Khi nào nên dùng thuốc bổ sung lợi khuẩn? Tác dụng phụ cần biết

Dùng thuốc bổ sung lợi khuẩn là lựa chọn của nhiều người khi gặp tình trạng rối loạn tiêu hóa, suy giảm đề kháng hoặc sau khi dùng kháng sinh. Lợi khuẩn giữ vai trò thiết yếu với hệ đường ruột, nhưng không phải lúc nào cũng nên tự ý bổ sung vì có thể gây tác dụng phụ không mong muốn.

Khi nào nên dùng thuốc bổ sung lợi khuẩn?

Trong nhiều trường hợp, việc bổ sung lợi khuẩn bằng chế độ ăn uống hoặc thực phẩm lên men là chưa đủ. Khi hệ vi sinh đường ruột bị mất cân bằng rõ rệt hoặc xuất hiện các triệu chứng khó chịu kéo dài, việc sử dụng thuốc bổ sung lợi khuẩn là biện pháp hỗ trợ chuyên sâu.

Thuốc bổ sung lợi khuẩn hiện nay được điều chế dưới dạng viên uống, gói bột hoặc dung dịch, chứa các chủng vi khuẩn có khả năng sống sót qua dịch acid dạ dày và cư trú trực tiếp tại đường ruột. Điều này giúp chúng phát huy vai trò nhanh chóng và chính xác hơn so với nguồn lợi khuẩn tự nhiên trong thực phẩm.

Tuy nhiên, việc bổ sung lợi khuẩn vẫn cần theo đúng hướng dẫn, không nên tự ý uống quá liều hoặc lựa chọn sản phẩm không rõ chủng vi sinh. Các trường hợp phổ biến được khuyến nghị nên cân nhắc bổ sung lợi khuẩn gồm:

• Rối loạn tiêu hóa kéo dài với các triệu chứng như tiêu chảy, táo bón, đầy hơi, chướng bụng,...
• Sau liệu trình dùng kháng sinh gây tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi.
• Người mắc hội chứng ruột kích thích (IBS) hoặc viêm ruột (IBD).
• Người bị dị ứng, chàm da hoặc cơ địa nhạy cảm.
• Người béo phì, kháng insulin, có nguy cơ đái tháo đường tuýp 2.
• Người bị gan nhiễm mỡ không do rượu hoặc rối loạn chuyển hóa.
• Người có hệ miễn dịch yếu, hay bệnh vặt, dễ nhiễm trùng.
• Trẻ nhỏ nên uống khi bị rối loạn tiêu hóa do thay đổi chế độ ăn hoặc ngừng bú mẹ.

Tác dụng khi bổ sung lợi khuẩn

Trong cơ thể người tồn tại một hệ sinh thái phức tạp gọi là hệ vi sinh vật đường ruột với hàng nghìn tỷ vi khuẩn cùng chung sống. Ước tính có hơn 1.000 loại vi khuẩn khác nhau với tổng số gen cao hơn 150 lần so với gen người trong hệ vi sinh vật. Ngay từ khi chào đời, trẻ đã bắt đầu tiếp nhận vi sinh vật đầu tiên từ người mẹ và môi trường xung quanh. Hệ khuẩn này tiếp tục phát triển mạnh trong hai năm đầu đời, sau đó dần ổn định và chịu ảnh hưởng từ thói quen ăn uống, sinh hoạt và sức khỏe tổng thể.

Khi cơ thể ở trạng thái khỏe mạnh, hệ vi khuẩn đường ruột duy trì tỷ lệ lý tưởng khoảng 85% là lợi khuẩn và chỉ 15% là vi khuẩn có hại. Hai nhóm này luôn tồn tại ở thế cân bằng, ảnh hưởng lẫn nhau. Một khi tỉ lệ bị phá vỡ, ví dụ do stress, ăn uống không điều độ, lạm dụng kháng sinh,... cơ thể dễ gặp các vấn đề về tiêu hóa, miễn dịch và thậm chí ảnh hưởng cả tâm lý.

