Khớp cắn ngược là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách chữa trị hiệu quả

Nhiều người cho rằng răng mọc lệch chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ. Tuy nhiên, sai lệch khớp cắn, đặc biệt là khớp cắn ngược, nếu không được điều trị sớm có thể dẫn đến nhiều hệ lụy lâu dài như viêm khớp thái dương hàm, khó ngủ, nói ngọng hoặc rối loạn tiêu hóa. Vậy khớp cắn ngược là gì, có nguy hiểm không và điều trị ra sao? Hãy cùng Nhà thuốc Long Châu tìm hiểu ngay bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn nhé!

Khớp cắn ngược là gì?

Khớp cắn ngược là tình trạng răng hàm dưới phủ ngoài răng hàm trên khi ngậm miệng ở trạng thái nghỉ. Điều này làm sai lệch trục cắn tự nhiên, khiến răng không khớp đều với nhau. Có thể gặp ở cả trẻ nhỏ và người lớn, tuy nhiên nếu phát hiện sớm từ thời thơ ấu, khả năng điều trị thành công sẽ cao hơn.

Các loại khớp cắn ngược thường gặp

Tình trạng khớp cắn ngược có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng về cơ bản được chia thành hai nhóm chính: do răng và do xương hàm. Việc phân biệt rõ loại khớp cắn sẽ giúp bác sĩ đưa ra phương án điều trị phù hợp và hiệu quả nhất cho từng bệnh nhân.

Khớp cắn ngược do răng

Đây là dạng sai lệch khớp cắn thường gặp nhất ở trẻ em và người trưởng thành. Nguyên nhân chủ yếu là do một hoặc nhiều răng mọc lệch, khiến khớp cắn bị đảo ngược, dù cấu trúc xương hàm vẫn phát triển bình thường. Dạng này thường dễ điều trị, chủ yếu thông qua phương pháp chỉnh nha bằng mắc cài hoặc khay trong suốt.

Khớp cắn ngược do xương hàm

Trường hợp này xảy ra khi có sự bất thường trong sự phát triển của xương hàm - thường là hàm dưới phát triển quá mức hoặc hàm trên kém phát triển. Biểu hiện đặc trưng là cằm nhô ra trước, gương mặt bị lệch hoặc dài. Điều trị khớp cắn ngược do xương hàm thường phức tạp hơn, cần kết hợp giữa chỉnh nha và phẫu thuật chỉnh hình xương hàm để đạt được hiệu quả toàn diện.

Dấu hiệu bị khớp cắn ngược

Nhiều người chỉ phát hiện mình bị khớp cắn ngược khi đã gặp các vấn đề về nhai hoặc phát âm. Trên thực tế, nếu quan sát kỹ các đặc điểm trên khuôn mặt và cách khớp cắn hoạt động, bạn có thể nhận biết tình trạng này từ khá sớm. Dưới đây là một số dấu hiệu điển hình giúp phát hiện sớm:

• Hàm dưới đưa ra trước, môi dưới trề: Khi nhìn nghiêng, bạn có thể thấy cằm dưới nhô rõ, môi dưới vượt ra ngoài môi trên.
• Cằm nhô, gương mặt mất cân đối: Đặc biệt dễ nhận thấy khi chụp ảnh chính diện, khuôn mặt có thể bị lệch hoặc mất hài hòa.
• Răng dưới phủ ngoài răng trên khi ngậm miệng: Đây là dấu hiệu đặc trưng nhất của khớp cắn ngược, trái ngược với khớp cắn chuẩn (răng trên phủ ngoài răng dưới).
• Khó khăn khi nhai, phát âm: Do sự sai lệch trong vị trí tiếp xúc của răng, việc ăn uống trở nên kém hiệu quả, phát âm không tròn và dễ bị nói ngọng.
• Ở trẻ nhỏ: Dễ nhận thấy thông qua việc trẻ phát âm sai, nói ngọng hoặc khó nhai thức ăn cứng.

Nguyên nhân gây khớp cắn ngược

Hiểu rõ nguyên nhân gây ra khớp cắn ngược là bước đầu tiên để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và hiệu quả. Tình trạng này có thể xuất phát từ các yếu tố bẩm sinh hoặc ảnh hưởng trong quá trình phát triển răng - hàm - mặt.

