyến nước bọt, mệt mỏi kéo dài là bước đầu tiên quan trọng để chẩn đoán và điều trị kịp thời. Khi được theo dõi và chăm sóc đúng cách, người bệnh hoàn toàn có thể cải thiện chất lượng cuộc sống, giảm thiểu các biến chứng và duy trì các hoạt động hàng ngày một cách bình thường.