Viêm nha chu là gì? Nguyên nhân gây bệnh, nguyên tắc điều trị và phòng ngừa

Viêm nha chu là gì?

Viêm nha chu (Periodontitis) là tình trạng bệnh lý gây ra chảy máu, sưng, đỏ, chảy dịch, thay đổi đường viền lợi và đôi khi gây khó chịu, mô mềm và xương quanh răng bị phá hủy, có thể làm răng bị lung lay, hoặc nặng hơn là mất răng.

Đây là bệnh phổ biến do tình trạng vệ sinh răng miệng kém nhưng phần lớn có thể phòng ngừa được bằng cách vệ sinh răng hằng ngày, cùng với việc sử dụng chỉ nha khoa và kiểm tra răng miệng định kỳ.

Những dấu hiệu và triệu chứng của viêm nha chu

Thông thường, nướu chắc mịn, ôm khít lấy răng, và tạo hình nhú nướu khỏe mạnh. Nướu sừng hóa gần thân răng là mô hồng có dạng chấm, bao phủ phần không gian giữa các thân răng. Phần nướu xa thân răng được gọi là niêm mạc xương ổ răng, không sừng hóa, giàu mạch máu, di động, và liên tục với niêm mạc miệng. Dùng cây đè ép lên vùng nướu bình thường thì không chảy máu hoặc mủ. Khi bị viêm nha chu, sẽ có những thay đổi ở phần nướu này bao gồm các dấu hiệu, triệu chứng sau:

• Tăng độ sâu rãnh nướu, nướu bị kéo tụt lại làm cho răng trông dài hơn, nướu kém săn chắc và đàn hồi.
• Thay đổi màu sắc nướu: Nướu có màu đỏ tươi, đỏ sẫm hoặc đỏ tía.
• Viêm nướu dọc theo một hoặc nhiều răng, sưng phồng nhú nướu, phì đại tạo nên túi lợi giả.
• Tình trạng nướu dễ bị chảy máu khi đánh răng hoặc dùng chỉ nha khoa.
• Hôi miệng.
• Có mủ giữa răng và nướu.
• Khi răng lung lay, đặc biệt là khi chỉ còn một phần ba chân răng trong xương, việc ăn nhai sẽ trở nên đau đớn.
• Răng lung lay hoặc rụng răng.

Theo phân loại của Viện Nha khoa Hoa Kỳ 2017 (American Academy of Periodontology's - AAP) có 3 dạng viêm nha chu và với mỗi loại sẽ có 1 vài triệu chứng, dấu hiệu đặc trưng riêng:

• Viêm nhu chu mạn tính: Có thể bắt đầu từ thời thơ ấu đến tuổi trưởng thành. Khoảng 85% dân số bị ảnh hưởng ở mức độ nhẹ, nhưng những trường hợp nặng nhất gặp ở < 5% dân số, loại này đặc trưng bởi các mảng bám răng tích tụ lại, vi khuẩn trong các mảng bám gây các tổn thương với các triệu chứng như ở trên, nếu không điều trị có thể dẫn đến mất răng.
• Viêm nha chu hoại tử: Đây là một bệnh đặc biệt nguy hiểm, tiến triển nhanh chóng, đặc trưng bởi hoại tử hoặc loét các nhú kẽ răng, chảy máu nướu, gây đau. Ở một số bệnh nhân, tình trạng viêm nhiễm còn liên quan đến khoang miệng, gây viêm miệng hoại tử. Viêm nha chu hoại tử thường xảy ra ở những bệnh nhân bị suy giảm hệ thống miễn dịch và do đó thường được gọi là viêm nha chu liên quan đến HIV vì HIV là một nguyên nhân phổ biến.
• Viêm nha chu là biểu hiện của 1 bệnh lý hệ thống khác: Đây là tình trạng được xem xét ở những bệnh nhân có mức độ viêm không cân xứng với mảng bám hoặc các yếu tố tại chỗ khác và bệnh nhân đó đang có bệnh hệ thống, một số bệnh lý có thể có biểu hiện viêm nha chu như các bệnh toàn thân liên quan đến bệnh huyết học (giảm bạch cầu trung tính mắc phải, mất bạch cầu hạt, bệnh bạch cầu…) hoặc các bệnh liên quan đến rối loạn di truyền (hội chứng Down, bệnh Crohn, mất bạch cầu hạt di truyền ở trẻ sơ sinh…).

