Lợi khuẩn: Cách bổ sung đúng để tăng cường đề kháng

Lợi khuẩn là “tấm lá chắn sinh học” tự nhiên giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, cải thiện tiêu hóa, tăng miễn dịch và hỗ trợ bảo vệ cơ thể trước các tác nhân gây hại. Vai trò cốt lõi của lợi khuẩn không chỉ ở hệ tiêu hóa mà còn ở miễn dịch, tâm trạng và chuyển hóa.

Lợi khuẩn là gì?

Trong cơ thể con người tồn tại một hệ vi sinh khổng lồ với hàng trăm nghìn tỷ vi sinh vật cư trú tại ruột, da, khoang miệng,… Trong số đó, phần lớn là lợi khuẩn (hay còn gọi là men vi sinh). Vậy lợi khuẩn là gì? Đây là nhóm vi sinh vật sống (bao gồm vi khuẩn và nấm men có lợi) tham gia trực tiếp vào quá trình tiêu hóa, chuyển hóa dinh dưỡng và bảo vệ sức khỏe.

Lợi khuẩn hoạt động như một yếu tố quan trọng giúp ức chế vi khuẩn gây hại, duy trì sự ổn định trong môi trường đường ruột, từ đó giảm nguy cơ rối loạn tiêu hóa, nhiễm trùng và viêm nhiễm. Chính vì vậy, việc bổ sung lợi khuẩn thông qua thực phẩm hoặc chế phẩm sinh học được xem như một giải pháp nuôi dưỡng sức khỏe từ gốc, đặc biệt hữu ích cho hệ tiêu hóa yếu hoặc hệ miễn dịch suy giảm.

Nguồn lợi khuẩn tự nhiên có trong nhiều thực phẩm hằng ngày như sữa chua, phô mai kefir, kombucha, kim chi, miso, dưa muối, các sản phẩm lên men từ đậu nành,… Ngoài ra, các dạng men vi sinh dạng viên, bột hoặc nước uống cũng là nguồn bổ sung lợi khuẩn tiện lợi, được sử dụng rộng rãi trong y tế và chăm sóc sức khỏe.

Tác dụng của lợi khuẩn

Lợi khuẩn không chỉ hỗ trợ tiêu hóa mà thực tế còn tham gia điều hòa miễn dịch và trao đổi chất phức tạp trong cơ thể. Dưới đây là những tác dụng của lợi khuẩn.

Cân bằng hệ vi sinh đường ruột

Mất cân bằng hệ vi sinh (probiotic - prebiotic imbalance) là nguyên nhân chính gây ra tình trạng đầy hơi, táo bón, tiêu chảy và rối loạn tiêu hóa. Lợi khuẩn giúp khôi phục sự cân bằng này bằng cách bổ sung vi sinh vật có lợi, cạnh tranh với vi khuẩn gây hại, nhờ đó ổn định nhu động ruột và cải thiện khả năng hấp thu dinh dưỡng.

Kích thích hệ miễn dịch

Khi lợi khuẩn được bổ sung đều đặn, chúng sẽ tăng sinh trong đường ruột và kích hoạt hệ thống miễn dịch niêm mạc (gắn với hơn 70% tế bào miễn dịch của cơ thể). Lợi khuẩn giúp nhận diện sớm các vi khuẩn lạ, ức chế độc tố từ bên ngoài, từ đó tăng khả năng đề kháng tự nhiên trước các yếu tố gây nhiễm trùng. Do đó, việc bổ sung lợi khuẩn giúp giảm nguy cơ cảm cúm, viêm họng, viêm phổi ở người có miễn dịch yếu, đặc biệt là trẻ nhỏ, người lớn tuổi hoặc người đang phục hồi sau bệnh.

Hỗ trợ tiêu hóa và phòng ngừa bệnh lý đường ruột

Nhờ khả năng bình ổn hệ vi sinh và giảm viêm tại ruột, lợi khuẩn còn hỗ trợ hiệu quả với các vấn đề như:

• Hội chứng ruột kích thích;
• Tiêu chảy do dùng kháng sinh, tiêu chảy cấp;
• Viêm loét dạ dày tá tràng;
• Hấp thu lactose ở người không dung nạp sữa động vật.