Yếu tố di truyền

Khớp cắn ngược có tính di truyền rõ rệt. Nếu cha mẹ có cấu trúc xương hàm lệch, con cái có nguy cơ cao gặp phải tình trạng tương tự. Trong nhiều trường hợp, khớp cắn ngược đã xuất hiện ngay từ giai đoạn răng sữa và tiến triển nặng hơn theo thời gian nếu không can thiệp.

Yếu tố môi trường

Chế độ dinh dưỡng kém, thiếu vi chất quan trọng như canxi, vitamin D trong quá trình phát triển có thể ảnh hưởng đến cấu trúc xương hàm. Ngoài ra, các vấn đề về đường hô hấp như tắc nghẽn mũi, viêm VA khiến trẻ phải thở bằng miệng kéo dài cũng là nguyên nhân gây sai lệch hàm.

Thói quen xấu thời thơ ấu

Một số thói quen tưởng chừng vô hại như mút ngón tay, ngậm núm vú giả quá lâu, chống cằm hoặc đẩy lưỡi… có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển hàm và khớp cắn nếu duy trì trong thời gian dài.

Chấn thương và mất răng

Trẻ bị té ngã, va đập mạnh vùng mặt gây gãy xương hàm hoặc mất răng sữa sớm mà không được kiểm soát đúng có thể dẫn đến sự sai lệch trong mọc răng vĩnh viễn và trục hàm. Ngoài ra, người trưởng thành mất răng lâu năm cũng có thể phát triển khớp cắn ngược do răng xô lệch hoặc tiêu xương hàm.

Bị khớp cắn ngược có nguy hiểm không?

Không ít người cho rằng khớp cắn ngược chỉ gây ảnh hưởng về mặt thẩm mỹ. Tuy nhiên, trên thực tế, nếu không điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến hàng loạt hệ lụy nghiêm trọng, ảnh hưởng cả sức khỏe răng miệng lẫn chất lượng sống lâu dài.

Mất thẩm mỹ

Khớp cắn ngược khiến cằm dưới đưa ra trước, gương mặt trở nên mất cân đối. Nhiều người cảm thấy tự ti khi giao tiếp hoặc chụp ảnh, đặc biệt là khi nhìn nghiêng.

Rối loạn ăn nhai

Sự sai lệch khớp cắn khiến hàm trên và hàm dưới không khớp nhau, làm giảm hiệu quả nhai. Thức ăn không được nghiền kỹ sẽ ảnh hưởng đến tiêu hóa, lâu dần gây ra các vấn đề đường ruột.

Viêm khớp thái dương hàm

Tình trạng lệch khớp cắn kéo dài khiến khớp thái dương hàm hoạt động quá mức, dễ dẫn đến đau đầu, mỏi hàm, cứng hàm và khó há miệng.

Nguy cơ viêm nha chu

Răng mọc lệch khiến việc vệ sinh răng miệng trở nên khó khăn hơn. Mảng bám dễ tích tụ, làm tăng nguy cơ sâu răng, viêm nướu và bệnh viêm nha chu.

Ảnh hưởng phát âm

Khớp cắn ngược làm thay đổi vị trí tiếp xúc giữa lưỡi và răng, khiến người bệnh gặp khó khăn trong phát âm, dễ nói ngọng, không rõ chữ - đặc biệt là ở trẻ nhỏ.

Ngưng thở khi ngủ

Trong những trường hợp nặng, cấu trúc xương hàm sai lệch có thể chèn ép đường thở, gây ngưng thở khi ngủ - một tình trạng nguy hiểm cần được theo dõi và điều trị sớm.

Cách chữa khớp cắn ngược hiệu quả

Phương pháp điều trị khớp cắn ngược sẽ được chỉ định dựa trên nguyên nhân (do răng hay do xương), mức độ lệch và độ tuổi của người bệnh. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kết hợp nhiều kỹ thuật để đạt được hiệu quả chỉnh nha toàn diện và lâu dài.

Niềng răng

Đây là phương pháp phổ biến nhất, áp dụng cho các trường hợp khớp cắn ngược do răng mọc sai lệch. Niềng răng giúp dịch chuyển răng về đúng vị trí, từ đó khôi phục lại khớp cắn chuẩn.

• Đối tượng phù hợp: Cả trẻ em và người lớn, đặc biệt là những người dưới 25 tuổi có xương hàm còn mềm, dễ điều chỉnh.
• Phương pháp niềng: Có thể sử dụng mắc cài kim loại, mắc cài sứ hoặc khay trong suốt Invisalign tùy theo nhu cầu thẩm mỹ và chi phí.