Tác động của viêm nha chu đối với sức khỏe

Viêm nha chu làm tổn thương mô mềm và có thể dẫn đến phá hủy xương nâng đỡ răng, răng sẽ bị lung lay và dẫn đến mất răng. Chức năng nhai bị ảnh hưởng, gây đau đớn, ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống của người bệnh.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh viêm nha chu

Bệnh nha chu có thể làm tổn thương nướu và phá hủy mô xương nâng đỡ răng, có thể dẫn đến mất răng. Ngoài ra, sự thâm nhập của các vi khuẩn ở các mảng bám ở bề mặt răng qua mô nướu và vào hệ tuần hoàn chung có thể gây ảnh hưởng đến các cơ quan khác trong cơ thể và gây ra các bệnh lý: Các bệnh lý hô hấp như viêm phổi, COPD, đái tháo đường, bệnh lý tim mạch như tăng huyết áp đến nhồi máu cơ tim, đau thắt ngực suy tim và đột quỵ; viêm khớp dạng thấp, bệnh Alzheimer và các biến chứng trên thai kỳ như nguy cơ sinh non, sinh nhẹ cân.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Thường xuyên kiểm tra răng miệng theo lịch hẹn với nha sĩ. Nếu bạn nhận thấy bất kỳ triệu chứng nào của bệnh viêm nha chu, hãy liên hệ ngay với nha sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Viêm nha chu càng dễ điều trị và khỏi bệnh khi bạn đi khám càng sớm.

Nguyên nhân dẫn đến viêm nha chu

Hầu hết các trường hợp viêm nhu chu có nguyên nhân chính là các mảng bám răng (do vệ sinh răng miệng kém) gây ra. Một số ít các trường hợp không do mảng bám răng.

Khi vệ sinh răng miệng kém, thường sẽ có sự tích tụ nhiều mảng bám tích tụ giữa răng và lợi, đó là sự kết tụ của vi khuẩn, cặn thức ăn, nước bọt và chất nhầy có muối canxi và photphat. Nếu các mảng bám này không được loại bỏ qua đánh răng hoặc dùng chỉ nha khoa, sẽ gây ra tình trạng viêm nướu, đây là tình trạng nướu bị kích thích và viêm một phần nướu xung quanh chân răng.

Các mảng bám không được loại bỏ sẽ cứng lại, hình thành nên vôi răng (cao răng), đồng thời các mảng bám càng đi sâu quá rãnh lợi bình thường, tạo ra túi nướu chứa các vi khuẩn kỵ khí bao gồm Aggregatibacter actinomycetemcomitans, Porphyromonas gingivalis, Eikenella corrodens, và nhiều trực khuẩn Gram âm.

Các vi khuẩn này kích hoạt giải phóng các chất trung gian gây viêm bao gồm cytokine, prostaglandin, và các enzym từ bạch cầu trung tính và bạch cầu đơn nhân. Kết quả là tình trạng viêm ảnh hưởng đến dây chằng nha chu, nướu, men răng và xương ổ răng. Nướu dần dần mất khả năng bám vào răng, bắt đầu tiêu xương và túi nha chu sâu hơn. Với tình trạng mất xương tiến triển, răng có thể lung lay và lợi bị tụt xuống. Răng lung lay thường xảy ra ở giai đoạn sau và có thể bị mất răng.

Viêm lợi không do mảng bám xảy ra với một tỷ lệ nhỏ. Nguyên nhân bao gồm nhiễm vi khuẩn, virus và nấm, phản ứng dị ứng, chấn thương, rối loạn niêm mạc da (ví dụ như lichen planus, pemphigoid) và các rối loạn về di truyền (ví dụ, u xơ lợi di truyền).