Do đó cân bằng hệ vi sinh rất quan trọng. Một số chủng lợi khuẩn quen thuộc như Lactobacillus, Bacillus clausii hay Bifidobacteria mang lại nhiều lợi ích quan trọng như:

• Hỗ trợ tiêu hóa đường và chất xơ, tạo ra acid béo chuỗi ngắn tốt cho tim mạch và kiểm soát cân nặng.
• Giúp cơ thể tiêu hóa thức ăn mà dạ dày hoặc ruột non không xử lý được.
• Tham gia tổng hợp vitamin B và K cần thiết cho chuyển hóa năng lượng và đông máu.
• Tăng cường hàng rào miễn dịch đường ruột, bảo vệ cơ thể trước vi khuẩn gây bệnh.
• Ảnh hưởng tích cực đến hệ thần kinh, giảm nguy cơ trầm cảm hoặc rối loạn cảm xúc.
• Tác động gián tiếp đến tình trạng dị ứng da, miễn dịch chuyển hóa, thậm chí khả năng hấp thu dưỡng chất của trẻ nhỏ.

Thuốc bổ sung lợi khuẩn có tác dụng phụ không?

Mặc dù thuốc bổ sung lợi khuẩn thường được đánh giá là tương đối an toàn nhưng trong một số trường hợp, việc sử dụng vẫn có thể gây ra một vài tác dụng phụ nhất định.

Triệu chứng khó chịu ở hệ tiêu hóa

Khi mới bắt đầu sử dụng, một số người có thể bị đầy hơi, chướng bụng hoặc tiêu chảy nhẹ. Nguyên nhân là do hệ vi sinh đường ruột thay đổi đột ngột khiến lượng khí sinh ra tăng lên. Những triệu chứng này thường tự giảm sau vài ngày, tuy nhiên nếu kéo dài nhiều tuần, người dùng nên đến bác sĩ để kiểm tra.

Các vấn đề về da

Một số trường hợp hiếm gặp có thể xuất hiện phát ban hoặc ngứa sau khi dùng thuốc bổ sung lợi khuẩn. Nếu xảy ra tình trạng này, bạn nên tạm thời ngưng sử dụng, kiểm tra lại thành phần của chế phẩm và đến cơ sở y tế nếu triệu chứng không giảm hoặc kèm theo biểu hiện nghiêm trọng.

Nguy cơ dị ứng cao

Người có cơ địa dị ứng hoặc bất dung nạp các thành phần như gluten, sữa, trứng, đậu nành,... cần đặc biệt thận trọng khi chọn sản phẩm bổ sung lợi khuẩn. Nếu xảy ra phản ứng dị ứng cần ngưng sử dụng ngay và đến bệnh viện để được xử lý kịp thời.

Nguy cơ nhiễm trùng

Trong phần lớn trường hợp, thuốc bổ sung lợi khuẩn an toàn với sức khỏe. Tuy nhiên ở người đang mắc bệnh lý nghiêm trọng hoặc có hệ miễn dịch suy yếu, vẫn tồn tại nguy cơ nhiễm khuẩn hoặc nấm từ chế phẩm.

Lợi khuẩn phát triển ngoài tầm kiểm soát

Vị trí cư trú của vi khuẩn tại ruột non và ruột già khác nhau, do đó, nếu lợi khuẩn phát triển sai vị trí có thể gây ra tình trạng đầy hơi, chướng bụng, tiêu chảy tương tự hội chứng ruột kích thích. Nguyên nhân chẩn đoán liên quan đến việc giảm nhu động ruột.

Vi khuẩn nhận gen kháng kháng sinh

Tác dụng phụ này tuy hiếm gặp nhưng vẫn có trường hợp vi khuẩn trong chế phẩm sở hữu gen kháng kháng sinh và có khả năng truyền gen này cho các chủng vi khuẩn khác, bao gồm cả vi khuẩn gây bệnh khiến việc điều trị trở nên phức tạp hơn. Vì vậy thuốc bổ sung lợi khuẩn cần được chỉ định và tư vấn bởi bác sĩ chuyên môn.

Tóm lại khi nào nên dùng thuốc bổ sung lợi khuẩn? Việc bổ sung lợi khuẩn có thể mang lại nhiều lợi ích nhưng không phải ai cũng cần và càng không nên sử dụng tùy tiện. Thuốc bổ sung lợi khuẩn thường phù hợp trong trường hợp mất cân bằng hệ vi sinh rõ rệt hoặc cần hỗ trợ khi cơ thể bị ảnh hưởng bởi kháng sinh, bệnh lý đường ruột hay rối loạn chuyển hóa. Tuy nhiên bất cứ ai cũng không nên lạm dụng vì những tác dụng phụ tiêu cực với sức khỏe.