Phẫu thuật chỉnh hình hàm

Áp dụng trong trường hợp khớp cắn ngược do xương hàm phát triển bất thường, như hàm dưới quá phát hoặc hàm trên kém phát triển. Phẫu thuật giúp điều chỉnh cấu trúc xương hàm để tái lập khớp cắn lý tưởng.

• Quy trình: Gồm giai đoạn tiền phẫu (niềng răng để sắp đều răng), phẫu thuật hàm và giai đoạn hậu phẫu (niềng tinh chỉnh).
• Đối tượng: Thường chỉ định ở người trưởng thành từ 18 tuổi trở lên, khi xương hàm đã phát triển hoàn thiện.

Nhổ răng hoặc bọc răng sứ

Với những trường hợp khớp cắn ngược nhẹ, do răng chen chúc hoặc mọc lệch ít, bác sĩ có thể chỉ định nhổ một vài răng để tạo khoảng trống, sau đó niềng chỉnh hoặc bọc sứ để khôi phục khớp cắn.

• Nhổ răng: Chỉ thực hiện khi cần thiết và không gây ảnh hưởng đến chức năng nhai về lâu dài.
• Bọc răng sứ: Giúp cải thiện thẩm mỹ và khớp cắn, thường kết hợp với chỉnh nha nhẹ.

Cách phòng ngừa khớp cắn ngược

Mặc dù khớp cắn ngược có thể do yếu tố di truyền, nhưng nhiều trường hợp hoàn toàn có thể phòng tránh hoặc phát hiện sớm để can thiệp kịp thời. Dưới đây là một số cách giúp hạn chế nguy cơ khớp cắn bị sai lệch, đặc biệt hiệu quả khi áp dụng cho trẻ nhỏ trong giai đoạn đang phát triển.

Cho trẻ khám răng định kỳ từ 6 tuổi

Giai đoạn mọc răng vĩnh viễn là thời điểm quan trọng để phát hiện các bất thường về khớp cắn. Khám nha khoa định kỳ giúp theo dõi sự phát triển của răng và xương hàm, từ đó can thiệp sớm nếu có dấu hiệu khớp cắn ngược.

Hạn chế các thói quen xấu

Các hành vi như mút tay, ngậm núm vú giả quá lâu, chống cằm hoặc đẩy lưỡi có thể ảnh hưởng đến hướng mọc răng và sự phát triển hàm. Cha mẹ cần quan sát và hướng dẫn trẻ bỏ dần các thói quen này ngay từ giai đoạn mẫu giáo.

Bảo vệ răng sữa đúng cách

Răng sữa đóng vai trò “giữ chỗ” cho răng vĩnh viễn mọc sau này. Việc mất răng sữa quá sớm có thể khiến răng mọc lệch, dẫn đến sai khớp cắn. Vì vậy, hãy chú trọng chăm sóc răng miệng và hạn chế các chấn thương vùng miệng ở trẻ.

Duy trì chế độ ăn cân đối

Chế độ ăn giàu canxi, vitamin D, phốt pho… sẽ hỗ trợ xương hàm và răng phát triển khỏe mạnh, giảm nguy cơ sai lệch khớp cắn. Đồng thời, nên khuyến khích trẻ ăn nhai đều cả hai bên hàm để phát triển cân đối.

Câu hỏi thường gặp

Niềng răng khớp cắn ngược giá bao nhiêu?

Giá niềng răng dao động từ 25 - 60 triệu đồng tùy loại mắc cài. Invisalign cao hơn, khoảng 70 - 120 triệu đồng.

Khớp cắn ngược nhẹ có cần điều trị không?

Có. Nếu không can thiệp sớm, sai lệch có thể tiến triển, gây ảnh hưởng lâu dài đến thẩm mỹ và sức khỏe răng miệng.

Phẫu thuật khớp cắn ngược có nguy hiểm không?

Đây là thủ thuật chuyên sâu, cần bác sĩ phẫu thuật hàm mặt giàu kinh nghiệm. Tuy có rủi ro nhưng hiệu quả chỉnh hình cao nếu thực hiện đúng quy trình.

Khớp cắn ngược là vấn đề nghiêm trọng hơn nhiều người nghĩ. Việc phát hiện và điều trị sớm không chỉ cải thiện thẩm mỹ mà còn nâng cao chất lượng sống lâu dài. Đừng chủ quan nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu lệch khớp cắn.