Một số chủng lợi khuẩn như Lactobacillus và Bifidobacterium có tác dụng giảm thời gian tiêu chảy, cải thiện nhu động ruột và hạn chế tái phát. Ngoài ba công dụng chính trên, lợi khuẩn còn hỗ trợ:

• Tăng hấp thu vitamin nhóm B, canxi, sắt, kẽm;
• Giảm viêm đại tràng, bệnh Crohn, bệnh tự miễn liên quan đến ruột;
• Ảnh hưởng đến cảm xúc thông qua việc cải thiện giấc ngủ, giảm stress,...

Cách bổ sung lợi khuẩn cho cơ thể

Bổ sung lợi khuẩn không khó nhưng điều quan trọng là bổ sung đúng cách và đúng nguồn. Trong đó các phương pháp phổ biến gồm:

• Qua thực phẩm lên men tự nhiên: Như sữa chua, kefir, kim chi, miso, dưa cải, natto, kombucha,… Đây đều là nguồn lợi khuẩn tự nhiên, dễ hấp thụ, nên được duy trì hàng ngày.
• Qua các chế phẩm men vi sinh dạng viên, bột hoặc nước uống: Thường được dùng trong các trường hợp tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa, sau liệu trình kháng sinh hoặc người có hệ vi sinh yếu bẩm sinh.
• Kết hợp chất xơ hòa tan (prebiotics): Như inulin, FOS, rau xanh, chuối, yến mạch,... giúp nuôi dưỡng lợi khuẩn và tăng hiệu quả hoạt động của chúng.
• Duy trì ăn uống sạch: Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đường tinh luyện và chất kích thích vì đây là tác nhân làm suy giảm lợi khuẩn nhanh nhất.

Lưu ý khi bổ sung lợi khuẩn

Bổ sung lợi khuẩn đúng cách mang lại lợi ích lớn cho sức khỏe nhưng nếu lạm dụng có thể gây tác dụng ngược. Do đó bạn cần nhớ một số lưu ý quan trọng như:

• Ưu tiên bổ sung từ thực phẩm tự nhiên hằng ngày, chế phẩm men vi sinh chỉ dùng theo chỉ định hoặc tư vấn chuyên môn. Tuy nhiên lưu ý thực phẩm lên men cần đảm bảo vệ sinh, tránh lên men tự phát quá lâu dễ gây ngộ độc.
• Luôn đọc thành phần trên nhãn thực phẩm, đặc biệt các thông tin như “chứa lợi khuẩn sống”, “men vi sinh” để đảm bảo sản phẩm còn vi sinh khả dụng.
• Thực phẩm chức năng bổ sung lợi khuẩn không phải là thuốc chữa bệnh, cần chọn thương hiệu uy tín, có kiểm định, có nghiên cứu lâm sàng rõ ràng và tốt nhất nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
• Các chủng lợi khuẩn không giống nhau hoàn toàn, mỗi loại như Lactobacillus, Bifidobacterium, Saccharomyces boulardii,… sẽ có tác dụng khác. Vì vậy cần hiểu mục đích bổ sung là gì trước khi chọn loại phù hợp.

Lợi khuẩn đóng vai trò trọng yếu trong việc duy trì hệ vi sinh và hàng rào miễn dịch tự nhiên của cơ thể. Việc bổ sung lợi khuẩn đúng cách không chỉ cải thiện tiêu hóa mà còn hỗ trợ tăng đề kháng, hạn chế bệnh tái phát và nâng cao chất lượng sống lâu dài. Thay vì chỉ dựa vào thực phẩm chức năng, bạn nên duy trì thói quen ăn uống lành mạnh, thường xuyên dùng thực phẩm lên men chuẩn vệ sinh và hạn chế các yếu tố gây hại cho hệ vi sinh.